«Компания битеудуния даражагъа чыкъгъанды, энди уа сабийлеге болушуругъум келеди»

ITV/AxxonSoft  компания Россейде угъай, битеу дунияда да белгили фирмады, ол къоркъуусузлукъ системаланы жарашдырыу бла кюрешеди. Аны башламчысы, иеси да таулу жашды – Алтууланы Къазийни жашы Мурат. Алай ол къуру фирмасын айнытыу бла чекленип къалмай, республикада, ол санда тау элледе, жашчыкъла бла къызчыкъла шёндюгю технологиялагъа юйренир, программистле болуп, жашауда кеслерине тийишли жер табар ючюн къолундан келгенни  этеди. Биз аны бла тюбеп,  окъутуу курсланы, фирмасыны, IT-технологияла келир заманны къалай тюрлендирликлерини юслеринден ушакъ бардыргъанбыз.

- Мурат Казиевич, биринчиден, курсланы юслеринден айтсагъыз эди.

- Компания «Мен программистме» деген курсланы Къабарты-Малкъарда толтургъанлы тёртюнчю жыл барады. Былтырдан башлап, информация технологиялагъа юйретиу жаны бла курсла элледе да ачылгъандыла, ол санда Огъары Малкъарда да. Окъутуу хакъсызды, программа кеси да тёрт жылгъа созулупду.

Къабарты-Малкъар къырал университетни мурдорунда къуралгъан дерслеге уа 50 жаш бла къыз жюрюйдюле.  IT технологиялагъа юйренирге сюйгенлени саны республиканы ара шахарында аз тюйюлдю. Алагъа орта эсе бла 250 адам келеди, аладан а, тестле бардырып, 50-син айырабыз. Окъутууну, экзаменлени юслеринден а «Я программист» сайтда толу билирге онг барды.

Информация технологияла, программирование жаны бла профессионал билимли адамла аздыла, аны ючюн а аланы хакълары да уллудула. Шёндю уа компаниялагъа Москвада, башха шахарлада уллу хакъ излеген усталаны ишге алгъандан эсе, регионлада жаш адамланы хазырлагъан файдалыды. Быллай сынау битеу дунияда да барды. Нальчикде биз биринчилебиз, алай ишибиз хайыр келтирсе, бери башха фирмала келликлерине ишексизме

- Шёндю  Интернет артыкъда айныпды, бирле ансыз ишлерин, жашауларын да кёрмейдиле. IT келир заманны усталыгъыды деп айталлыкъмысыз?

- Уллу  компанияланы тизмесин алып къарагъыз. Бир 20 жыл мындан алгъа эм байлагъа банкла, машинала чыгъаргъан, нефтьни жарашдыргъан фирмала саналгъандыла.  Шёндю аланы жерлерине  Facebook, Microsoft, Apple, Coogle, Amazon, Tesla  дегенча компанияла чыкъгъандыла. Аланы иелери Билл Гейтс, Стив Джобс, Илон Маск, Джефф Безос  халкъда белгилидиле, ала фирмаларын къуру жерде башлагъандыла дерге боллукъду. Информация технологияланы хайырындан ала дунияда эм жетишимли адамланы тизмесини башындадыла.

Кёп болмай бир статьяны окъугъанма. Анда  Америкада Кремневый долинаны программистлерини хакълары Нью-Йоркда Уолл-стритде банкирледен кёп болгъаны жазылыпды. Уолл-стрит а не заманда да байлыкъны, къолайлыкъны белгиси болгъанды, энди уа аланы программистле озгъандыла. Битеу бу затла уа  жаш адамланы кёллендирмей къоймадыла.

Жарсыугъа, бизни республикадача тау элледе жаш адамланы алыкъа программирование жаны бла билимлери терен тюйюлдю. Ата-анала, алгъынча, сабийлери врачла, юристле, ёкюлле болурларын сюедиле, аланы тёрели усталыкълагъа хазырлайдыла.

- Аны сылтауу халкъны оюмунда  программист къыйын усталыкъча къалгъанында болур…

- Манга андан эсе врачны иши къыйын кёрюнеди.  Ол профессионал болур ючюн кёп затны билирге керекди. Информация технологияла, ол санда искусственный интеллект ёкюл, врач, экономист дегенча усталыкъланы урунуу рынокдан кетерип башларыкъдыла. Врач аурууну шартларын бирге жыйышдырып, тинтип, адамны не зат къыйнагъанын излейди. Энчи программа къуралса уа, шартланы сюзюп, диагнозну тюз салыргъа боллукъду. Адамны бла машинаны арасында уа башхалыкъ уллуду. Врач жаланда кесини сынаууна  таянады. Программада уа битеудуния медицинада жыйышдырылгъан билимни бирикдирирге онг барды.

Биз технология революцияны шагъатларыбыз. Бир жюз жыл мындан алда адамла эл мюлкчюле бла ишчиле  болгъандыла. Бюгюнлюкде уа къыйын ишлени   роботла, машинала, тракторла толтурадыла. Адамла уа офислеге кёчгендиле.

Искусственный интеллект   ауур, къыйын усталыкъланы алышырыкъды, адамгъа уа  чыгъармачылыкъ къаллыкъдыла. Аны ючюн шёндюгю жаш тёлюге ол жаны бла усталыкъланы сайларгъа чакъырама: журналист, программист дегенча.

- Айтишник болур ючюн къаллай билим керекди?

- Башында айта келгенибизча, анга артыкъ уллу фахму, билим да керекмейди. Жаланда жарашдырылгъан алгоритмлени тюз хайырланыргъа тийишлиди. Алгоритм а неди? Сёзге, шорпа биширгенде, бир бири ызындан белгили жумушланы толтурабыз. Аланы къатышдырсакъ, шорпа татыусуз боллукъду. Программист да ма алайды, бир жумушну тамамлар ючюн  битеу командаланы бири бири ызындан толтурады.

- Сабийлигигиз  гаджетле болмагъан кезиуге келгенди. Сора информация технологиялагъа, программированиягъа  сюймеклик къайданды?

-  Мени ол жаны бла насыбым тутханды дерчады. Анам Ботталаны Мухарбийни къызы Сакинат программист эди. Ол вузну бошагъан кезиуде КъМКъУ-да биринчи компьютер келтирилгенди. Кесибизни специалистлерибиз болмагъаны себепли, ары союзну республикаларындан жаш адамланы жыйгъандыла, анам да алагъа къошулгъанды.

Ол информация технологияланы жашаугъа сингдириуге уллу къошумчулукъ этгенди дерге боллукъду.   Программист боллугъума ахырда ишексиз эдим. Эсимдеди, анам ишге кете, манга задачала бергенди. Аланы этип, школгъа жыйылсам а, жууапланы эшикге салып кетгенме. Анам эшикни ачханлай аланы тюз этгеними кёрлюкдю деп. Курсларыбызгъа  жюрюген сабийле да информация технологияланы менича сюерле деп бек ышанама.   

- Окъуучуларыбыз сиз башчылыкъ этген компанияны юсюнден да билирге сюерле, баям.

- ITV/AxxonSoft     видеону интеллектуал  жаны бла тинтиуле бардырады.  Адам кёзю бла кёргенни ангылайды – аллында не зат болгъанын, анга дери узакълыкъны, ол неге керек болгъанын, тюрсюнюн эм башха шартларын. Биз а компьютерни да аллай амалы болурун жалчытабыз. Ол а къоркъусузлукъда  артыкъда магъаналыды.

Шёндю битеу жерледе да видеокамерала орналыпдыла, алай бир адам аланы барысына да къарап, сюзюп туралмайды. Бу жумушну энди искусственный интеллект толтурады. Биз жарашдыргъан программала видеода болгъанны тинтип, къоркъуулу болумланы  белгили этеди.

Шёндю компания Россейде, ол угъай, тыш къыраллада да алчыланы санындады. Аны айтханым, бизде ишлеген программистле битеудуния даражалы программала чыгъарадыла. Курсларыбызгъа жюрюген сабийлени да аллай устала болургъа, бизде ишлерге онглары барды.

- Бир жюз жылдан дуния къалай тюрленирикди?

- Бизге, тёрели жамауатда ёсген тёлюге, тюрлениулеге тёзген къыйынды. Бирле ол эски заманланы къайтарыргъа, шёндюгю жашаугъа синдирирге окъуна кюрешедиле. Къыйналсакъ да, юйреннгенибизча болсун  деген акъылда.  

Мен сабий заманымда чалгъыгъа жюрюгеним эсимдеди. Тау жерледе бичен этген бек къыйынды. Алай шёндю уа адам къолу бла чалмайды. Битеу жумушланы бир трактор толтуруп къояды.   Прогрессден къоркъургъа керекмейди.  Информация технологияла адамны жашауун женгил этер ючюн къураладыла.  

- Сабийлеригизге да информация технологиялагъа сюймекликни жакъгъан болурсуз?

- Мен аланы бу усталыкъгъа юйренирге керексиз деп бир заманда да зорламагъанма. Адам кюрешген ишин сюерге керекди.  Сёзге, тамата къыз Люба чыгъармачылыкъны сайлагъанды. Ол школда жаланда беш белгилеге  окъугъанды. Алай сурат ишлерге, скульптурала этерге сюеме дегенинде, анга къажау болмагъанбыз. Тогъузунчу классдан сора документлерин алып, Москвада Строгонов атлы академияны колледжине бергенбиз.

Жашла Рамазан бла Анзор школчуладыла. Рамазан физиканы сюеди, олимпиадалагъа къатышып, жетишимле болдурады. Программированиягъа  да сейири уллуду. Анзор биологияны сайлагъанды. Алай   IT-технологияладан ол да къачмагъанды. Шёндю  биоинформатика айныйды. Ол биологияда болгъан проблемаланы бирге жыйышдырады эмда аланы компьютерни болушлугъу бла тамамлауну жолун излейди.  

Кичи къыз Роза алыкъа гитчечикди – экинчи классха баргъанды. Анга уа хар не да сейирди, ол нени да билирге сюеди. Алай аны тил байлыгъы, ушакъны къалай къурагъаны энчиди деригим келеди.

-  Мен ангылагъандан, сиз сабийлеге жашауда жолну кеслерине сайларгъа эркин этер  жанлысыз?

- Сёзсюз, хау. Ата, ана да баласына тынгыларгъа, аны фахмусуна, онгларына, билимине  тюз багъа берирге керекдиле. Тамата къыз тогъузунчу классдан  кетгенинде, бирле анга бизни заманда ПТУ-да окъугъанлагъача  къарагъандыла.  Шёндю уа ол тюз сайлау этгенин, биргесине окъугъанланы арасында  айырмалы болгъанын кёреме.    Алай башха усталыкъны сайла  деп зорласакъ, ол окъуугъа не кёзден къарарыгъы белгисизди.

Сабийге эркинлик берирге керекди, аны бла бирге  таматала аланы илмугъа, билимге  сейирлерин къозгъаргъа, кёллендирирге борчлудула.  

Мен алгъын компанияны айнытыу бла кюрешгенме, битеу заманымы, къарыууму анга къоратханма. Энди уа, ол битеудуния даражагъа чыкъгъанда, сабийлеге болушуругъум келеди. Тау элледе аланы къаллай онглары барды? Тепсеу кружокга жюрюрге  неда тутушуу  бла кюреширге. Алай «Я программист» курс а аланы билимлерин айнытыргъа, жашауда кеслерине тийишли жер табаргъа онг береди да, жашланы бла къызланы алада окъургъа чакъырама.

Ушакъны Тикаланы Фатима бардыргъанды.
Поделиться: