ОКЕАНИЯНЫ КЪАНАТЛЫЛАРЫ

Малкъарлылада аламат нарт сёз барды: «Жерине кёре жиляны», -деп. Хар континентни, аны къой, хар регионну окъуна башха континентледе, регионлада, таулада, жерледе болмагъан башха тюрлю жаныуарлары, къанатлылары бардыла. Африкада, Юг Америкада, Индияда, Цейлонда, Къытайны юг жанында болгъан жаныуарла север жанындагъы къыраллада тюбемейдиле. Къынатлыланы юслеринден айтханда да,  алайды. “Кёчгюнчю” къанатлыланы эсге алмасакъ, Океанияны къанатлылары уа Юг эм Север Америкалада, Африкада, Европада эм Азияда тюбеген къанатлыладан эсе башхаладыла кёрюмдюлери, тюрсюнлери бла да.

Бек алгъа эки уллу къанатлыланы юслеринден айтайыкъ. Аладан бек уллусу эмуду. Австралиялы страус деп да айтадыла анга. Метрден артыкъ бийиклиги болгъан, орта эсеп бла алгъанда,  50-55 килограмм тартхан бу къанатлы казауар, нанду, африкалы страус бла бир тукъумлуду, дейдиле специалистле. Океанияны айрыкамларындача, Австралияда, Новая Зенландияда, Тасманияда да тюбейдиле. Къурт-къумурсхаланы, битимлени урлукъларын, жемишлени, чапыракъланы, гюллени ашап, кырдык отлап жашау этген затладыла.

Уяларын батыууракъ жерде, чапыракъла бла жарашдырып этедиле эм ауурлукълары 600 грамм болгъан 5-10 жумуртха саладыла. Жумуртхалагъа жаланда адакъалары олтурадыла. Аладан эки ай чакълыдан сора балала чыгъадыла. Адакъа алагъа жыл бла жарым чакълыны къарайды. Андан сора ала кеси алларына жашау этип башлайдыла.

Казауар да австралиялы къанатлыды, эмудан гитчеракъды, Океанияны айрыкамларында тюбейди. Эму ачыкъ жерлени, чырпылы агъач къыйырланы сюе эсе, казаурла уа терен эм мылысы болгъан агъачлада жашау этедиле. Бу эки тюрлю къанатлы ауур затла болгъанлары себепли учалмайдыла.

Океанияны бек сейирли эм ариу къанатлыларындан бири лиракъуйрукъ къанатлыды. Анга алай къуйрукъ къанатлары лира деген музыка инструментге бек ушагъаны ючюн атагъандыла. Озгъан ёмюрледе (Океанияны европачыла бийлей башлагъан кезиуледе) аны къуйрукъ къанатлары бек багъалы затлагъа саналгъандыла эм тиширыу кийимлени жасагъанда хайырланылгъандыла. Аны хатасындан бу къанатлыла дуния башындан тюп болуп кетерге аздан къалгъандыла.

Къара къанкъазла да Океанияны бек ариу къанатлыларындан бирлерине саналадыла. Башында айтылгъан къанатлыла кийикледиле. Къара къанкъазла уа энди парклада тюбейдиле. Дум къара тюгю, къанатларыны къыйырларыны акълыкълары, акъ сызлыкълы къызыл буруну эм тогъай боюну сейир этип къарап турурча ариу кёргюзтедиле бу къанатлыны. Артыкъда къатында кесине ушаш балачыкълары болсала. Ол себепден ала болгъан  кёллени къатларында, къуру сабийни угъай, абаданланы да кёрюрге боллукъду.

   Жаннет чыпчыкъла да Океанияда  бек кёпдюле, кеслери да бек ариуладыла: къызыл кёксюлле, сары кёксюлле, алтын бетлиле, кёп тюрсюнлюле, гитчечикледен башлап иги да уллулагъа дери.

Тажлы кёгюрчюнню юсюнден да айтмай кетерча тюйюлдю. Ол Жангы Гвинеяда бек белгили къанатлыладан бириди. Башында тажгъа ушагъан ариу къанатларын тиширыула кийимлерин жасаргъа кенг хайырланып болгъандыла. Ол, Жангы Гвинеядан сора да аны тийресинде айрыкамлада да тюбейди.   Къысха айтханда, Океанияны бек белгили эм айтхылы къанатлылары аладыла.