Исламны мурдору - намазды

Намазны ууахтысында къылыргъа эм иги жумушладан бириди. Алай жашауда аз тюрлю болмайды, тийишли заманында онг чыкъмай, кечирек къалыргъа да тюшюучюдю. Бу болумда муслийманнга къаллай женгилликле этилгенлерин Аль-Азхар вузну бошагъан, «Ислам в Евразии» газетни баш редатору Аккайланы Хасим хажи ангылатады:

- Сыйлы Къуранда, Мухаммад файгъамбарны, Аллахны саламы анга болсун, хадислеринде намаз муслийманнга борч болгъаныны юсюнден кёп айтылады. Былайда юлгюле келтирсек тюз болур: «Намазны къылыгъыз эмда Андан (Аллахдан) къоркъугъуз, барыгъыз да анга къайтырыкъсыз» (Аль-Анам сура, 72-чи аят). Дагъыда «Намазгъа сакъ болугъуз, бютюнда ортанчыгъа (тюшден сора). Аллахны аллында жууаш сюелигиз» (Аль-Бакара сура, 238-чи аят). «Кертиди, мен-Аллахма! Менден башха жокъду. Манга баш уругъуз, намаз къылыгъыз, мени сагъыныр ючюн» (Та ха сура, 14-чю аят).

Мухаммад файгъамбар, Аллахны саламы анга болсун, былай дегенди: «Исламда эм уллу иш, аны мурдору - намазды». Башха хадисде уа былай билдириледи: «Аллахны аллында Къыяма кюн бек биринчи намаз сураллыкъды. Ол иги, ахшы болса, башха ишлерине багъа да анга кёре берилликди. Алай намазы жукъгъа да жарамагъанны башха ишлери да жараусуз болурла».

Кёресиз, намаз хар муслийманнга борчду – акъылындан кем болмагъаннга, акъылбалыкъгъа. Былайда жыл санны юсюнден айтмайма, бизни къыралда жаш адам 18 жылгъа дери да акъылбалыкъ тюйюлдю. Адамны санларыны, биология айныууну юсюнден барады сёз. Бу кезиуде Аллах  муслийманлагъа салгъан борчланы барысын да толтурургъа керекди – намазны къылыргъа, ораза тутаргъа, закят тёлерге  да.

Ууахтыланы юслеринден айтхынчы уа, фарзны бла сюннетни да ангылата кетейик. Фарз Аллахуталадан бизге борч этилген жумушладыла. Аланы тамамламагъаны ючюн адам жууап тутарыкъды бизни Жаратханны аллында.

Сюннет  адам кесини ыразылыгъы бла, Аллахуталаны аллында сууапларын кёбейтир, анга баш урууну кючлер ючюн толтурады. Сюннет Мухаммад файгъамбарны, Аллахны саламы анга болсун, юлгюсюдю,  ол этген къуллукъланы къайтарыуду. Сёзге, жассыны эм эрттенни арасында тахатжут намаз къылынады. Ол файгъамбаргъа борч эди, аны юметине уа ол сюннетди. Аны сууаплыгъы бек уллуду.

Файгъамбарны быллай хадиси барды: «Ким болса да, беш борчлу намаз бла бирге онеки ракят намаз къылса, анга Аллахутала жаннетде къала ишлер». Сууап намаз фарызны кезиуюнде этилген кемчиликлени, жангычылыкъланы толтурадыла. Къыяма кюн Аллахутала сууап намазланы этилген кемчиликлени орунларына тергерикди.

Къыяма кюн Мухаммадны шафагъатына тийишли болур ючюн аны сюннетин къаты тутаргъа керекбиз – сууап намазла уа аладан бирлеридиле. Аллахуталаны аллында Къыяма кюн къайсы жумушларынг ючюн ыразылыкъ табарыгъыбыз белгисизди. Аны ючюн садакъаны кёбейтирге, сууап, сюннет намазла къылыргъа, сууап оразала тутаргъа керекди. Аллахуталаны ыразылыгъы болмай,  бир муслийман да жаннетге тюшерик тюйюлдю. Аны юсюнден а Мухаммад файгъамбарны   хадиси барды.  

Намазланы ууахтыларыны юсюнден Къуранда былай айтылады: «Намаз муслийманлагъа борч болгъанды ууахтысы бла». Башхача айтханда, хар намазны да кесини заманы барды. Ол кезиу чыкъгъандан сора ол къабыл болмай къалыргъа боллукъду.

Адамны эм ахшы ишлери къайсыладыла деп соргъанда Мухаммад файгъамбар дайым да тохтаусуз тамамланнган жумушла,  дегенди. Андан сора уа деп соргъанларында, ууахтысында толтурулгъан намаз, дегенди.

Эрттен намазны ууахтысы танг белги бере башлагъандан, кюн чыгъа, кёк къызара тебиреген кезиуге дери. Шёндю муслийманлагъа женгилликле этилгендиле – дин идарала намазланы графиклерин басмалайдыла. Алада уа кюнню чыкъгъан заманы да белгиленипди. Эрттен намаз 20 минут алгъа этилсе тамамды – керахат ууахтыгъа дери къоймай (кёк къызара тебиреген заман).

Тюш намазны бла экиндини ууахтыларын къалай айырыргъа боллукъду. Графикге къарап, аны ангылагъан тынчды. Алай алгъын а кюн бла билгендиле аны. Сёзге, тюш намаз кюн ортадан бир ненча градусха тюшген кезиуде башланады эмда ауана бир бла жарым кереге узун болгъан кезиуге дери барады. Андан сора экиндини ууахтысы башланады.

Ашхам а кюн батхандан, ингир ала тебирегенден  кёкде кюнню ызы ахырда кетгинчи, билинмей тебирегинчиге дери барады. Эслеген болурсуз, къарангы болса да, кёкде акъ неда къызыл ыз къалып турады. Анга арапча шафакъ дейдиле. Ма ол толусунлай жокъ болгъунчугъа дери ашхамны ууахтысыды. Ашхамны ууахтысы уа бек къысхады. Аны ашыгъып этерге керекди  тюз да азан айтылгъанлай.

Азан айтылгъанлай, онгу болгъан, межгитге барып анда, аллай онгу болмагъан а юйюнде, ишинде этеди намазын. Алай а кезиулю намазны азанына бир 30 минут къалгъынчы толтуруп къойгъан игиди. Бютюнда  экиндиге сакъ болургъа тийишлиди. Аны кюн батхан заманнга къоймазгъа керекди. Кюнню ичинде толтуралмай къалгъан намазланы экиндини бла ашхамны араларында этмесе игиди. Кюн бата тебиреген заманнга керахат ууахты дейдиле.

Адам тюрлю-тюрлю халлагъа тюшеди - устаз, врач ишин къоялмайды, студент, школчу окъуудан кеталмайды. Хау, шёндю заман тюрленнгенди. Иш, жумушла, къайгъыла кёпдюле.  Сылтаула излемей, хар намазны да кесини заманында толтурургъа керекди. Алай жашауда аз тюрлю болмайды. Сёзге, тюш неда экинди намазны къойсагъыз, аны толтурургъа тийишлиди. Тёленнген да бири бири ызындан этиледиле – эрттен, тюш, экинди, ашхам, жассы.

Тёленнген къуру фарызла этиледиле, сюннетле угъай. Жаланда эрттен намазны фарызы, сюннети да толтуруладыла. Эрттен намазны сюннети къатыды. Аны юсюнден Мухаммад файгъамбар (АСБ) былай дегенди: «Эрттен намазны эки ракят сюннети бу дунияда болгъан хар неден да хайырлыды». Ол намазны бир заманда да къоймагъанды, алай  эрттен намазны фарызын, сюннетин да тёлерге кереклисин айтханды.

Тикаланы Фатима жазып алгъанды.
Поделиться: