Терслигине тюшюнмеген акъсакъал

 Бек уллу намысха ,сыйгъа да сакъ эллерибизни биринде къонакъ алыу бара эди. Къонакъбайла столгъа аш-азыкъ салдыла да, акъсакъал къартланы бирини башчылыгъында уллу-гитче да аракъы ичип башладыла.Эки жаш а ичгини орунуна айран келтиртдиле да, аны бла гыржын ашай эдиле. Тамата, аны эслеп,бек чамланнганды,шапагъа тырман этип,былай айтханды: «Бу неге ушагъан затды. Биз акъсакъалларыбыз бла ичги ичген заманда жаш адамла айраннга гыржын бушто этип ашайдыла. Шапа, сен а аны кёре тургъанлай,алагъа алай этерге жарамагъанын ангылатмаймыса, буштоларын бир жанына кетер да ,алагъа да аракъы къуй,бизни бла тенг ичсинле, алгъыш аякъла кётюрсюнле»,- деп ,сёзню чорт салды.

Мен ол халны кеси кёзюм бла кёргенде ,не айтыргъа билмей,таматаны былхымсызлыгъын кётюралмай,алайдан чыгъып кетдим.Нек ? Ичгиден кеслерин тыйгъан жаш адамлагъа ыспас этерни,аланы юлгюге айтырны орунуна харам суусапны алай жаны къаны бла тежеген акъсакъал кеси ёмюрюнде ненча жаш адамны терс жолгъа тартхан болур ,юйюрюнде уланларын да ичгичи этген болур деп, жюрегим къыйналды.

Не алай-былай десек да,бюгюн жаш тёлюню иги кесеги ичгиге, тютюннге, наркоманиягъа берилген эсе,ол бир-бир аталаны,аналаны,ала бла бирге уа быллай былхымсыз акъсакъалланы терсликлеринденди десек,жангылмакъ.Ол затны юсюнден сагъыш этсем, дагъыда быллай бир жарсыулу шарт къуруда эсиме тюшеди. Хайт деген эллерибизден биринде сегиз къарындаш бир бири ызларындан ичгиден ёлгендиле.Ол юйюрню атасы-анасы, келе тургъан уллу палахны заманында къалай кёрмегендиле ?

Бу биз башда айтхан стол башчы ол тюрлю шартланы менден аз эшитмегенди.Ичги кёп иги адамны жокъ этгенин кеси элинде окъуна кюн сайын кёреди.Алай бола тургъанлай ичгини палахын ангыламагъан акъсакъал жаш адамланы не затха юйретирикди, алагъа огъурлу ниетли насийхат сёз айталлыкъды?

Абаданла аракъыны алай бек жарата эселе , кеслери ичсинле, жаш тёлюню терсине бурмасынла.Шайтан суу бир инсаннга да насып бермегенди. Келигиз, сакъалына акъ ургъунчу, аны алайлыгъына тюшюнмеген къартланы стол башына олтуртуучу болмайыкъ.Жамауатха тилегим олду.

Къаш салама деп кёз чыгъарыу

Жууаплылыкъ тийишлисича сезилмеген жашаугъа къалай къалды башыбыз. Аны айтханым , кёп болмай къоншум былай айтып жарсыгъаны, къалай эсе да,эсимден кетмейди: сабийлерим школдан келгенлей, хар заманда дневниклерине къараучума.Бир заманда ала да мудах этмегендиле, жюрегими къыйнамагъандыла.Кертиси бла да, олимпиадалагъа терк-терк къатышып,иги кёрюмдюлеге жетишгенлери бек хычыуунду манга.

Алай мындан алда школда ата-аналаны жыйылыууна баргъанымда,класс журналланы алып къарагъанма да, алада бла дневникледе багъала бирге хазна келишмегендиле. Ол заманда мен класс башчыгъа: «Бу къалай болады алай?» - деп соргъанымда, аны былай айтханына бек сейир этгенме: «Биз, устазла, аталаны, аналаны жюреклерин къыйнамаз ючюн бир-бирде «экилени» дневникге салмай къоябыз».

- Бюгюн мени жюрегими жапсарама деп, сен сабийими осал окъугъанын жашыргъанса, артда манга, сабийиме да не кюн келлигини юсюнден къалай ойламайса?- деп, мен устазгъа ангылатыргъа кюрешдим, алай ол андан оюм этгенди деб а билалмайма.
Билим бериуде кёзбаулукъ этерге, алдаргъа жарамайды, мени акъылыма кёре, ол жол сабийни жардан атаргъа элтириги баямды. Анга магъана бермеген устазгъа ким не айтсын, аны жангылычын ким тюзетсин?!

Келин келди, не келтирди?

Бу чуруммуду, жарсыумуду, саугъа бла къууандырыумуду? Бирлеге саугъа эсе да, кёплеге баш аурууду, жашауларын бузууду десем, жангылмам. Таулуланы бек эрттеден келген быллай бир акъыллыны нарт сёзлери барды: «Телисине ырысхысын жойгъанны тейри урур».

Аны айтханым, къоншубузгъа келин келди да, эки жууукъ, бир бирлерине эришгенча, аямай ырысхы къуйдула. Ал кезиуде ыразылыкъларын айта, бир бирлерини кёллерин алдыла. Жаш юйюрню да, несин айтаса, кёлю жарыды, кирпилдеп, ойнай-кюле жашау эте башлады.

Кимни зар кёзю тийди. Ариу чакъгъан гюл исси кюнде хууериле башлагъанча, эрни бла къатынны жарыкъ кёклерине булут чапды. Къалай бламы? Ма былай. Эки жууукъну арасында ырысхы тёгюу сел болгъанлай, къайын къызла келинни къакъды-сокъду эте тебиредиле

Бир кюн келинчик ата юйюнден норка куртка кийип, къулакъларына накъут-налмас сыргъала тагъып келгенин кёрген тамата къайын къыз аладан юлюш алыр къайгъыгъа кирди: «Келин, сен ата юйюнге былай терк-терк баргъанынгы къоймасанг, къарындашым сенден ёнгелерге хазырды. Къоншу элде бир субай къыз кёргенин айтханлай турады»,- деп, келинни жюрегине от салды.

Ол кюнден башлап келин эрине ишекли къарай башлады. Кюнлени биринде уа: «Къоншу элде субай санлы къызлагъа кёзюнг къарагъан хапарынг барды, менден алагъа салам айт. Шахарда мен жаратхан жашла да аз тюйюлдюле»,- деп, кёлкъалдысын айтды.

Ол а жашны жюрегине окъ болуп чанчылды. Сюйгеним манга жалгъан дау нек этерге керек эди деп, жаны къыйналды. Алай бла «суу билямукъдан тиш тюшдю» дегенлей, эр бла къатын, бир бирлерине болмачы чурумла туудура, бир биринден кенг кете барып, артда орталарын айырдыла.

Сюймекликлерин гынтты хорлап, юйюр жашауу бузулуп. Къыз шахарда атасы алгъан фатаргъа кёчдю. Жаш да, жарыкъ кюнюнден айырылып, кимни терслерге билмей, узакъ тау жайлыкъда атасыны къойчу къошуна кетди.