Миллет хазнабыздан

Ёрлешиу

Таулула таугъа чыгъаргъа бек ёч болгъандыла. Ол аланы жашауларында да кёрюнеди. Таулу деген атны жюрютген малкъар халкъ жашауун, ашауун да, билимин, кюрешин да таула бла байламлы этип болгъанды. Таугъа чыгъыу неда таугъа ёрлеу, тауну жашаууна, табийгъатны ёхтемлигине кёре болады.

Таулу кишиле тауну тёппесинде къой кютюп, кече дорбунлада къала, азыкълары тауусулса да, тюкюрюк къуругъунчу, элге тигелеп, азыкъ алып, къайтып болгъандыла. Ол кишиле тауну ариулугъуна бла кюнню жылылыгъына тенг къууана, сюймеклик жырны жырлап болгъандыла. «Жерине кёре - жиляны» - деп бошдан айтмагъандыла. Неда дагъыда «Тюзню сайла да, тауну ал», «Тау ташы-халал ашы», «Таулу – тауда, акъылы уа – бауда» дегендиле.

Аны бла байламлы бизде жигитлик ишни юч тюрлюсю барды.

1. Таугъа чыгъышыу (восхождение).

2. Таугъа ёрлеу (восхождение вертикально вверх в гору).

3. Къаягъа киришиу (скололазание).

Таугъа чыгъышыу – ол ким терк чыгъып къайтыр деп эришиудю. Ол эришиуге эки адам неда бир ненча адамдан къуралгъан эки къауум болуп чыгъадыла. Сёз ючюн, адамла чыгъарыкъ тау белгилиди, барлыкъ жоллары да белгилиди, алай бир жол бирси жолдан узакъды. Узакъ жол чыгъаргъа тынчды, жууукъгъа чыгъаргъа къыйынды.  Ма эки къауум да атландыла. Энди башына чыгъып, ала жол алышындырып къайтыргъа керекдиле.  Биринчи къауум узакъ жолну, тынч жолну кетип, жууукъ, къыйын жолну къайтыргъа керекди, экинчи жыйын а жууукъ, къыйын жолну кетип, узакъ, тынч жол бла келирге борчлуду.  Ол эки жыйындан къайсы терк эм алгъа келсе да, аперимлик ол алып болгъанды.

Таугъа ёрлеу – чыгъышыудан башхады. Таугъа ёрлеуге экеу неда эки къауум адам къатышады. Ала, эки къауум болуп, бири бирини къатларында барадыла эм бир къауумну адамына болушмайды. Ала бир бирге эрише, солургъа да заман тапмай ёрлейдиле. Алай ёрлеп, тауну башына къайсы жыйын алгъа чыгъып къайтса да, аперимликни ол алып болгъанды.

Алай  чыгъып къайтхан заманда, жыйынны артда къалгъан адамы да эсге алынып болады.

Ёрлеп къайтхандан сора, эл ичине кирип, бир кесек жолну чабып келедиле. Тюкюрюучю ташха къолу бла ким алгъа тийсе да, хорлагъаннга ол саналады, сора кесине да быллай ёч салып болгъандыла: ныгъышда талкъы бла чабырлыкъ баса боладыла. Ол ийленип бошалгъынчы, къайсы келсе да, хазыр чабырлыкъдан тамата анга гёнчарыкъ этип  берирге болады.

Киришиу а ёрлеуден, чыгъышыудан да башхады. Къая ыраннга кирип чыкъгъаннга неда бийик болмагъан бир къаягъа къыйын жерле бла минип къайтханнга киришиу дейдиле. Бу эришиуде терклик, кечлик жокъду – ким къоркъмай минип, жыгъылмай тюшсе да, ол махтаулуду. Киришиуде ёрге да, кёнделен да, сёдегей да барылады. Таугъа жиплени болушлугъу бла ёрлерге да болады. Таулу жашла кийикле кирген жерлеге кирип къайтханны бек жигитлик ишге санагъандыла.

Басмагъа Таппасханланы Аминат хазырлагъанды.
Поделиться: