Окъдан, топдан къоркъмай, чыбыкъ связьны бёлдюрмей тургъанды

  Биттирланы Юсюпню жашы Назир ёлген кюн Къабарты-Малкъарны халкъ поэти Созайланы Ахмат анга атап назму жазгъан эди. Бу материалымы мен андан башларгъа сюеме. Нек десегиз ол аны сыфатын толу ачыкълагъанды.

Ажал, сен, сормай,
Къалай терк жетдинг?-
Бир да кеч къалмай.
Къап-къара бетинг.
Жилян сызгъыра,
Сени ёнюнгде…
Жиляй барады
Туугъан элимде.
«Назир ёлдю»-деп,
Айланмай тили,
Бушуу этеди
Акъ-Суу элим.
Назир кетгенди,
Къоюп барад ишин,
Аз сёлешип, кёп
этиучю киши.
Ол кёплеге эс
Тапдыргъан адам,
Монглукъ тирменин
Тартдыргъан адам,
Жолну къууанчха
Элтиучю адам,
Бушууну женгил
Этиучю адам
Эди да Назир,
Жиляйбыз андан,
(Чал Къуршоучу да-
Къара туманда).
Бушууларымда
Анга таяндым,
Тапсыз атласам,
Андан уялдым.
Къабыргъа къоншу
Болуп жашадыкъ,
Аууз къабынны
Бёлюп ашадыкъ.
Энди жокъ Назир.
Ма, берекет да
Аз болгъанча алай
Кёрюнюр, кертда.
 Эл а аны кёп,
Кёп кере излер:
-Назир былайда
Болса эди,-дер.

Мени ана къарындашым Назир керти  окъуна бек огъурлу адам болгъанды , гитчени- уллуну да намысын кётюре билген. Кеси ёмюрюнде кишиге кёзюнг къара болсун деген болмаз. Ишден да арый-тала билмегенди. Юй бийчеси Нюрсифат бла ахшы юйюр да къурап, иги сабийле ёсдюргендиле. Къызлары, жашлары бирер жерде бет жарыкълы уруна, кеслери да юйлю-юйюрлю болуп жашайдыла.

Уллу Ата журт уруш башланнганда, Назир аскерде къуллукъ эте эди –Украинаны Злочев шахарында 15-чи танк корпусну 544-чю энчи связь батальонуну штаб  ротасында. Артда аны Къызыл Байракъ орденли 802-чи энчи телеграф-къурулуш бёлюмге кёчюредиле, ма анда ол урушну ахыр кюнюне дери къуллукъ этгенди. Украина, Кърым, Польша, Чехословакия ючюн баргъан къаты сермешлеге къатышханды, кишилик, батырлыкъ да этгенди.

Телефон байламлыкъ юзюлген жерни окъла сызгъыра, топла атыла тургъанлай  излеп табыучу эди эмда терк жалгъаучу эди. «Уста связьчы» деген белгиге да ма аны ючюн тийишли болады. Ол аны  къазауат жыллада биринчи саугъасы эди. Аны себепли аны артыкъда багъалагъанды, кёкюрегинден бир заманда кетермегенди.

1943 жылда ноябрьде Керчь жарым айрыкам ючюн къызыу демлешлени кезиуюнде связь бла тынгылы жалчытханы ючюн Биттир улу «За боевые заслуги» майдал бла саугъаланады. Корсунь-Шевченковский  операцияны кезиуюнде да ол ёлюмню кёзюне кёп кере къарагъанды, алай телефон байламлыкъны уа жалчытханды. Ма ол заманда тийишли кёрген эдиле аны «За отвагу» деген майдалгъа.

1944 жылны жаз башында Биттир улу къуллукъ этген связь рота Маршал А.А.Гречко башчылыкъ этген 1-чи гвардиячы жаяу аскерни къауумунда Ата журтну чегинден ётген эди. Связь чырмаусуз ишлегенин командуюший кеси белгилеген эди, акъ суучу жаш  а ол сермешледе этген жигитлиги ючюн Къызыл Жулдузну ордени бла саугъаланады.

Урушну бошалгъаныны юсюнден ол Прагада эшитгенди. Чехословакияны  немис-фашист ууучлаучуладан азатлаугъа тири къатышханы ючюн бу къыралны «Батырлыгъы ючюн» майдалы бла саугъаланнганды. Аны бла бирге берилген къагъытха Чехословакияны аскер корпусуну командующиси (артда уа къыралны президенти) генерал Л.Свобода къол салгъан эди.

Аны аскерден къазауат бошалгъанлай жиберип къоймагъандыла, ол Киевде аскер округда къуллугъун андан ары бардыргъанды. Жаланда 1946 жылны августунда эркин этилгенди. Орта Азиягъа барып, жууукъларын-ахлуларын табады, Чюй районну агъач мюлкюнде ишге тохтайды.

Назир башчылыкъ этген бригада он гектар къумлу жерде терекле салып, аланы 91,1 процентин, тау участкалада уа 81,3 процентин ёсдюргени ючюн анга «Социалист эл мюлкню отличниги» деген белгини, СССР-ни эл мюлк министри Н.Бенедиктов къол салгъан удостоверениясын да министрни орунбасары А.Бовин кёп адам жыйылып тургъан уллу  залда берген эди.

1957 жылда уа Акъ-Суу элине къайтады. Кёп жылланы республикалы ветеринар-санитар службасында уруннганды. Эллилеге эс тапдырыр ючюн къалмагъанды. Ала анга уллу хурмет этгендиле, намысын-сыйын  кёргендиле, элни орамларындан бирине атын атагъандыла. Жашаууну ахыр кюнюне дери Назир юйюрю бла ол орамда жашагъанды.

Аны харкюнлюк жашауу, иши да ёсюп келген тёлюге юлгю эди. Саулугъу артыкъ аламат болмагъанына да къарамай, элде школгъа барып, окъуучула, устазла бла тюбеше-тюбеше тургъанды, уруш, жашау жолуну юсюнден да хапар айтханды, алай бла сабийлени патриот ниетде юйретиуге юлюшюн къошханды. Ол Ата журтну чынтты уланы эди.