Акъ-Суудан Махийланы Юсюпню жашы Жагъафарны 1984 жылда жаз башында чакъыргъан эдиле аскерге. Узакъ да бармай, Дондагъы Ростов тийресинде орналгъан окъутуу аскер бёлюмге тюшеди. Эки ай турады жаш анда. Кече-кюн да топдан атдырыргъа тюшеди. Марагъан илишанын агъызмай къоймайды. Аны ючюн командирлеринден кёп кере ыспас ала тургъанды.
Ол жыллада Афганистанда къызыу сермешле баргъан кезиу эди. Къоншу къыралыбызны башчылары тилеп, бизни сауутланнган кючлерибиз аны жерине кирген эдиле. Анга къажау болгъанла чабыууллукъ этип, солдатларыбызны къыргъандыла. Бизникиле да жуууапларын къайтара эдиле. Къуллукъ этген кезиулери тауусулгъанланы орунларына къыралыбыздан жангы аскерле баргъандыла.
Ары саулай аскер бёлюмлени да ие болур эдиле, алай кеси ыразылыкълары бла баргъанла да болгъандыла. Жагъафар да командирлерине: «Афганистанда къуллукъ этерге жиберигиз»,-деп, аскер борчуну андан къалгъанын къоншу къыралда тамамларча къагъыт жазды. Бир талай кюнден аны, дагъыда къауум адамны самолёт бла ары ашырадыла. Анда уа сапёр батальоннга къошадыла.
Жагъафарны алгъа топдан тюз атаргъа юйретген эселе, энди уа анга жангы аскер усталыкъгъа юйренирге керек болду. Къазауат баргъан кезиуде окъуу, юйрениу да бир бирден айырылмайдыла.
Сапёр жаланда бир кере жангылыргъа боллукъду, дейдиле. Минаны лагъымын теше туруп, жангылыч этип, ол атылса, сапёрну ахыр кюню болады, аны ючюн аланы ишлерине кимни болса да угъай, акъыллары, тёзюмлери, сабырлыкълары кючлю болгъанланы сайлагъандыла. Махий улу да сапёрланы санына аллай жаш болуп къошулады.
Ишини, борчуну жашырынлыкъларына уа къуллугъун бардыргъан кезиуде юйренеди. Кесинден тамата аскерчилени биргелерине барады, алагъа къарай, душман орнатхан миналаны табады. Ала уа ол чачылыучу затланы асламысын бизни техника жюрюген жоллагъа сала эдиле. Атылып кёп танкларыбыз, машиналарыбыз кюйдюрюлгендиле, солдатларыбыз къырылгъандыла. Аны ючюн техника барлыкъ жолланы сапёрла алгъадан тинтип болгъандыла.
Бир кере Махий улу, командирлери лейтенант Малюгин, дагъыда бир аскерчи жолну тинтип бара боладыла. Ызларындан машина колонна барыргъа керекди.
Алгъаракъда жолну ол кесегине сапёрланы къаууму къарап да кетген эдиле, ызларындан танкла да баргъандыла. Хата, чырмау болмагъанды. Бу жол да тюрлениу кёрюнмейди. Жолда машина ызла бардыла. Алай болгъанлыкъгъа, сакълыкъны унутургъа жарамайды.
Бираз баргъандан сора Жагъафар жол юсюнде чунгуруракъ жерге эс бурады. Нек эсе да, алайда машина чарх ызны орунуна танка ыз бар эди. Бу бери къайдан чыкъгъанды деп, сейир да этеди. Арлакъгъа да ётюп да бир кетеди. Дагъыда таматасын да алып, алайгъа къайтады.
Экиси да иги тинтип къарасала, алайда мина орнатылып. Душманла аны орнатхандан сора, алайтын техника озгъан сундурур ючюн юсюн алай ызлагъандыла. Алайны башын ачып лагъымын алып кётюребиз деселе, алалмайдыла. Артта болушлукъ да чакъырып къазып ачсала, ол а 500 килограммлыкъ бомба.
Бизни самолётла душманлагъа топла атханларында, ол атылмай къалгъанды. Жаула уа аны табып, кече бла келтирип, алайда бастыргъандыла.
Бирде уа аллай бомбаланы тюплерине минала да орнатып болгъандыла. Сапёрла биринчисин табып, атылмазча этип, тартып чыгъарабыз дегенлеринде, экинчиси атылырча. Алай бла кёпле къырылгъандыла. Ол жол а Жагъафарны хайырындан бомба табылып, адам ачымай къутулгъанды.
Сапёрла минала излегенден сора да, къалауурлукъ ишни да тамамлагъандыла. Элледен узакъ болмай, дуппурланы башларында, ыйыкъла бла сакълаучула болгъандыла. Жолланы душманла чачдырып, техника ёталмай, кёп кечелени ашсыз-суусуз да къалгъандыла.
Бир бирде, элге энип, адамладан суу, туз, гыржын алып тургъандыла.
Кюндюз афганлыла солдатлагъа болмагъанча иги кёрюнюп, кече уа уруп къаплап кете эдиле. Онеки жылдан атлагъанлары автоматла жюрютгендиле.
- Биз тургъан жерни адамы жыйымдыкъ эди,-деп эсгереди Жагъафар. –Кёбюсю революцияны заманында Совет властьха къажау кюрешип, андан къачып кетгенлени туудукълары. Асламысы къазахлыла, къыргъызлыла, узбеклиле. Муслийманлагъа башхаракъ къарай эдиле. Алай аланы бирине да ышанырча тюйюл эди. Кюндюз, кёзюнге къарап, ариу айтханлыкъгъа, кече уа, тап тюшгенлей, атып кетерге угъай демегендиле. Кёп нёгерлерим жоюлгъандыла алай бла.
Ма аллай болумлада къуллукъ этип къайтханды акъсуучу жаш, къырал саугъалагъа да тийишли болуп. Аланы араларында «За боевые заслуги» деген майдалы да барды.
