Халал къыйын эмда таза ниет – жашаууну тутуругъуча

Бюгюнлюкде дуния къалай эсе да терк тюрлене, эллерибизде окъуна узакъ ёмюр сюрген ынналарыбыз, аппаларыбыз азайгъанлары да бирде сагъышландырады. Узайып кетген сабийлик жылларынгда таныгъан, билген аммачыкъларынгы эсинге тюшюре, айхай да, акъылынгда тансыкълайса, жюрегинг бла хурметлей, аланы адамлыкъ ышанларына да сейирге къаласа. Жашауларыны къадар деген жоллары сыйдам болмагъан эсе да, ала бизни, ёсюп келген тёлюню, башыбызны сылай, аныкъыды-мунукъуду демей, эркелете, кёп затлагъа тюшюндюрген да этгендиле.

Шукур къудуретге, бюгюнлюкде да эллерибизде берекет сакъланады. Алгъынча ныгъышларыбыз толу тюйюл эселе да, абадан тёлюбюзде жюз жылгъа жууукълаша келгенле барлыгъы къууандырады. Ала жаланда юйюрлерини, тукъумларыны, жашагъан тийрелерини – жерлерини байлыгъы болуп къалмай, саулай да миллетибизни байлыгъыдыла.

Хабаз элден Мусукланы Фатимат да быйыл кесини юбилейин – жюзжыллыгъын – белгилегенди. Алай эсе да, алгъадан окъуна айтсакъ, ол бюгюнлюкде да тириди, юйде ууакъ-тюек жумушлагъа да къараргъа сакъды.

Ол озгъан ёмюрню жыйырманчы жылында Элбрус посёлкада Апсууаланы Рамазанны уллу юйюрюнде туугъанды. Анда уа тогъузоулан ёсгендиле. Мени бюгюннгю жигитим а эгиз нёгери бла бирге тунгучлары эдиле. Жарсыугъа, Хадижат гитчелей ауруп ауушханды.

Сабийледен таматагъа юйюрню ауурлугъун кётюрюрге тюшюучюсю белгилиди. Мында да алай болгъанды. Ата-ана ишге жюрюй, эгечлерине бла къарындашларына да къарай, Фатимат школгъа да баргъанды. Немис ууучлаучуланы къыстагъанларындан сора уа эм иги окъугъанланы фронтха медсестрала этип жиберирге да хазырлагъандыла. Ол да аланы санында болгъанды.

Алай эсе да, халкъыбызгъа кёчгюнчюлюкню къыйынлыгъы келеди. Ол заманда юйюр Талды-Курган областьха тюшюп, аталары да биргелерине болмай апчыгъанды. Ит иесин танымагъан заманда балаларыны къатында турургъа кимни бар эди амалы. Кёп да бармай, аналары Шарифаны эгечи ауушуп, юйюрге дагъыда аны тёрт сабийи да къошуладыла. Ала  барысы да ачдан, сууукъдан абызырамаз ючюн, Фатимат уллу къыйын салгъанды. Аналарына совхозгъа ишге чыкъмай жарамай, айтханыбызча, юйде ауурлугъ а аны боюнуна тюшген эди.

Артха туугъан ташларына уа ала, къудуретге шукур, барысы да сау-саламат къайтхандыла. Мени ушакъ нёгерим а энди кеси да Мусукланы Мажит бла бир юйюр къурап, андан ала тунгучлары Тамара бла келгендиле. Мында дагъыда Кемал бла Лейла да туууп, жууукъ-ахлуну къууандыргъандыла.

Иш юсюнде чыныгъып юйреннген тиширыу сабийлерин да ол халда ёсдюргенди. Кеси он классны тауусханлыкъгъа, бийик билим алыргъа амалы болмагъан эсе да, ётмек биширген жерде уруннганды. Артда андан кетгенинден сора тынч олтуруп туралмай, юйде тылы басып, андан гыржынла этип, аланы къоншу-тийреге, жууукълагъа да берип, барысындан да ыразылыкъ тапханды. Бюгюн да тюкенден ётмек алсала сюймейди. Андан сора да, боза, сыра биширирге да уста болгъанды.

Арада бир бирни ангылау болса, ата-ана этген муратларына да жетедиле. Ала ёсдюргенлерине тюз жолну кёргюзте, бийик билим да бергендиле. Юйюр башчы уа эр киши тамамларыкъ жумушну бир заманда да юйдегисине таяндырмагъанды, малгъа, бахчагъа да кеси къарагъанды. «Кюч иш бла тиширыу кюреширге керек тюйюлдю», - деп, ол акъылын тюзге санай, юйдегисин хурметлей, бирге 55 жылны жашагъандыла.

Фатимат а гитче эгечи Люазаны да ёз аналарына ауурлугъун бермей, кесине алып, Хабазда ёсдюргенди, окъутханды. Артда, ол юйюр къурагъанындан сора да, аны къызчыгъын аягъы юсюне салыргъа къолундан келгенни аямагъанды.

Огъарыда биз юйюрге ана эгечни сабийлери да къошулгъанын сагъыннганбыз. Жашла, къызла барысы да мени бюгюннгю жигитими эгечлерича угъай, анача кёредиле. Энди араларында, жарсыугъа, дунияларын алышханла да бар эселе да, аланы туудукълары огъурлу ынналарындан сормай-сурамай, аны оюмун билмей, уллу жумушну этмейдиле. Аны хурметлеп, аллына оноу излей эллилери, къоншулары да келедиле. Бу ариу тёребизни сакълай, амманы сыйын-намысын кётюредиле. Ол а бир бирге болушлукъ, къыйын кезиуде билеклик этиу не даражада болургъа тийишлисин ёз къылыгъы, юлгюсю бла ачыкълагъанды. Жууукълада-ахлулада къууанчлары бушуулары болуп, ол себеплигин тийдирмей къоймагъанды.

Баям, инсан таза диннге табынса, ол да кесини къыйматын береди. Шарифа хафиз болгъанды, болсада заман, жашау алай тюшюп, арапча окъургъа сабийлерин юйреталмагъанды. Алай эсе да, Фатимат бюгюнлюкде окъуна намазын къоймай къылады, дин кёчюрмелени кеси окъуйду, орус тилни да бек иги биледи. «Тахир бла Зухураны», фольклор чыгъармаларыбызны танг кесегин кёлюнден айтады. Ол затлагъа уа ёсюп келген тёлюню да тюшюндюреди. Андан сора да, аланы жети атагъа дери санаргъа юйретеди. Кесин тукъум адамына санагъан хар ким да быллай затланы толусунлай билирге тийишлисине ийнандырады.

Жангыз жашы Кемалны тас этип, къыйын кюнлери аз болмагъан эселе да, жюреги огъурсузланмагъанды, жашаугъа ачыкъ ниет бла къарайды. Заман жаралагъа багъады, дейдиле. Алай анга ийнанырча уа тюйюлдю.

Огъурлу тиширыуну кёз жарыгъы, жюрек ырахатлыгъы уа аны туудукълары Карина бла Мухамматдыла. Жаш КъМКъУ-ну информатика бёлюмюнде окъуйду. Къыз а «1КБР» телеканалда малкъар тилде бериулени бардырады.

Саулугъунг бла узакъ ёмюр сюрген, айхай да, насыпды кимге да. Фатиматны уа анасы да 104 жыл жашагъанды. Дагъыда уллу юйюрден бюгюнлюкде ючеулен сау-эсендиле. Сюлемен - Бедикде, Мариям - Нальчикде, Люаза уа Акъ-Сууда турадыла. Башхача айтханда уа, ала барысы да буйрукъгъа бюкдюрмеген, не къыйын ишден да артха турмагъан, жашауну магъанасын билген тёлюбюздюле, тарыхыбызны шартларын сакълагъанладыла.

Энди жюз жылы толгъан ынна, анга да къарамай, юйде жумушладан солургъа уа ашыкъмайды. Сарымсахларын биреуге да ышанмайды. Ол бу битимни тахталарын кимден да тынгылы этеди, алай бла уа аны таныгъанла аны юлгюге келтиргенлей турадыла, анга ушаргъа сюедиле.

Не десек да, къарты болгъан юйню берекети башхады. Бютюнда абаданларыбызгъа къатларындагъыла сый-хурмет берселе, жюрек жылыуларын аладан аямасала. Фатиматны уа жаланда юйюрю угъай, саулай эл да сюеди, багъалайды. Мындан арысында да къадар огъурлу амма къууанчха, жарыкълыкъгъа бёленип жашарча насыпны берсин. Аны жашауу уа махтаулу тиширыуларыбызны ышанларын толусунлай ачыкълайды.