Насып кёпле айланнган жоллада жюрюмейди

 Хапар

Мариям баш иеси бла жашагъанлы иги кесек жыл болса да, Аллах алагъа сабий бермегенди. Къалай эсе да юйренип къалгъандыла ала былай кеслери жангыз турургъа. Дауур, даулаш да жокъ. Бир кюн бирсине ушай. Эрттенликде кетедиле юйден чыгъып экиси да. Мариям – больницада ауругъанларына, Хаким да университетде студентлерине. Ингирде уа бир бирге хапар айтадыла аланы юслеринден. Солуу кюнледе элге барадыла Мариямны атасын-анасын кёрюрге. Хакимникиле дунияларын алгъаракъда алышхандыла.

Кертиди, Мариям, баш иесини сабийге термилгенин сезип, айырылайыкъ деп да, ызы бла сабий алайыкъ деп да бир ненча кере сагъыннганды Хакимге, алай ол, тынгылауну басып къойгъан болмаса, былай деп айтмагъанды.

Бюгюн да кюн, хар замандача, эрттенлик чайдан, хазырланыудан башланды. Эрини боюнчагъын да тюзетип, юсюне-башына да иги тюрслеп къарап, Мариям ызындан чыкъды.

Ол ауругъанларына бирер кере кирип чыкъгъанлай, больницаны узун коридорунда биргесине окъугъан Жаухаратха тюбеп къалды.

– Къалай ажашханса?

– Сени кёрюрге келгенме.  Анда-мында алай да жарайды.

– Айт хапар, – деп, Мариям стол юсюнде къагъытланы бир жанына салды.

Ала, чай да иче, тюш заманны окъуу жылланы, танышларыны юсюнден хапар айта ашырдыла. Кете туруп, Жаухарат:

– Ала, сени кёрсем, жумушуму да унутуп къоюучума. Мени бёлюмюмде бир кукук ана къачханды да, аламат сабийчик къоюп кетгенди. Жашчыкъ.  Алып къоярмы эдигиз?

– Билмейме. Да, мен аны къалай айтайым, юйюмде оноулашмай? Дагъыда, билемисе, алай сабийлерин атып айланнганланы балалары кеслерине ушар деп да къоркъама.

– Хау, ма алай болуп къалыр. Мариям, кесинг бир сагъыш этчи, бир юйюрде ёсгенле да болмайдыла бир къылыкълы. Сабийге къыйын салыргъа керекди. Анасы уа, кукук дегенлигиме, бир жаш адамчыкъ кёрюне эди. Хо, къачдым, Хакимге да бир айт да, билдирирсе. Мен а, сенден болсам, аллыма-артыма къарамай аллыкъ эдим.

Баш иесине да айтхынчы, ишин бошагъанлай, кеси барды сабийге къараргъа Мариям. Керти да, юч кюн мындан алда туугъанлыкъгъа, акъыллы къарамчыгъы,  узун бармакъчыкълары, къызылсуу тырнакъчыкълары. Мариям аны къолуна алып, кесине къысханда, бар санларына бир сейир жылыу жайылгъанын сезди. Къагъанакъны бёркчюгюн тешип кёрдю да, аны алай узун къара чашчыгъы болгъанына сейир этди. Аякъчыкълары да тюзчюкле, табанчыкълары уа – тёгерекчикле.

Ингирде, айхай да, Хакимни келирин ол ашыгъып сакълады. Тюз да ол босагъадан атларгъа, Жаухарат келип кетгенин, анга салам айтдыргъанын айтды. Сора сабийни да сагъынды.

– Хар анасы атып кетген сабийни алып барсакъ, сора сабий юй ачаргъа керек боллукъбуз, – деди ол, терезеге къарай.

– Ол башхады.

– Къалай башхады? Къагъанакъла бары да бирге ушамаймыдыла?

– Тюз уллу адамча къарайды кёзюнге. Бармакъчыкълары да бир узунчукъла. Фахмулу адамлада болады алай дейдиле. Тырнакъчыкълары уа бир къызылсуучукъла…

– Баш ауруу излей айланаса кесинге.

– Сабий баш ауруу къалай болур, Хаким?

– Хо да, бош алай айтама ансы... Кимди дейсе анасы?

– Бир жаш адамчыкъ дейди Жаухарат.

Ол кече Хаким Мариямгъа не хау, не угъай демеди.

Мариям а экинчи кюн, ючюнчю кюн да келип турду къагъанакъгъа.

– Сабийни биз мында ай тутарыкъбыз. Андан сора быллай анасыз къагъанакъла болгъан жерге ётдюрлюкдюле. Артда, юч жылы толгъанда уа, – ёксюзле тургъан юйге.

Къалай-алай болса да, сабийни алыргъа дедиле. Мариям, аны къагъытларын этерге да заман таба, юйню сабийге керек затладан толтурду. Гитче отоуну анга хазырлады. Алай кирди аланы жашауларына алагъа бек багъалы жангы адам. Аны бла бирге аланы дуниялары да тюрленди. Кече Муратны, жашчыкъгъа алай атагъан эдиле, араларына салып жатсала, эрттенликде уа ол Хакимге къысылып уяна эди. Аны атасына ушагъанын хар кёрген айта эди.

– Быллай сабийле ушап къаладыла аланы  ёсдюргенлеге, – деучюдю къоншуда жашагъан Халимат. – Билип айтама. Эгечимики да алайды, бизге ушап къалгъанды.

Къартланы да бек къууанчлы кюнлери Мурат арбазгъа кирген кюн болду. Ала аны сакълап тургъанларын билип, ала хар солуу кюнден жюрюйдюле элге. Насыпха элде, аладан узакъ болмай, Хакимни ата юйю турады. Аны сат деп келгенле да болгъандыла, алай Хаким унамагъанды. «Къайда да жашаргъа болады адам, – деучюдю ол. – Къартлыгъы уа туугъан элинде жетерге керекди аны. Анда эллилери жатхан жерде жатарча артда».

Мариям а бир заманда айталлыкъ тюйюлдю анга юйюнгю, ёсген арбазынгы сат деп. Аны юсюне, сатсала, къайда къаллыкъды Хаким, былай келселе? Къайын юйюндеми? Угъай. Ол болмазлыкъ иш эди. Мариям кеси да сюеди алайны. Кюндюз атасы, анасы бла турса да, кече уа къайын юйюне табылады.

Мурат атасы такъгъан гыллыучада къалай учханына къарап, Хаким эртте кюнлени эсине тюшюреди.

– Бек сюйюучю эдим мен да, сени тенгли болгъанда,  ма былай учаргъа.  Сени аппанг, мени уа атам Хамзат такъгъан эди тюз да былайда, ма бу кертме терекни бутакъларында манга биринчи кере гыллыуча.

– Тюз да былайдамы? Ма бу терекгеми?

– Хау, былайда, бу терекге.

– Сора, ата, бу терек ол заманда да бармы эди?

– Болмай а.

– Ол сенден уллудуму?

– Угъай, аны мен туугъан кюн орнатханды аппам. Ма бу терекни уа – манга къарындаш туугъанда. Ахмат эди аны аты.

– Ол а къайдады?

– Ол… Кетгенди. Башха дуниядады. Атам, анам бла бирге.

– Ёлгенми этгенди?

– Хау.

– Ёлселе, адамла  къайры кетедиле?

– Кёкге.

– Ала анда биргеми турадыла?

– Хау. Биргедиле.

– Биз а къачан барлыкъбыз ары?

– Эрттеди бизге, бютюнда санга.  Алай, тамбла барырбыз да, обаларын ариулап келирбиз.

Экинчи кюн танг атханлай хазырланып башлады Мурат. Мариям тыймады. Кеси да барлыкъ эди, Хаким унамады ансы.

Жашчыкъ, атасыны ызындан хар ол айтхан сёзню къайтарып, уллу адамча, дууа тутду.

 «Ассаламу алейкум я ахлаль кубур! Ягъфируллахи ляна ва лякум! Антум саляфуна ва нахну бил ассар», – деп алай атладыла ала бурууну ичине,  гитче  темир жипли эшикни ачып.

– Ата, биз не дедик?

– Биз а, жашым, арап тилде, сыйлы Къуранны тилинде: «Ырахатлыкъ сизге, бу къабырлада жатханла! Сиз бизден алгъа кетгенсиз, биз да сизни ызыгъыздан барлыкъбыз», – дегенбиз. Алай саламлашадыла ёлгенле бла.

– Сора ала бизни кёрюпмю турадыла?

– Ала кёредиле, биз а аны жюрегибиз бла сезебиз.

Мурат Ахматны къабырын узакъдан окъуна таныды. Аны сураты юйде къабыргъада тагъылыпды. Аппасыны, ыннасыны обалары да аны жанында эдиле. Алайда сюелгенде, Хаким кёп зат айтды атасына, анасына, къарындашына. Муратха эшитдирмез ючюн, ичинден.  Ол: «Атам, анам! Уллу терслик этгенме мен жашауумда. Бу сабий, Мурат, сизни туудугъугъуз болгъанын сиз билесиз – анда, ёмюрлюк дунияда, тасха жокъду. Мында уа, мен айталмайма  келинигизге, ол киши адамны угъай, бизники болгъанын. Анасыны аллында да терсме. Ол сабий эди, мен а – уллу киши. Гюняхлыма…»

Айталмады. Бир заманда да айталлыкъ болмаз эди… Муратха тамам онеки жыл болгъан кюн, ала паркда айланып, сабийни къууандырып, къайтып келгенде, эшик аллында атлауучлада олтуруп тура эди бир жаш тиширыу. Ол:

– Мен сизге келгенме, – деп, ёрге къопханда, Мариям жарыкъ болду:

– Келигиз, киригиз. Бизни бюгюн байрам кюнюбюздю – жашыбызгъа сау онеки жыл болгъанды! – деди ол эшик юсюнден окъуна.

Хакимни уа бети тюрленнген эди. Ол:

– Унутуп келебиз. Аллыгъым барды тюкенде. Кел, Мурат, тиширыула сёлеше тургъунчу, биз ол гитче жумушчукъну тындрайыкъ, – деп, жашын да жанына салып, энишге тюшюп кетди.

Тиширыу Мариямгъа ким болгъанын айтханда, ол ийнанмады. Алай, аны къолунда не заманда, къайда сабий тапханыны, аны ёсюмю, ауурлугъу да жазылгъан къагъытны кёргенинде уа, ахы кетди.

– Сиз къоркъмагъыз, – деди тиширыу, аны халын ангылап. – Мен жашыма… жашыгъызгъа бир  зат да айтырыкъ тюйюлме. Анга сизни бла турса игиди. Кёрюп турама. Жаланда… анда-мында бир кёре турургъа эркинлик беригиз. Гюняхлыма.

«Аны да биле эсенг, бизге нек келгенсе? Аллахдан тиле кечгинлик!» – деп къычырлыкъ эди Мариям, алай тиширыуну жандауурлукъ излеген ауазы анга ол сёзлени айтдырмады. Не десенг да ол аланы насыплы этген сабийни, кёз чыракъларыны анасыды. Тапхан анасы.

– Нек этген эдинг алай?

– Мен сизни баш иегизни, кесими уа устазымы, сюйюп къойгъанма кёргенлей. Ол эртте эди. Хар тиширыуча, мен да аллай адамгъа тюберге излегенме жашауумда. Сабийи болмагъанын билгенимден сора, аны алай бла алдаргъа кюрешгенме. Алай ол, сизден бир заманда да айырылмазын айтып, мени умутсуз этген эди. Сора дагъыда мен, сизни бирге кёргенимде, ангылагъанма: насып мен айланнган жоллада жюрюмегенин. Жашчыкъ туугъанда, мен анда врачха айтхан эдим, ол кимники болгъанын, атасы алса эди деп.

«Сора Жаухарат алдан окъуна билип тургъанды сабий Хакимники болгъанын», – деген сагъыш терк келип, тюз да алай терк кетди Мариямны акъылындан. Хакимге, анга да кёл ашады, алай къонакъгъа уа билдирмеди. Ол кеси ангылады кетер заманы болгъанын.

– Сау болугъуз жашым ючюн, ангылагъаныгъыз ючюн да. Мени бери жюрюп турлукъ сунуп, къоркъмагъыз, Ригада жашайма. Баш ием, сабийлерим бла.  Къыз бла жаш ёсдюреме. Анам къалгъан эди мында. Ол ауушуп, аны ашырыргъа келгенме. Тюбербизми, тюбемезбизми, билмейме. Алай… Керек болса, адресими къояргъа сюеме.

Ол берген къагъытчыкъны къолунда ары-бери бура, кёп сюелди Мариям эшик аллында, къонагъын ашыргъандан сора да. Эр кишиле къайтханда уа, жукъ да айтмады. Ала да сормадыла. Мурат чабакъ тутаргъа деп алгъан къармакъларына болуп, эс бурмады. Хаким а  Мариямны сагъышлы кёзлерине къараялмады. 

Мурат аскерге да барыр, андан да къайтыр, юйдегили, сабийли да болур. Аны суратлары узакъ Ригада бек сыйлы кюбюрчекде сакъланнганларын а билмез. Аланы аны анасына Мариям жиберип тургъанын да.

   

Мусукаланы Сакинат.
Поделиться: