«Кюнлени арасында эм иги, аламат - байрымды»

 Муслийманлагъа  байрым кюн энчи болгъанын барыбыз да билебиз. Алай ыйыкъны ичинде ол нек сайланнганды? Башхаладан айырмалы эсе, аны къалай ётдюрюрге тийишлиди?  Бу соруугъа жууапны «Ислам в Евразии» газетни баш редактору - белгили ислам университет «Аль-Азхарны» бошагъан Аккайланы Хасим хажи береди:

- Алимлени арасында байрым ыйыкъны ичинде эм сыйлы болгъаны бла байламлы даулашла жокъдула.  Мухаммад файгъамбар, Аллахны саламы анга болсун, аны юсюнден былай дегенди: «Кюнлени арасында эм иги, аламат - байрымды. Ол кюн Адам жаратылгъанды, Жаннетге  кийирилгенди, андан да ол кюн къысталгъанды. Къыяма байрымда боллугъуна ишеклик жокъду».

Мухаммад файгъамбар (Асаб) былай айтханды: «Бизни Жаратхан аллыбызда жамауатла байрымны сыйлылыгъын ангыламазча этгенди. Иудейле шабат, христиала уа ыйых кюнлени сайлагъандыла, муслийманлагъа уа Аллахутала байрым кюнню салгъанды кёллерине. Дагъыда байрымны ызындан шабат, андан ары ыйых келирча этгенди. Къыяма кюн а ала (иудейле бла христианла) бизни ызыбыздан  боллукъдула. Бу дуниягъа биз барындан да артда келгенбиз, алай Къыямада, соруу этилгенде, биринчиле боллукъбуз!» (Муслим).

Байрымны энчиликлерин да ангылатайыкъ. Хадисде айтылгъаныча, бу кюнню энчи кезиую барды. Ол заманда муслийман Аллахуталадан этген тилек къабыл кёрюледи, алай  ол къысхады (Аль-Бухари, Муслим).

Экинчиден, файгъамбар байрым кюн эрттен намазны къылгъанда «Адам» эм «Земной поклон» сураланы окъугъанды, биз да андан юлгю алыргъа борчлубуз. Алимле ангылатханларыча, алада байрым кюн болгъан эм этиллик жумушланы юслеринден айтылады, ол санда Адам къалай жаратылгъаныны,  адам улугъа  жангыдан жан кирип, Къыямагъа жыйыллыкъларыны  юслеринден. Алай бла файгъамбар (Асаб) муслийманлагъа аланы сакълагъан болумланы   эсгертирге сюйгенди.

Ючюнчюден а, бу кезиуде файгъамбарыбыз ючюн тилекле этиледиле.   «Байрым аламат, эм ахшы кюнледен бириди. Ол кюн Адам жаратылгъанды, ёлген да байрымда этгенди, битеу сау затла да ол кюн жокъ этилликдиле… Аны ючюн манга ыразылыкъ беригиз, тилек этигиз, сёзсюз, ала манга жетерикдиле», - дегенди Мухаммад. Адамла: «Файгъамбар, бизни ыразылыгъыбыз санга къалай жетерикдиле, ол кезиуде сен жокъ боллукъ  эсенг?»,-деп соргъанларында, алагъа былай жууаплагъанды: «Аллахутала жерге файгъамбарны санларын жутаргъа эркин этмегенди». (Абу Давуд, ан-Насаи).

Жума намазгъа жыйылгъанлагъа этилген саугъаны юсюнден а быллай хадис барды: «Байрым кюн толу абидез алып (гъусль), кесин тазалап, чачына, юсюне юйюнде болгъан ариу ийисли жауну, духланы жагъып, намазгъа барса, межгитде башхаланы тюртмей, къыйнамай, Аллахутала буюргъанча намаз къылса, шумсуз болуп, иймамны ууазына тынгыласа, аны  ыйыкъны ичинде этилген гюняхлары кечилликдиле».

Байрым кюн муслийман кесин къалай жюрютюрге тийишлиди? Аны да бир ненча жоругъу барды. Биринчиден, тазаланыргъа. Сёз къуру толу абдезни юсюнден бармайды. Муслийман санларында керексиз тюклени жюлюрге,   мыйыкъларын, тырнакъларын  къыркъыргъа керекди. Бу затланы хар ыйыкъдан этмесенг да, Мухаммад айтханыча, 40 кюнден узакъгъа созаргъа жарамайды.

Экинчиден, ариу ийисли  жау сюртюрге. Файгъамбар: «Акъылбалыкъ болгъан  байрым кюн толу абидез алыргъа (гъусль), ариу ийисли жау, духла эмда сивак бла хайырланыргъа керекди»,-дегенди. (Муслим). Сивак бла ол кюн тишлени тазалау сюннетди. Башында сагъыннган хадис да анга шагъатлыкъ этеди.  

Межгитге алгъаракъ жыйылыу да дурусду. Аны юсюнден а быллай хадис барды: «Байрым кюн кесин тазалап, межгитге алгъаракъ баргъан, Аллахуталагъа тюени къурман этгеннге тенгди. Экинчи сагъатда атланнган – ийнекни, ючюнчю сагъатда – мюйюзлю къочхарны, тёртюнчюде  - тауукъну, бешинчи сагъатда уа жумуртханы къурман этгеннге ушайды. Иймам чыкъгъанда уа, мёлекле Аллахуталаны аты сагъынылгъанына тынгыларгъа жыйыллыкъдыла». (Аль-Бухари, Муслим).

Алимлени асламыны айтханларына кёре, межгитге жаяу баргъан сюннетди. Сёз ючюн, Аль-Хасан айтханыча, намазгъа чабып жетерге керекмейди, Файгъамбар межгитге ашыкъмай, сыйлылыкъ бла атланыргъа чакъыргъанды.   Намазгъа акъылы, жюреги бла хазырланыргъа, талпыныргъа, сабырлыкъ, таза ниет бла атланыргъа тийишлиди.

Тикаланы Фатима жазып алгъанды.
Поделиться: