Адамны угъай, аны эркинликлерин, къыралыбызны законлары тохташдыргъан праволарын сакълайбыз

Толбайланы Борисни жашы Расул ёкюл болуп ишлегенли кёп заман болмай эсе да, къысха кезиуню ичинде ол жамауатны чамландыргъан уголовный ишлени бардырып, кесини билимин, усталыгъын кёргюзтгенди. Ол Къабарты-Малкъарны ёкюллерини палатасыны келечисиди, Нальчикни ёкюллерини «Эгида» коллегиясыны къауумуна  киреди,  кеси да арбитраж, уголовный, граждан, административ ишлени бардырады. Биз аны бла сайлагъан усталыгъыны энчиликлерини юслеринден ушакъ бардыргъанбыз.

- Расул, биринчиден, окъуучуларыбызны сени бла шагъырей этсек тюз болур. Ёкюл усталыкъны къалай сайлагъанса?

- РФ-ни Ич ишле министерствосуну  Краснодарда университетин бошап, уголовное  право жаны бла усталыкъны алгъанма. Юйюрюбюзде юриспруденция бла кюрешген жокъду: атам Борис водительди, анам Лариса (Юсюпланы Камалны къызы) предпринимательди. Гитче эгешчигим да барды.  

Школда башланнган  класслада окъугъанымда уа, келир заманнга письмо жазгъан эдик. Мен а анда ёкюл эмда Россейни президенти боллукъма дегеним эсимдеди. Муратымы биринчи жарымын толтуралгъанма…  

Сайлауума уа анам да себеплик этгенди. Ол кеси  юрист болургъа бек сюйгенди, алай ол  жаны бла билим алалмагъанды. Болсада ол бюгюнлюкде башха усталыкъда жетишимлиди, аны муратын а мен толтургъанма.

Атама бла анама манга быллай билим бергенлерине ыразылыгъымы айтыргъа сюеме. Аладан сора да, деканым Людмила Тхабисимовагъа да жюрегимден ыспас этеме. Аны хайырындан мен кёп тюрлю конференциялагъа, илму жыйылыулагъа къатышханма, «Моя законотворческая инициатива» деген конкурсну чеклеринде илму ишле жазгъанма. Къырал Думагъа барыргъа онгум да болгъан эди.  Сёзсюз, юриспруденциягъа сюймеклик устазымы хайырындан келгенди.

Университетни бошагъандан сора Черек районну жарашдырыучу сюдюнде ишлеп тургъанма. Анда мен уллу сынау, билим да алгъанма, ол манга бюгюн да бек болушады. Черек районну 1-чи эм 2-чи номерли сюд участкаларыны  жарашдырыучу судьялары Занкишиланы Алефтина эм Хасан Абазов кёп затха юйретгендиле, сау болсунла.

Алай  жашауума, эркин заманыма, ишиме, къолайлыгъыма да кесим башчылыкъ этерге керекме деген акъылгъа келип, жашаууму тюрлендиреме.    Ёкюл болуп ишлегенли юч жылгъа жууукъ болады, ол бир жанындан кёп да болмаз, алай бу къысха кезиуде  сейир ишлени тинтирге  насыбым тутханды.

 - Бу усталыкъны юсюнден кёпле кеслерини оюмларын киногъа, телевиденияда программалагъа кёре къурайдыла: сюдде   ариу сёлешип, халкъны аллында тюзлюкню тохташдыргъан   адамгъача къарайдыла.  Ол кертиси бла да алаймыды?

- Ол къыйын, кёп къарыу, тёзюм да излеген  ишди. Болушлукъ излеп келген  адам  бла келиширге, бир бирни ангыларгъа,    законланы чеклеринде аны проблемасын тамамлауну жолларын табаргъа тийишлиди. Аны ючюн ёкюл профессионал болургъа борчлуду.

 Бек башы -   билимин  ёсдюрюрге, юридический жаны бла статьяланы, китапланы окъургъа, законлагъа, уголовный, граждан процесслеге кийирилген жангычылыкъланы билирге керекди. Сёз ючюн, шёндю Административ судопроизводствогъа, Арбитраж процессге жангы статьяла къошулгъандыла, материалла уллудула. Алай сюдде хорларгъа, сынауунгу кёргюзтюрге, санга ышаннган адамгъа болушургъа сюе эсенг, аланы барысын да билирге,  сюдню кезиуюнде   тюз хайырланыргъа борчлуса.

- Керти ёкюл  къаллай болургъа керекди?

- Мен акъыл этгенден, аны тыш сыфаты таза болгъаныча,  кесин жамауатда, жууукъланы ичинде, орамда окъуна жюрютгени  да энчи магъаналыды. Бир чуруму, адам терс къарарча шарты да болмазгъа керекди. Сёлешгенде, жазгъанда да халатла этерге ахырда жарамайды. 

Дагъыда ёкюл сюд тюзлюк жанлы болгъанына ийнаныргъа тийишлиди, ол да бизни ишибизде бек магъаналыды. Бу жол мен хорлатырыкъма, сюд манга ийнанырыкъ тюйюлдю деген ниет бла залгъа кирген терсди.  

-  Эсингде артыкъда бек къалгъан иш а бармыды?

- Сюдге ёкюлча биринчи кере баргъанымда, кертисин айтханда, къоркъгъан, абызырагъан окъуна этген эдим.  Манга ышаннган адамны къадары билимими къалай хайырланалгъаныма  кёре къураллыгъын ангылай эдим.  Аны ючюн а, материалланы тынгылы сюзюп, хар шартха да энчи эс буруп кюрешгенме. 

Эсимде къаллай иш къалгъанды дейсе, баям, ол Соховну иши болур.  Мен бардыргъан материалланы арасында ол артыкъда къыйын эди десем, жангыллыкъ тюйюлме. Сохов  къуралгъан аманлыкъчы къауумну башчысы эди.   Анга оноу чыгъарылгъанда уа, сюдню жыйылыуу эрттенликде сагъат бешге дери баргъанды. Ол а Россейде биринчи кере болгъан шартды. Оноуну уа присяжныйлени сюдю чыгъара эди. Мен  быллай болумда биринчи кере ишлегенме. Сёзсюз, процесс  манга уллу сынау, жангы билим да бергенди.

- Присяжныйлени сюдю республикада кесине жер тапханмыды?

- Аны кесини энчиликлери, жорукълары да бардыла. Присяжныйлеге сайланнган адамланы асламысыны юридический жаны бла билимлери жокъду, ала оноуну кеслерини ич сезимлерине, акъылларына кёре эмда сюдде эшитген шартлагъа, сёзлеге таянып чыгъарадыла. Республикада присяжныйлени сюдю тынч сингнгенди деп айталмайма. Анга уа  миллет сезимлерибиз, жашагъан жерибиз да себеплик этедиле.

Шахарда бла элде жашагъанла ол неда бу ишге бир кёзден къарамайдыла. Сёз ючюн, бирлерине мал багъаракъ кёрюнеди, башхаларына уа - машина.  Адамларыбыз, жамауат право жаны бла билимли болсала бек сюерик эдим. Присяжныйле болгъан кезиуде ала оноуну къуру ич сезимлерине угъай, законлагъа таянып чыгъараллыкъ эдиле.

- Быллай аманлыкъ этгенни уа бир заманда да къорууларыкъ тюйюлме деп айталлыкъмыса?

-  Угъай, ол ёкюлню баш борчу бла байламлыды – биз адамны угъай, аны эркинликлерин, къыралыбызны  законлары тохташдыргъан  праволарын сакълайбыз. Сиз  мурдарны къалай къоруулайсыз,  кесигиз да аллай болурсуз  дегенни эшитирге да тюшюучюдю. Алай сюдде не къужур ишни да цивилизациялы даражада тамамларгъа онг барды. 

  - Ёкюл болмасанг, къайсы усталыкъны сайларыкъ  эдинг?

- Баям, прокурор. Прокуратура праволу системада, къырал политикада энчи жерни алады, аны мурдоруду дерге да боллукъду. Прокурор  къуру терслеу бла кюрешеди дегенле терсдиле,  ол къыралны, жамауатны, инсанланы сейирлерин, законланы сакълайды.

- Республикада юристле, экономистле асыры кёпдюле, деп дайым да айтадыла. Ол кёлюнге тиймеймиди?

- Сёз кёплюкню неда азлыкъны угъай, качествону юсюнден барыргъа керекди. Адам, къайда да ишлесин, билимин ёсдюрюрге, жангычылыкълагъа юйренирге борчлуду. Вузларыбыз  жыл сайын жаш юристлеге дипломла берип ашырадыла, алай ала андан ары айныргъа, ёсерге сюймеселе, къадалып кюрешмеселе,  иги специалистле болаллыкъ тюйюлдюле. Юристле асыры кёпдюле деген хапарла уа ала иш табалмагъанлары ючюн жюрюйдюле.

- Ёкюлге ахчамы неда тюзлюкмю магъаналыды?

-   Битеу къыралгъа белгили ёкюлле, гонорарларына да къарамай, сейир ишлени хакъсыз бардырыргъа угъай демейдиле. Мен да   башхалагъа ушамагъан, тамаша ишлени ахырда хакъсыз окъуна бардырама.  Жашауда уа аллай  болумла кёпдюле. Шёндю да мен аллай бир ишни тинтеме. Ол а кёп къатлы юйде жашагъанланы сейирлерин сакълау бла байламлыды.

- Сизни усталыкъда нёгерлик бармыды, неда конкуренция алгъамы чыгъады?

- Сёзсюз, конкуренция да жюрюйдю. Алай биргеме ишлегенлени   юслеринден айтсам, арабызда шуёхлукъ уллуду, бир бирибизге  болушургъа хазырбыз. Сюдде биз башха жанланы сейирлерин къорууларгъа да боллукъбуз, алай  залдан чыкъгъандан сора уа ол къажаулукъ унутулуп къалады.

«Эгида» коллегияда да алайды. Билмеген, ангыламагъан затым болса, коллегаларым манга билеклик этедиле. Сёз ючюн,  Мишаланы Мухтар бек билимли, сынаулу ёкюлдю, ол уголовный ишлени бардырады. Неда коллегияны башчысы Ирина Пархоменко не заманда да болушургъа, кесини сынауу бла шагъырей этерге хазырды.

 -   Статьяны окъурукъ коллегаларынга профессионал байрамыгъыз бла байламлы къаллай алгъыш этерик эдинг?

- Сайлагъан усталыкъларына сюймеклик, жамауатны жанындан хурмет тежейме. Дагъыда Къабарты-Малкъарны Ёкюллерини палатасыны даражасы ёсерин тилейме. Алай болса уа, адамла бу усталыкъны магъанасын ангыларыкъдыла.      

Ушакъны Тикаланы Фатима бардыргъанды.
Поделиться: