«Паллиатив жаланда дарманла бла багъыуну угъай, адамлыкъ ышанланы да излейди»

Улбашланы Лейля Нальчикде энчиленнген Сабий юйню жашагъан жерлерине барып (выездной) сабийлеге паллиатив болушлукъну тапдыргъан службасыны башчысыды, врачы-педиатрыды. Алыкъа жаш специалист эсе да, ол медицинада эндиге дери республикабызда угъай, къыралыбызда окъуна бюгюнлюкде аз-аздан белгили бола баргъан ызны (паллиатив службаны) бизде да къуралырына, къыйналып тургъан къызчыкъла-жашчыкъла, аланы юйюрлери да эс табарларына къайгъыргъанладан бириди. Биз аны бла ишини юсюнден ушакъ этгенбиз.

- Лейля, къайсы бирибизни да жашаугъа кёз къарамыбыз, баям, ёсген юйюбюзден башланады. Не дерге боллукъса аны юсюнден?

- Ол кертиди. Атанг-ананг, бирси таматала тюшюндюрген къыйматла, къатынгдагъына болушлукъ эте билирге юйретгенлери да сени биргенге саулай ёмюрюнге къаладыла.

Кесим Яникойда ёсгенме, школну да анда тауусханма. Атабыз Ануар узакълагъа автобусну кёп жылланы жюрютюп тургъанды. Урунууну ветераны болгъанына уа къарындашым Шамиль, мен да ёхтемленебиз.

Анабыз Жолабланы Феруза Шамановна уа устазды. Башланнган класслада мени да кеси окъутханды. Андан сора да, музыкагъа, тепсерге да юйренирча онгланы къурагъанды. Бюгюнлюкде ишимде ол билген затларым барысы да манга себеплик боладыла.

- Паллиатив медицина врачдан жаланда профессионал ышанланы угъай, андан болмагъанча адамлыкъны, жандауурлукъну излейди. Сен къалай бла келгенсе медицинаны бу ызына?

- Кертисин айтсам, анда да ата-анамы кёллендиргенлери, ышаннганлары манга кесиме ийнаныргъа онг бергендиле. КъМКъУ-ну медицина факультетини багъыу иш бёлюмюн тауусханымдан сора Краснодарда интернатураны ётгенме. Андан артха къайтып, Сабий ауруула, аначылыкъ эмда гинекология кафедрагъа ординатурагъа киреме. Мында окъуй тургъанымлай, энчиленнген Сабий юйню реабилитация бёлюмюне ишлерге чакъырадыла. Сагъынылгъан кафедраны таматасы, медицина илмуланы доктору Жетишланы Рашит да анга ыразы болады.

Реабилитация бёлюмде ишлей, паллиатив бёлюмге да бара, аны башчысын да алышындыра турургъа тюшгенди. Бир кюн а Сабий юйню таматасы Марита Крымукова чакъырып, манга анда жашагъан жерлерине барып болушлукъ берген (сабийлеге) паллиатив службаны ачаргъа, мени уа ол затха юйренирге жиберирге сюйгенин айтады. Алай бла Москвада Дмитрий Рогачёв атлы Сабий гематология, онкология эмда иммунология миллет медицина тинтиу арада бардырылыучу курслагъа тюшеме. Анда уа лекцияланы паллиатив болушлукъ жаны бла къыралны штатда болмагъан баш сабий специалисти, РНИМУ-ну профессору Елена Полевиченко окъугъанды.

Андан сора да, биз  «Дом с маяком» сабий хосписде болуп, выездной службаны къалай ишлегени бла да шагъырейленнгенбиз. Аны баш врачы Наталья Савва уа аурууну ачытып къыйнауун  (обезболиванияны) къалай селейтирге кереклисини юсюнден кёп затха тюшюндюргенди.

Лекторла дагъыда эмпатла болургъа, башхача айтханда уа, ауругъан сабийге къарагъан ата-аналаны, аланы саулай юйюрлерини да къыйынлыкъларын, болумларын ангыларгъа юйретгендиле. Аны бла бирге уа кесинги аланы орунларына сала билирге, аны неда муну былай нек этмейдиле демезге.

- Сен паллиатив жаны бла республикабызда сабийлеге деп энчи выездной службаны биринчи баш врачына саналаса. Къалай бла башланнганды бизде бу жумуш?

- Ол жаны бла окъургъа барып, аслам лекциягъа да тынгылагъанлыкъгъа, кертисин айтханда, сынам да керек эди. Аны себепли артха Москвагъа практикагъа да къайтама, анга Елена Полевиченко кеси ыразы болгъан эди. Аны бла ара шахарны битеу да паллиатив бёлюмлерине барып, ала бла ишлерге да онг тапханма.

Билемисиз, бу жаны бла хосписле саулай да къыралыбызда окъуна бек аздыла. Ала жаланда Санкт-Петербургда, Къазанда, Москвада бардыла. Россейде эм биринчиси уа 2003 жылда ачылгъанды. Алыкъа паллиатив не болгъанын ангыламайдыла кёпле. Былайда бу жаны бла медицинаны белгиси баппаханчыкъ болгъанын да эсгертирге сюеме. Кертиди, быллай болушлукъ кереклиле аурууларындан бир заманда да иги болаллыкъ тюйюлдюле, алай эсе да, аланы жашауларын бираз жарыгъыракъ этерге, кёллерин кётюрюрге, ачыгъанларын селейтирге къолубуздан келликди. Жарсыугъа, жамауат алай сунады – адамны аурууу бар эсе, ол къыйналыргъа, ачыгъанны да сезерге керекди деп. Ийнаныгъыз, ол алай тюйюлдю. Жаланда ол затха биз кесибиз, къырал къуллукъчула да бир кесек башхаракъ къараргъа керекбиз ансы.

Бизде уа сабийлеге деп паллиатив бёлюм 2015 жылда къуралгъанды. Аны таматасы Белла Эристовады. Ол да республикада бу жаны бла биринчи врачды.

Мында бир жолгъа жети сабий аналары бла турурча онг, андан сора да буфет, юйретиучюлени отоулары, процедура, массаж кабинетле да бардыла. Хар тюрлю препарат, оборудования да жетишеди.

Эсепде тургъан гитчеле бери жылны ичинде эки-юч кере келип, процедураланы ётедиле. Ол кезиу а аланы аналарына да бир кесек эс табаргъа болушлукъ болады, орусча айтханда анга социальная передышка дейдиле.

Юйге барып болушлукъ берген службада уа жаланда экеулен – медсестра Амина Гусалова бла мен ишлеп башлагъанбыз. Артда уа сабийлени, аланы жууукъларыны халларын кёре, бизге ЛФК-ны инструктору, массаж этиучю керек болгъанларын да ангылап, аланы да къошханбыз. Алай бла энди бирге барабыз гитчелени жашагъан жерлерине.

- Сабийлени кёллерин не аз да кётюрюр ючюн къолугъуздан келгенни аямайсыз. Алай эсе да, жаланда сен санагъан специалистле азлыкъ этмеймидиле ишигизни тынгылы бардырыргъа?

- Билемисиз, биз аланы жашауларын бираз жарыгъыракъ эталлыкъбыз деп бошдан айтмагъанма. Биринчи кере юйлерине барсакъ, ала бизни кёрюрге окъуна сюймей тохтагъанлары да болуучуду. Алай а артдан-артха ала кирпилдей, сени келиринги ашыгъып сакълагъанларын, бетлерини тюрсюнлери окъуна ахшы жанына тюрленнгенлерин ангылайса. Ол затланы барысына да саулукълу балачыкъ биринчи атламларын этген кезиуде къууаннган кибик къууанаса.

Тюздю, жаланда кесибизни специалистлерибиз бла болушлукъ азлыкъ этгенчады. Аны себепли биз кесибизни ишибизге волонтёрланы да къатышдырабыз. Сёз ючюн, билемисиз, ёмюрюнде паркны окъуна кёрмеген сабийле бардыла. Аланы тышына чыгъарыргъа бирле ийменедиле, бирсилени уа амаллары азды.

Дагъыда машиналары бла келип, не жумушубузгъа да къайгъыргъанла бардыла. Сабий юйню официал сайтында, Инстаграмда страницада, группада да кимге не зат кереклиси белгилиди. Сора аланы кёрюп, аллайлагъа себеплик тапдырыргъа ашыкъгъанла асламдыла, сау болсунла.

Бир юлгю айтырыкъ эдим. Жашчыкъны саулугъуна гитчелигинде чып тюшюп, ол адам бла сёлеширге унамай, затха эсин бурмай тургъанды. Биз алагъа эки жылны жюрюгенибизден сора уа иги да тюрленнгенди. Юйде олтуруп, компьютерни хайырланып ишлерча билим алыр акъылгъа да келгенди.

Бирсиле да аланы киногъа элтсенг, паркга неда Чегем чучхурлагъа окъуна чыгъарсанг, жашауларыны эм сакъланнган муратлары бла тюбешгенча, ма алай къууанадыла. Аланы кёзлери жарысала уа, биз да этген ишибиз бошуна болмагъанын кёрюп, андан да иги ишлерге кёлленебиз.

- Алай эсе да, санга бу сорууну кёпле да бере болурла. Мен да сормай къоялмайма, къыйын болгъанын ангылайма, экинчи кюн да ишге чыгъарча къарыу къайдан табаса?

- Кертиди, сейирсиннгенле асламдыла. Ишибизни къыйынлыгъы сёзсюздю. Медсестрам Амина да жаш адамды. Биринчи кезиуде, жашырмайма, бек жунчугъанды.

Хау, сен доктор, бош адам окъуна болсанг да, саусузну болумуна жарсыйса. Алай а врач эсенг, бютюнда паллиативде, кесинги солута да билирге керексе. Алайсыз андан ары ишлеяллыкъ тюйюлсе.

Сёз ючюн, огъарыда «Дом с маяком» хосписни сагъыннганбыз. Аланы битеу да анда ишлегенлени солуугъа чыгъаргъан кезиулери боладыла.

Аны себепли мен да юйге келсем, юй жумушлагъа берилирге кюрешеме. Андан сора уа, ахшы затланы юслеринден сагъыш этерге да. Сора бахчада гюлле ёсдюрюрге да бек сюеме. Ол да къайгъыларымы чачады.

Былтыр бизге хоспислеге болушлукъ этген «Вера» деген жандауурлукъ фондну къурагъан, Москвада кёп профильли паллиатив араны директору Анна Федермессер кесини пилот проекти бла келген эди. Ала бизни къалай ишлегенибизни, сынамыбызны жаратханлары, аны юсюнден артда белгили журналладан бирине жазгъанлары да хычыуун кёрюннгенди.

Анна Константиновна паллиативде эм белгили адамладан бириди. Аны, огъарыда атлары сагъынылгъанланы да юйретиулерин хайырлана, мен болушалмасам, ким этерикди да деп, ол халда ишлейме.

Паллиатив – ол къыйын саусузланы жашауларын бираз жарыкъ эмда качестволу этерге кюрешген, башхача айтханда уа, аланы аурууларын женгиллетир амалланы излеген ызды. Ол жаланда дарманла бла багъыуну угъай, адамлыкъ ышанланы да излейди.

Биз, паллиативни врачлары, саусузла, аланы юйюрлери да не кереклерин да жашырмай, ышанып айтырча, ол халда ишлерге тийишлибиз. Медицинаны бу бёлюмюне анстан келген адамла болмайдыла, дейдиле. Не букъдурлугъу барды, тёзалмай, кетип къалгъанла да аз тюйюлдюле.

Мен а республикабызда бир сабий хоспис ачылса сюерик эдим. Ол паллиатив болушлукъну эм бийик, толу даражасы боллукъ эди. Нек дегенде хоспис кесине «паллиатив» деген ангыламны хар несин да толусунлай сыйындырады. Санкт-Петербургга практикагъа барып, андагъы хосписни кёргенимли бери бу мурат жюрегимден кетмейди.

Ушакъны Мокъаланы Зухура бардыргъанды.
Поделиться: