Батырлыкъны, миллетни бирлигини юлгюсюн кёргюзтгендиле

4 ноябрь - Россейни халкъларыны бирлигини кюню

Россейни халкъыны бирлигини кюню жаш къырал байрамладан бириди. Быйыл ол 15-чи кере белгиленеди. Алай аны тарыхы уа ёмюрлени теренине кетеди.

Москва юйюн кётюрюлгендиле

17-чи ёмюрде Москва поляклыланы  къолларына тюшеди. Алагъа къажау аскерлени жыяргъа онг болмай къалады – ол кезиудеги патчахла, бийле бир бирлери бла къазауат бардыра, бирлик болмагъанды.

1611 жылда сентябрьде Нижний Новгородда староста Козьма Минин халкъны жыйып, къыралны душманладан эркин этерге, бу сыйлы ишде даулашланы унутуп, биригирге чакъырады. Аскерни таматасына уа новгородлу патчах Дмитрий Пожарский сайланады. Ма алай бла миллет, бай-бий деп  къарамай, душманнга къажау турады. Аскерчиле 1612 жылда 4 ноябрьде Китай-городну эркин этедиле, поляклыланы Москвадан къыстайдыла.  

Бу кезиуде Романов тукъум Россейге патчахлыкъ этип башлайды. Полякла ууатылгъанларына  жораланып, Москвада Къызыл майданда Казанский килиса ишленнгенди.

Ма алай бла Халкъны бирлигини кюню унутулуп жангыртылгъан къырал байрамды дерге да боллукъду. Биринчи ол 1649 жылда Алексей Михайловични указы бла христиан байрамча белгиленнгенди. Алай совет къырал битеу дин къууанчланы тохтатыр жанлы эди. Ма алай бла Москва полякладан эркин этилген кюн 70 жылгъа унутулгъанды.

Россейни жангы тарыхында бу байрамны тёреси 2004 жылда жангыртылгъанды. РФ-ни Правительствосуну буйругъу бла ол 2004 жылда тохташдырылгъанды, бир жылдан а официальный халда белгиленнгенди. Бу оноуну юсюнден законну проектинде былай айтылады: «1612 жылда 4 ноябрьде Кузьма Мининни бла Дмитрий Пожарскийни башчылыгъында  халкъ  Китай-городну душмандан ариулагъанды, ызы бла  Москва эркин этилгенди. Ма алай бла ала миллет батырлыкъны, бирликни юлгюсюн кёргюзтгенди – къолайлыкъларына, къаллай динни тутханларына да къарамай…»

Тарихле тюрленнгендиле

Не  букъдурлугъу барды, ал кезиуде къыралда бу байрамны кёпле билмегендиле, анга сансыз болгъандыла. Алай, тинтиуле кёргюзтгенлерича, бу болум тюрлене барады. Он жылны ичинде уа 4 ноябрьни Халкъны бирлигини кюню бла байлагъанланы саны эки кереге кёбейгенди  - 9 процентген 19 процентге дери. Быллай эсепле Superjob портал бардыргъан соруудан белгили болгъандыла.

Тинтиуледен ачыкъланнганыча, халкъны асламы (61 процент) 4 ноябрьни юйде жууукълары бла бирге белгилерикдиле. Россейлилени 16 проценти уа ишде боллукъдула. Эсигизге салайыкъ, 4 ноябрь къыралда солуу кюндю. Соруугъа къатышханланы 2 проценти жашагъан жерлеринде концертле, къууанчлы жумушла бардырыргъа эркин этселе, алагъа къатышыргъа сюйгенлерин айтхандыла. Инсанланы 1 проценти уа Россейни сейир жерлерине барып солургъа сюедиле, бирле уа къонакъгъа хазырланадыла.

Россейлилени 44 проценти Халкъны бирлигини кюнюн башха кюнледен айырмайдыла, болсада 19 проценти уа аны къырал даражалы байрам болгъанын чертгендиле. Соруугъа 1,6 минг адам къатышханды.

Жангы  тёреле

Къалай-алай болса да, бу байрам ахыр жыллада  сейирден сейир бола барады. Хар регион да бу кюнде бир белгили, магъаналы иш этерге, алай бла къыралны халкъыны бирлигин кёргюзтюрге кюрешедиле.   Ол кюннге жоралап, жандауурлукъ ишле бардырыу  тёре да къуралгъанды. Сёз ючюн, 2005 жылда Тулада саулукъларына кёре чекленнген онглары болгъан сабийчикле концерт кёргюзтген эдиле, Калугада уа конфетле чыгъаргъан фабрикала ёксюз сабийлени эм ветеранланы кеслерини продукциялары бла сыйлагъандыла. Алай бла бу байрамгъа дагъыда игиликни, бир бирге сюймекликни, къайгъырыулукъну кюнюдю дерге да боллукъду.

Къууанчха  жарыкъ тюбейди

Къабарты-Малкъарда уа,  бу къырал байрамгъа аталып, республиканы эм уллу эллеринден биринде Кёнделенде Уллу Ата журт урушха кетген элчилени хурметине эсгертме ачылгъан эди.  Анда 756 жигитни тукъуму жазылыпды, ол КъМР-де бек уллу мемориалдан бириди. Аны кенглиги 4,6 минг квадрат метрге жетеди.

2013 жылда уа республиканы жаш тёлюсю сейирлик акция бардыргъанды – «Нёгеринге – конфет. Ышар, Россей!». Школланы окъуучулары, студентле да Нальчикни орамларында адамланы татлы ашарыкъла бла сыйлагъан эдиле. Быллай ачыкъ иш а адамланы   кёллерин кётюрмей къоймагъанды.  

Хар жылдан да къууанчны чеклеринде жангы жумушла къураладыла. Сёз ючюн, 2017 жылда «Уллу этнография диктант» деген акция бардырылгъанды. Анга РФ-ни инсанлары эмда тыш къыраллада жашагъанла да къатышыргъа эркин эдиле. Бу акция уа жамауатны Россейде жашагъан халкъларыны тарыхларыны, культураларыны, адет-тёрелерини  юслеринден билимлерин ачыкъларгъа онг бергенди.

Алай быйыл пандемия бла байламлы кёп шахарлада халкъны бирге жыймазгъа, байрам къурамазгъа оноу чыгъарылгъанды. Ол а коронавирусну жайылыуун тохтатыр мурат бла этилгенди.