Сакъланмагъан насып

Баш иеси аварияда жоюлуп, кеси уа больницагъа тюшгени иги кесек заманны аман тюшча кёрюнюп турду Асиятха. Эси къайтханда да, ол ачыуну билгенде, кишиге сёлешириги келмей, къабыргъагъа айланып жатып турду. Жюрегин Расулну къолуна тутдуруп ийип, аман жанын анга къойгъанын терсге санап, ол алай нек этгенин кёп кере соргъанды ол кюнледе Асият Аллахдан. Артда ангылагъанды алай нек болгъанын – аны жюрек тюбюнде сабий, Расулну сабийи ёсгенин билгенде.

Кюн да бийикледе тохтап, терек чапыракъланы орталарында бугъуп, аны жылы таякълары жашыртын къарай, бетинги жылытхан кезиуде чыкъгъан эдиле ала арбазларындан. Расул зоотехникге, ол а устазгъа окъугъандыла. Тюз да окъууну бошагъанлай къурагъандыла юйюр. Ишге да жашау нёгерини шахар тийресинде элинде киргенди Асият.

Къайынла бла жашагъан къыйын кёрюнмегенди анга, башхала тарыкъгъанлыкъгъа. Жаш, жарыкъ адамла эдиле къайын атасы, анасы да. Келинлери аланы биринчи кёргенлей окъуна сюйгенди. «Къызым», – деген болмаса, келин деп да айтмагъанды анга аладан бири да. Биринчи заманда ёпкелеген окъуна этиучю эди Асият ол шартха. Артда уа юйреннгенди: келин деп ким да айтыр, къызым деген жууукъду ансы деп.

Жашлары андан ары да окъур, илму бла кюрешир къайгъыгъа киргенде, аталары Баттал кеси айтханды алагъа шахарда фатар алыргъа керек болгъанын. Жыйгъан ахчасын да къызгъанмагъанды. Алай бла Расул бла Асият, телефон бла келишип, аллыкъ фатарларына къараргъа тебиреген эдиле. Алай ары жетмегендиле. Алда Расул машинасын терекге нек ургъанын да ангыламагъанды Асият. Артда эшитгенди, тобун къуууп, алларына жашчыкъ чыкъгъанын.

Больницада айтхандыла анга ауурлугъу болгъанын да. Андан сора ачылгъанды ашаргъа, жашаргъа да Асият. Ахлулары быллай болумда аны, больницадан чыгъара туруп, ата юйюне алып кетерге сюйгендиле. Алай къайын атасыны бла анасыны къара булут басып тургъан кёзлерин кёргенде, Асият ала бла кетгенди.

Къоркъуп тургъанды, Расул бир заманда да босагъасындан атламазлыкъ отоугъа къалай кирликме деп. Алай, арбазгъа киргенлей, ол алай болгъанын унутдургъан бир къанатлы сезим алып, Асият ашыгъып кирди ары, сюйгени сакълап тургъанча кёрюнюп. Алданнганын ангылагъанда уа, баш иесини ахыр суратын къолуна алып, жиляй келип, алай айтды анга жюрек тюбюнде баласын жюрютгенин. Сора, Расулну жарыкъ кёзлерине къарап, аны къууандыргъанына ийнанып, кеси да ахыр заманда биринчи кере ышарды.

Атасы-анасы ашыкъдырмагъандыла Асиятны, къутулгъанлай, юйге сабийи бла алып кетерге деп, алай келишип сакълагъандыла. Къайын анасы, Мариям, ишге чыгъаргъа керекди деп эсгертгенде, Асият угъай деялмагъанды. Ол къайдан да билгенди адамла ичинде бушуу кётюрген, анга къарыу тапхан да тынч болгъанын? Алай болгъанына уа Асият шагъатды.

Больницада къагъанакъны келтирип къолуна бергенлеринде, аны бла кёп сёлешди Асият, атасыны юсюнден кёп хапар айтды анга. Ол алдан окъуна билип къойсун къаллай жарыкъ атасы болгъанын деп. Жашчыкъ андан къарамын айырмай тынгылагъанына кёре, ангылагъанын да билгенди анасы.

Къоншу ундурукъда жатхан жаш тиширыучукъ адам кёзюне къарамагъаны, ушхууургъа къошулмагъаны къайгъы этдирип, Асият тынчаймай тургъанды ал кюнледе. Артда доктордан билгенди ол сабийин алыргъа, анга ёшюн салыргъа унамагъанын.

Къагъанакъла болгъан жерге жашырын кирип, баласына къарай тургъанлай, аны жанында сабийчикни сютден къарылып, кёгергенин кёрюп, шешасын да бир жанына этип, къолуна алгъанлай, ары кирип келген медсестра:

– Нек киргенсиз бери? Эркин тюйюлсюз, – деп урушду, аны къолунда сабийни алыргъа узала.

– Сиз а эркинмисиз къагъанакъны былай къоюп кетерге? Ыразы болугъуз мени бери келтирген Аллахха, ансы ол тунчугъуп, ёлюп къаллыкъ эди, – деди Асият да.

– Тунчукъсун! Сизге андан не? Ёксюзле тургъан юйледе бири ары тюрте, бири бери тюрте айланнгандан эсе, бусагъатда ёлгени да игиди. Мен аллай жерде ёсгенме, билеме муну не сакълагъанын алда. Сиз а билмейсиз ёксюзле юйю не болгъанын.

Бермеди Асият сабийни.

– Мен салайым мынга ёшюн, – деп, жашчыкъны тойдуруп, алай берди артха. Сора: – Манга келтире туругъуз, – деп да къошду.

Кёп сагъыш этди ол артда. Ариу айтды къоншусуна. Ол а, онжети жылы жетмеген назик къызчыкъ, тауушсуз жиляды:

– Ёге атам мени юйден къыстарыкъды, муну бла барсам. Анам да алай айтханды.

– Сабийни атасы уа?

– Аны уа, менден айырабыз деп, тыш къыралгъа жибергендиле. Онглу юйденди. Таный да болурсуз. Ала мени, жашларына тенг этип, юйлерине кийирлик тюйюлдюле бир заманда да. Ма аны ючюн Мухтар мени ата къарындашыны юйюне элтген эди. Анасы уа, келип, дауур кётюрюп, жашын алып кетгенди.

Асият, танышларын болушдуруп, аланы телефонларын табып, сёлешди.

– Кимни эсе да гыбышысы бла бизни ишибиз жокъду, – деди къаты тиширыу ауаз. – Мени жашыма дери да кёп эр киши кёргенди ол. Башхалагъа да угъай деген болмаз. Аллай саякъ тиширыу бизге тийишли тюйюлдю, къалай ангыламайсыз аны?! Баш ием – халкъ аллында жюрюген адам, кесим – алай…

Асият телефонуну кнопкасын басханда да, кёпге дери кетмей турду къулагъындан ол адамны ауазы. Жаш къызчыгъ а кечеден тангнга палатадан тас болду.

Сабийни хапарын Асият биринчи къайын анасына айтды. Тиледи аны да ала барайым деп. Экинчи кюн берди жууап къайын анасы, баш иеси бла кенгешип. Кесини ата-анасы уа унамадыла.

– Кесингики бла жашауунгу къураялсанг да бир иш. Эки да такъмакъ бла уа кимни юйюне кирип барлыкъса? – деп сюелдиле.

Асиятны больницадан чыгъарыргъа келгенле, аны ашыргъан тиширыу эки къолунда эки сабий бла чыкъгъанын кёрюп, сейир-тамашагъа къалдыла. Къайын анасы Мариям а:

– Билмейми эдигиз да биз эгизчикле сакълагъаныбызны? – деп, аланы сейирлерин сууутду.

Къыйын болгъанына не сёз. Алай болушлугъу бар эди. Атлап башлагъанлай а, экиси да, Марат бла Мурат, аппаларыны ызындан тагъылып, баугъа кирсе, ары, бахчагъа чыкъса ары барып, ныгъышда эки тобугъуна таянып, онг бермей тургъандыла. Кече экиси да аппаны эки жанында къалкъыгъандыла. Таматала бу бизни, бу киши адамныкъы деп къарамагъандыла жашчыкълагъа. Бирде ала аны унутуп къойгъан да сунар эдинг. Алай бир сакъланмагъан иш болду – школгъа барыр жылында Маратны керти аппасы излеп тапды.

Башында агъы озгъан къуллукъчу киши арбазына кирип келгенде, Баттал сейир окъуна этди ол менсиниучю адамны аллында, былай жууукъ кёргенине.

– Салам алейкум, тамата.

– Алейкум ас салам. Жууукъ болугъуз, киригиз юйге.

– Да, юйге да кирирбиз, нек кирмейбиз.

Къуллукъчуну босагъадан атлагъаны бла Мариям печден энди бишген таба гыржынны чыгъаргъаны тенг болдула.

– Анам тюшдю эсиме, – деди къонакъ. – Ата юйюмдеча сездим жангы гыржын бишген ийисни аламатлыгъын.

– Олтуругъуз, – деди Мариям. – Къызым, къонакъны сыйлайыкъ, – деп къошду ол, келгенни танып, аман къууум жюрек къылын юзюлюрге жетдирип, жеринден тебалмай сюелген келинине айланып.

– Угъай, угъай, эгечим, зат да керек тюйюлдю.

– Юйге кирип, аууз тиймей а…

– Алай эсе, айранынг бар эсе, бу гыржындан бир сындыр да бер.

Ол тилегенча этди Мариям. Бичакъгъа да бир узалды, тап кесек этейим деп, алай, аны артха салып, этиучюсюча, сындырып къалады гыржынны табакъгъа. Эки уллу аякъны толтуруп, жангы айрандан да салды эр кишилени алларына.

– Керти таулу айран! – деп махтады къонакъ Мариямны. – Эрттеден бери ичмеген эдим быллайны. Таза да сууаплыкъ алдынг, эгечим.

Бираз тынгылагъандан сора айтды ол жумушун.

– Жашны алыргъа келгенме.

– Кимни? – Баттал ангыламады.

– Туудугъуму дейме. Маратны.

– Бизде кишини сабийи жокъду, – деди Мариям, къаты болургъа кюреше.

– Арбазгъа киргенлей таныгъанма, ма ол кёккёзчюк мени жашымдан туугъанды. Сиз кёп жашагъыз, жангыз балам тенгизде суугъа батып ауушханды, ары киргенлей, санлары гыжы болуп. Кесибиз къалгъанбыз. Анасы тюшюргенди эсине жашны къачан эсе да сабийи болгъаныны хапарын эшитгенин. Кёп излеп тапханма. Айып этмегиз, ангылайма, анга къоратхан къыйыныгъызны чеги-къыйыры жокъду. Иги бла къайтарыргъа кюреширикме, ахча-бохча излетмем сизге.

– Сатыугъа салырча сабий жокъду арбазымда, къарындашым, – аппа жерге къарады. – Бушууунга уа хурмет этеме. Кесим да сынагъанма ол ачыуну. Бу эки сабийдиле бизни да жашаугъа къайтарып тургъанла. Келигиз, кёрюгюз, угъай демейме. Анасы да алай айтырыкъды, билеме. Бир бирден кече, кюн да айырылмагъан балаларымдан бирин, ал деп, бериб а къояллыкъ тюйюлме. Киши юйюнде къала да юйренмегендиле ала.

Эшикден бири бирин къуууп кирген жашчыкъла аппаларыны эки жанында тохтап, къонакъгъа соруулу къарап сюелдиле. Ол уллу адам, олтургъан жеринден къыйналып туруп, сабийлени алларына келип:

– Мен да сизни аппагъызма, – деди.

– Сора бизни эки аппабызмы барды? – дедиле жашчыкъла бирден, бир бири кёзлерине къатып.

– Бизни аппа меники болсун, жангы аппа уа сеники, – деди кёккёз Маратчыкъ.

– Биле эдинг сора…

– Эки аппасы болгъан аманмыды да, хомухла?!

Алай айтып, аппа жюрегинде баргъан кюрешни ёчюлтюрге кюрешди. Бет къаны къачып сюелген келинини кёзюне къараргъа уа къоркъду.

– Бизни уа тайчыгъыбыз барды, – деп махтанды Марат.

– Кёргюзтюрмюсюз?

– Кел, бусагъатда окъуна кёргюзтейик.

Къонакъ эки сабийни ызындан чыкъды юйден. Аппа да чыкъды, тынгысыз болуп. Буруу ичинде жангы кырдык бла жубана тургъан тайчыкъ, жашчыкъланы кёргенлей, къатларына учуп жетди, къара жалкъачыгъын да желде ойната. Ала берген гырт тузчукъланы да зыбыр тилчиги бла жалап, бир кесекни шумсуз сюелди, бир алагъа, бир узакъгъа къарап. Сора, анасыны тауушун эшитип, кесин анга атды. Жашчыкъла да бурууну ол жанына кетдиле, бири бирин къууа.

«Бушуум жюрегими таш этип къойгъан сунуп тургъанма. Алай тюйюл кёреме», – деп сагъыш этди Баттал, къонагъыны бетин жуугъан кёз жашланы кёрюп.

– Школгъа барлыкъдыла быйыл.

– Угъай демей эсенг, биз да келирбиз ол къууанчлы кюнде, Баттал. Сен айтханлай боллукъду не да. Бу сабийле бизни жууукъ этип къойгъанларын билсенг сюеме.

Къонакъ аппа, кете туруп, аны ашыра чыкъгъанла да къарап тургъанлай, аланы аналарыны аллында тобукъланып, аны къолун уппа этгенин кёргенде, Мурат:

– Кинодача, – деди.

Сора экиси да къонгуроу къагъылгъанча жарыкъ кюлдюле. Машина жол жингирикде бурулгъунчу жашчыкъла къол булгъап турдула.