Ананы балагъа сёзюню магъанасын заманында ангыламагъанны азабы

Бюгюннгю хапарым жашау берген  насып,къыйынлыкъ да бирге жюрюргенлерини юсюнденди. Тюз сайлау этсенг окъуна, низамлы, адепли болсанг да, насыплымы – насыпсызмы боллукъса, белгисизди.  Аналаны  айтханларын, ала юйретгенни бир -бир сабийле  сансыз этип къоядыла. Артдан а кеслери атала  эм анала болгъанларында, ангылайдыла терсликлерин, кеч болады ансы. Аналары  жашаудан кетгенден сора, аладан кечгинлик тилер  амаллары да болмай, кёплени жюреклери  кюйгенлей турады жашауда.  

Бюгюннгю хапар да  эллерибизден биринде болгъан  керти  ишди.  Жаланда адамланы атлары тюрленипди.  Азамат  аламат, ариу къылыкълы  сабий болуп ёсгенди.  Аны кесинден сора да эки  гитче эгечи болгъанды. Анасына  алагъа къараргъа да болушханды, юй жумушлагъа да  тири болушуп тургъанды. Аны бла   бирге уа атасына да  эр киши жумушланы толтурургъа  къолундан келгенича себеплик этип тургъанды.  Тенглери бла чыгъып ойнар заманы окъуна болмагъанды. Атасы бла анасы аны бек сюйгендиле, ишлеп, болушуп тургъаны ючюн а  саугъала эм  башха затла бла къолларындан келгенича къууандыргъандыла.

Жай каникулланы заманында да  онгларына кёре  лагерьлеге, солуу базалагъа да  жибергендиле, тыймагъандыла.    Бешинчи классны бошагъандан сора аллай каникуллада  жашны  Минги тау тийресинде  солуу базаладан бирине ашырадыла. Анда  уа ол гёжеф  жашчыкъла бла танышады. Кеси да  тутушуу бла кюреширге сюйгенин ангылап, юйге  къайтхандан сора атасына тилейди мен да жюрюрюк эдим тутушуу бла  кюреширге деп. Атасы бла анасы оноулашып, эркинлик  бередиле.

Алай бла Азамат ыйыкъгъа юч кере  дерследен сора  жарау этерге жюрюп башлайды. Ары жюрюгенликге  юйде жумушладан  къачмагъанды.  Хар керек затны этип, болушуп тургъанды. Эгешчиклери бла ойнаргъа окъуна заман  тапханды.  Школда да биреуге андан хата жетмегенди.  Алай бла жашау да бара, къызчыкъла да ёсе, Азаматны  бош заманы кёпден кёп бола баргъанды.   Ол тамата класслада окъугъанда, тутушуу бла кюреширге да  заманы  кёбюрек болады, жетишимлери да ёсе барады.  Биринчи кеси жашагъан элде, ызы бла районда, андан сора Къабарты-Малкъарда, Россейде окъуна  жетишимле болдурады. Тренери, устазлары, атасы бла анасы да аны жетишимлери бла  ёхтемленедиле.

Ол  баргъан эришиулеринден   махтау къагъытла бал  саугъала ала эди. Окъуу да аламат. Азаматны жашауу болмагъанча сейир къурала  барады.  Республиканы   бийик билим берген окъуу юйлеринден бирине кирип, анда да биринчи жылланы аламат жетишимли окъуйду.  Ючюнчю курсда окъуй тургъанлай а  жашауу тюрленеди. Жарсыугъа, осал жанына. Бу   бир  башха миллетден  бир къызны сюеди эмда аны бла  юйдегили болургъа   сюйгенин  анасына бла атасына билдиреди. 

Ала   тилейдиле, кеси миллетибизден къыз алсанг иги боллукъду деп.  Азамат а: «Бир башха къызны да сюймейме, жаланда Екатерина бла болургъа сюеме»,- деп къояды.  Анасы: «Аны юйюрю бизни юйюрге  келишмейди, миллети, адет-тёрелерибиз да башхадыла, диннге кёз къарамыбыз  да алай. Ол къызчыкъны сенден сора да сюйген жашлары барды, ийнан манга»,- деп, къаты сёлешди. Жаш анасына ийнанмады, жюреги сюймеклик отда жанады. Катя  бир жанындан, кел юйдегили болайыкъ деп, юйюрде уа алма аны, деп…хайран бола эди башы. Алай бла кюнледен биринде Азамат ангылайды бир оноугъа келалмагъанын. Ичгиге алдана, сагъышларын аны бла чачаргъа кюрешип башлайды. 

Биринчи жангыз кеси, ташада, ызы бла  ол жумушну сюйген жашла бла  бирлешип, аслам халда  жыйылып , ичип башлайдыла.  Алай  бир олтургъан жерде уа жашладан бири Илияс: «Келигиз къызчыкъланы да чакъырайыкъ, кесибиз жангыз олтуруп турмай», - дейди. 

Сора  такси жиберип, бир ненча къызны  келтиртеди. Келген къызладан бири   машинадан тюшгенлей барып  Илиясны къучакълап, аны  тобукъларына олтурады.  Бетине жууукъ барып къарайды Азамат, аракъыдан  башы менгиреу болуп тургъанлай. Ол къыз а аны Катясы. Аны келинлиги.  Сора  Азамат чабады биринчи  Илияс бла  тюйюшюрге.  Ызы бла  Катяны  жагъаларындан  тартып  жерге  жыгъады. Аны бетине, санларына, къоллары бла аякълары бла да болмагъанча ачы урады. Къан тамады къызны бетинден, Ильясны  да тюйюп  бетин къаннга бояп,  башын къоллары бла  тутуп  кетип къалады алайдан. Сора юйге келип, анасына ол тюз болгъанын, Екатерина  бла  болумну  ачыкълайды. Анасы жарсыйды  тюйюшгенлерин эшитгенде.  Эрттенликде уа  быланы арбазларына  низам сакълаучула келип, жашны  алып кетедиле. Катя бла Илияс ол аланы тюйгенлерини юсюнден билдириу этгенлери бла  байламлы болгъанды ол жумуш.

Алай бла  тинтиу ишле башланадыла, сора сюйген къызы   кесини бетин ачыкъ этеди. Айтады  Азаматха: «Мени сабийим боллукъду, Илияс бла уа юйдегили болалмайбыз, аны къатыны, сабийчиги да барды, сен а бош эмда эркин  адамса. Мени алыргъа, юйюрюнге кийирирге унасанг,  биз сени тутмакъгъа олтуртмай къутултурбуз».  Тууарыкъ сабий а Илиясныкъыды деп да билдиреди.  Азамат анга угъай дейди, алай  бла  тутмакъгъа  тюшеди, анда да бир къауум жылны ичинде  олтурургъа тюшеди.  Анда уа  къылыгъы бютюнда осал жанына тюрленеди. Тютюн  ичип  да башлайды. Андан сора да кёп аман къылыкълагъа юйренеди. 

Андан чыгъар заманына танымазча  эди халы.  Керти да тюрленнген эди жаш.  Сёзю да, къылыгъы да  башха. Спорт бла жангыдан кюрешип башларгъа умут этеди, болса да ол жумушну да къояды. Кеси кесине кёл этдиралмайды.  Ишлерге сюймейди. Ахча уа керекди.  Юйюрю бла жашарыгъы да келмейди, аладан да бугъуп, жашырынып жашайды.   Азаматны  тюрленмеген жаланда ариулугъу къалгъанды.  Къызла алгъынча  жаратып тургъанларын ангылагъандан сора къууанады. Сора  башына аман акъыл келеди.  Мен жашауумда кёп къыйналгъанма  Катяны хатасындан, энди битеу  дунияны  тиширыуларын аны бетинден кёрлюкме. Энди мен алдайым аланы, деп оноу этеди.

Кертиси бла да ол  жашауун алай бардырып башлайды.   Жашай барады  бир тиширыудан ёпкелей да  бирсине жол салып кете. Кюнлени биринде аракъыдан да ичип  бир къарангы орамда бара тургъанлай  мынга бирле чабадыла. Ахчасы болмагъанын кёредиле, тюйюп, сакъат этерге къоюп кетедиле. Аязгъанында, больницада болгъанын ангылайды  Кеси кесине келтиралмай кёп кюрешдиле.  Сора  бир айдан сора  кюч ала башлады.

Аягъы юсюне тургъандан сора  больницаны арбазына, терек бахчагъа да чыгъып башлайды. Больницада медсестра Маржан, Азаматха жаны ауруп, анга болушургъа, кёллендирирге кюреше эди.  Алай бла аланы араларында шуёхлукъ башланады. Жаш къызны сюйген этмеген эсе да, аны бла бирге   турургъа, заман ётдюрюрге  угъай демейди. Алай бла  биледи ушакъ этген кезиуде  жангыз болгъанын, анасы бла бирге жашагъанын. Сора: «Мындан чыкъсам барыр жерим жокъду, Маржаннга тагъылайым да, аны  бла бирге юйюр къурап къояйым», - деген акъылгъа тохташады.

Керти да алай этедиле.

Азамат Маржан бла некях этип,  бирге жашап башлайдыла. Бираздан  юй бийчеси анга  сабийлери боллугъуну юсюнден айтады.  Ол такъыйкъада ала ючюсю - къайын анасы да биргелерине - олтуруп ауузлана тура эдиле. Азаматны башында ток ургъанча болады. Кёп жыл андан алгъа болгъан  ишле эсине тюшедиле.  Катяны сатхычлыгъы, андан сора тутмакъ, андан  чыкъгъандан сора  бир тиширыудан бирине ёте, ыспасыз бола айланнганы…

Сора Маржанны юсюне айланып къычырып башлайды.  «Дунияда  жашагъан битеу тиширыула  сатхычладыла», - дей эди. Азаматха  жаланда къыркъ жыл толгъан эди. Ол жазыкъ а жашауундан  эригип, жанындан да тоюп, кесини жашауунда бир магъана кёрмей, тентек болуп бара эди орамда. Алай бла  анасыны бла атасыны айтханларына алгъадан эс бурса эди, бу кюнмю келлик эди анга? Кёзлери да жилямукъладан толуп: «Жашауда магъана болмаса, неге жашаргъа керекди?» - дей эди кеси кесине. Кесин суугъа атаргъа да бир тебирейди. Бир ариу кече, бир таза хауа, ачыкъ кёкде жулдузла, толу ай да … Ол а ёлюмню сагъышын этеди, суу жагъада олтургъанлай.

Ол да алай  жюрексинип,  жиляй тургъанлай, акъылына анасы келип, къулагъына  бир затла  шыбырдагъанча кёрюнеди.  Сора ол сёзле кёллендирип, жаш ата юйюне барады.  Бираз   къабакъ эшиклени алларында да сюеледи. Болсада таукел кирип барады. Юйге киргенде ангылайды: атасы бла анасы аны анча жыл  сакълап тургъандыла.  Анасыны аллында тобукъланып жарсыуларын айтады, жиляйды, кёз жашларын жашырмай.  Сора  Маржан бла  болумну юсюнден да хапарлайды. Анасы уа    айтады: « Жашым, терс иш этгенсе. Жыйырма жыл мындан алгъа  Катядан айырыл деп тилегенимча  бюгюнлюкде тилейме: Маржан бла  бирге бол, ол сени керти да сюйген тиширыуду. Мени ана жюрегим жангылмайды, къайт анга».  Азамат: «Уялгъан этеме къайтыргъа, кёп эриши сёз айтханма», - дегенде, анасы аны бла бирге барыргъа жолгъа чыкъды.

Алай бла  Азамат анасыны айтханына сыйынып, Маржан бла жарашып, толу юйюр болуп жашап турадыла.  Алагъа аламат жашчыкъ туугъанды.  Азамат кеси  атасыны-анасыны  сёзлерин ыспассыз этип, жашауун  терс жолгъа  бургъанына бек сокъуранады. Болсада  кёп дерс алгъанма, дейди. Биринчиден,  ананы балагъа  сёзю хар заманда да  магъаналы болургъа керекди. Экинчиден,  биреуню къыйыны бла жашагъан ол тюз иш тюйюлдю. Ючюнчюден,  жаланда  ачыкъ  жюреги бла сюйген адам болургъа керекди сени жашауунгда.