Жыйылгъан ахчаны халкъыбызны ырахматлы жашауун къураргъа къоратыла эсе, биз борчубузну толтуралабыз

21 ноябрь – Налог службада ишлегенни кюню

Юсюпланы Исмайылны жашы Мусса бюгюнлюкде РФ-ни Налог службасыны КъМР-де Управлениясында контроль жаны бла бёлюмню башчысыды, РФ-ни Налог службасыны сыйлы къуллукъчусуду, тюрлю-тюрлю ведомстволу саугъала бла белгиленнгенди. Профессионал байрамыны аллында биз аны бла тюбеп,   ведомствону баш борчларыны, коллегаларыны юслеринден ушакъ бардыргъанбыз. 

- Мусса Исмаилович, налог службаны баш борчлары къайсыладыла?

- Бизни  ишибизде биринчи, неда арт болжалда тамамларгъа жарарыкъды дерча жумушла жокъдула. Ала барысы да  магъаналыдыла, бир бирлери бла байламлыдыла. 

Биринчиден а, биз бюджетни файдаларын толтуруугъа жууаплыбыз. Аны бла бирге  инсанланы арасында ангылатыу иш бардырабыз, къыралда болгъан налогланы, ала нек тёленнгенлерин, къалай саналгъанларын, законланы билдиребиз. Жыйылгъан налогланы ёлчеми адамларыбызны билимлерине кёре  боллугъу баямды.  

- Бир айтым бла налогну тёлерге нек керек болгъанын ангылаталлыкъмысыз?

-  Айтханымча, ол бюджетни файдасын  къурайды. Тийишли тёлеуле заманында этилселе,  тамбла сабийлерибиз билимни хакъсыз аллыкъдыла,  саулугъубузгъа  багъаргъа, социал магъаналы жумушланы толтурургъа онгубуз боллукъду. Пенсия да андан бериледи. Къысхасы, налогсуз къырал бир тюрлю социальный жумушну тамамлаяллыкъ тюйюлдю.  

- Сизни ишчи кюнюгюз къалай къуралады?

- Бир уллу энчилиги барды деп айталмайма. Тогъузгъа келесе, ингирде алтыда ишинг бошалмайды, кечге къалыргъа да тюшеди. Жумушла асыры кёпден, кюн бир сагъатча тауусулуп къалады.  

- Ишигизни не ючюн сюесиз? 

- Адамлагъа, къыралгъа, республикагъа хайыр келтиралгъаныбыз ючюн. Жыйылгъан налогла халкъыбызны ырахматлы жашауун къураргъа къоратыла эсе,  биз борчубузну толтуралабыз. Хар капекни, сомну да кесини жери, жумушу бардыла.  

Сёз ючюн,  бюгюнлюкде республикада терек бахчачылыкъ артыкъда бек жайылыпды. Предприниматель быллай уллу, къоранчлы ишни башлар ючюн хуржунундан ахчаны чыгъарып бераллыкъ тюйюлдю. Налогладан а алагъа дотацияла бериледиле. Бюгюнлюкде эл мюлк республиканы экономикасыны баш бёлюмлеринден бириди. Биз а анга бир жанындан себеплик этгенибиз къууандырады. 

- Управленияны коллективини юсюнден айтсагъыз эди.

- Бизни ведомствода 600 жууукъ адам ишлейдиле, аны хар районда да бёлюмлери бардыла. Шёндю  келген жаш адамланы алыкъа иги танымай эсек да, коллектив бирге келишип, бир бирге билеклик этип ишлейди. Байрамланы, бушууланы да бирге ётдюребиз. Практикагъа келген студентле да аны сезип, бизде ишге тохташыргъа бек сюедиле. 

Мен бери жыйырма жыл мындан алгъа  келгенме. Ол кезиуде уа Управлениягъа башчылыкъны Сарбашланы Светлана этгенди. Ол ишин билген бийик профессионалды. Урунуу китапчыгъымда бир-эки жазыу барды, алай жашаууму асламын мында ётдюргенме.

- Жаш специалистлеригиз уа кёпмюдюле?

- Жылны аллындан бери Управлениягъа 6 жаш адам келгенди. Мен  Управленияда урунургъа сюйгенлени сайлагъан комиссиядама. Студентлени билимлери тюрлю-тюрлю болгъанын айталлыкъма. Эринчекле да бардыла, алай вуз берген билимни тынгылы ангылагъанла да аз тюйюлдюле. 

Налог службада ишлеген тынчды, неси барды, санадынг да турдунг, дерикле жангылгъан этедиле. Ол  билиминги ёсдюргенлей, айнытханлай турургъа тийишли усталыкъды. Университетде алгъан билим  ишни мурдоруду, алай законла, излемле тюрленедиле, аланы билирге, тинтип турургъа тийишлиди, 

Аны себепли специалистлерибиз Интернетни болушлугъу бла курслада окъуйдула, квалификацияларын ёсдюредиле. Мен кесим ненча курсдан ётгеними бюгюн айтхан  да эталлыкъ тюйюлме.   

- Прокуратурадан, башха надзор органладан ол неда бу предприниматель кёп санда налогланы букъдургъанды деген билдириулени жибериучюдюле. Быллай бузукълукъла не бла байламлы болурла? Жутлукъму, неда налогланы ауурлугъуму?

- Хау, аллай шартла кёпдюле, ма бу кюнледе да букъдурулгъан налогланы бюджетге къайтарыргъа онгубуз болгъанды. Аллай шартланы ачыкълау  ишни биз право низамны сакълаучу органла бла бирге бардырабыз. 

Ол не бла байламлыды дейсе. Бир жанындан предприниматель кемчилик этерге да боллукъду. Башхасы уа иш этип букъдурады, ахчаны хуржуннга салыр ючюн. Ала экиси да жууапха тартыладыла, жаланда кемчиликни ким къаллай ниет бла этгени эсге алынады ансы. 

Адам жангылады, хау. Алай уголовный жууапха тюшмез ючюн уллу кёллю болмазгъа, шартланы къуруда тинтип турургъа керекди. Бир тюрлю ишеклик туугъанлай, жангыдан санап, тюз декларацияны Налог службагъа кёргюзтюрге тийишлиди. Бизни специалистлерибиз бардыла, сайтда уа битеу законла, налог бла байламлы ангылатыула басмаланыпдыла, ол санда декларацияны къалай толтурургъа кереклисини юлгюсюн табаргъа боллукъду. Аны айтханым, билирге сюйгеннге битеу онгла бардыла. 

- Сиз акъыл этгенден, шёндю предпринимательлеге салыннган налогла уллу тюйюлмюдюле?

-  Аны ёлчеми  компанияда не бла кюрешгенине кёре саналады. Ол асыры ауурду деп айталмайма, алай аз да болмаз. Шартланы юслеринден айтханда, арт беш жылны ичинде предпринимательлени саны кёзге урунурча азайгъанды дерча тюйюлдю.  Бирлери ишлеялмай жабыладыла, аланы орунларына башхалары ачыладыла. Налогла ауур болсала, барысы да жабылыр эдиле.

-  Къыралда кеси кесин иш бла жалчытханлагъа (самозанятость) энчи налог тёлетирге деген закон кёп даулашла туудургъанды.  

- Къырал быллай оноуланы тынгылы тинтиуле, тергеуле бардырып, алай чыгъаргъанды. Сынау халда бир ненча субъектде бардырылгъанды бу низам. Налог  жашырын ишлегенлени законлу халгъа чыгъарыр мурат бла кийириледи. Ол санда репетитор иш бла кюрешгенлени, клиринг  компанияланы, алагъа ушаш башхаланы. Ала энди законлу халда,  тынчайып, къыралдан букъмай ишлеяллыкъдыла. Андан сора да, артда пенсиясына себеплик этерикди ол. 

- Усталыкъны иш этипми сайлагъансыз, неда къадар келтиргенди?

- Университетден сора Нальчикде универсамгъа тюшеме. Анда бир кесек ишлегенлей, энчиликлени билгенлей, эригип башлагъанма. Андан а  налог службагъа келгенме. Башында да сагъыннганма Сарбашланы Светлананы. 

Адам кесини ишин сюйсе, тёгерегиндегилени да анга жагъады. Жыйырма жылдан артыкъ бир жерде ишлегеним, бу усталыкъгъа тенг башха бир ишни да этмегеним да аны себеплигиди. Ол бизни къалай юйретгенин эсиме тюшюре, шёндюгю жаш тёлюню да кёллендирирге   кюрешеме. 

- Мен билгенден, сизни ариу юйюрюгюз барды. Сёзсюз, адам кеси аллына жетишимли болалмайды, аны не бийикликге да юйюр ёхтемлендиреди, болушады.

- Ол алайды. Кесим сюйгенча эс бурала да болмазма юйюрюме, заман жетишмейди. Алай сабийле, жууукъла тынч-ырахат болгъанларын билсенг, ишинг да къууандырады, жумушларынгы да толтураласа.

Юйюрню, юйдегилени юслеринден айтхан бизни тёрелеге ушай да болмаз. Алай мен насыплыма деп айталлыкъма – тёрт  къызны бла жашны ёсдюргенбиз юй бийчем Зульфия бла. Аланы араларында университетни бошап, ишге киргенле, школчула да бардыла. Тамата Жамиля банкда ишлейди, экинчи къыз Жаннета финанслагъа юйренирге унамай, медицинаны сайлагъанды. Бюгюнлюкде ординатурадады. Аминат юридический факультетде  окъуйду, аны бошаса ким болуп ишлеригин алыкъа кеси да шарт билмейди. Кичиле Ясмина бла Ислам алыкъа школчуладыла.  

Юй бийчем Зульфия  Цийкъанладанды. Ол кёп жылланы школда ишлегенди. Алай  сабийлеге къарар ючюн ишден кетерге тюшгенди. Болсада  шёндюгю заманда адам  бош туралмайды, ол  энчи предпринимательство бла кюрешеди. 

Кертисин айтханда, ата-анала сабийлерин зорлап, аланы фахмуларына, излемлерине, онгларына  эс бурмай, ма бу усталыкъгъа окъурукъса деп, къаты болгъанларын терсге санайма. Сабийни акъылына, оюмуна тынгыларгъа, кесине сайларгъа онг берирге, анга ышаныргъа керекди. Артда ол сюймеген иши бла сау жашауун къалай кюреширикди? Окъууну бошап, дипломларын тапкагъа салып, ишлемей тургъанла уа ненчадыла?

-Жетишимлиликни жашырынлыгъы недеди?

- Иш кёллюлюкде. Мен не ауур жумушдан да бир заманда да къачмагъанма. Адамны биринчи душманы эринчекликди. Бюгюн этмей, тамла кёрюрме, деп ишин ахырына жетдирмеген бек осал къылыкъладан бириди. Аллай адам жетишимли боллукъ тюйюлдю.

- Тарихледен солугъан а къалай этесиз?

- Спорт бла. Ишден сора тренажёрлада кюреширге сюеме. Ала  солургъа, кесиме келирге,   къарыууму жыяргъа  болушадыла.

- Биз профессионал байрамыгъызны аллында тюбейбиз. Коллегаларыгъызгъа къаллай алгъыш этерик эдигиз?

- Бек алгъа юйюрлерине  тынчлыкъ, ырахматлыкъ,  саулукъ тилерге сюеме. Хар бирибиз да ишчи кюнню ахырында юйге жыйыла,  борчуму  тийишлисича толтуралгъанма деп  ёхтемленирча болайыкъ. Миллетиме аллай къолайлыкъ тежерик эдим, налогну тёлесе да,  ол ахырда сезилмей къалырча.  

Ушакъны Тикаланы Фатима бардыргъанды.
Поделиться: