Аскер самолётну ётгюр мараучусу

Уллу Хорламгъа – 75 жыл

Уллу Ата журт уруш башланнганда, Тёбен Чегемден Малкъондуланы  Хасан,Хашим,Къасым, Муталиф да фронтха кетгендиле. Аладан сау жаланда Муталиф  къайтхан эди.

Артыкъда Хашимни къадары жюрекни  эритирча болгъанды. Ол урушну аллында жыллада Тёбен Чегемде жангыз болгъан жетижыллыкъ школну жетишимли бошап, педучилищеге киргенликге,ол лётчик болургъа деген муратындан да артха турмагъанды, аэроклубха бир дерсни да къоймай жюрюгенди. 1939 жылда аскерге алгъанларында,ол аны авиация бёлюмге  жиберирлерин тилегенди.

Письмоларындан биринде  былай жазгъанды: «Мени аскер самолётну экипажына мараучу болуп къошдула. Кесигиз билгенликден, кюнбатыш жанындан къайгъы этдирген хапарла келедиле, чекде да хал тынчлыкъсызды. Немислиле кеслерин билдире турадыла. Алай хар зат да тап болуруна ийнанайыкъ. Манга  къайгъырмагъыз,хатам жокъду».

Жарсыугъа,хал игиге айланмады. Гитлерчи малгъунла къыралыбызгъа чапдыла. Хашим къуллукъ этген Талси шахар (Латвия) душманны авиациясы урушну биринчи кюнлеринде  бомбала  атхан жерледен бири болду. Ма ол кезиуден башлап жууукъларыны аны бла байламлыкълары юзюлдю.

Жылла оздула, уруш да бошалды, малкъар халкъ кёчгюнчюлюкден къайтды, алай Малкъондулары Хашимден хапарсыз эдиле. «Жаланда 1970 жылда билгенбиз аны къазауатны ючюнчю кюнюнде жигитча сермешип ёлгенин,-дейди Харун.- Ол а Латвияда чыкъгъан «Советское знамя» газетни журналисти Айна Германны хайырындан болгъанды».

Ол тиширыу Талси шахарны жигитча къоруулагъанланы араларында таулу жаш болгъанын да билгенди. 1970 жылда бизни республикагъа ишини юсю бла келгенде, аны жууукъларын табып, ол къалай жоюлгъаныны юсюнден хапар билдиргенди. Талси шахарда жашагъанла Малкъондуланы Хашимни жигитлигин унутмагъанларын, аны къабырына эсгертме салгъанларын, анга дайым да кёз-къулакъ болгъанлай, тизгинин жыйгъанлай, гюлле салгъанлай тургъанларын да айтханды. Эсгертмеден узакъ бармай ариу школ сюеледи да, окъуучула да жигитни къабырын жокълагъанлай турадыла, узакъ Къабарты-Малкъардан ариу эмда батыр лётчикни юсюнден шартланы школну музейине салып сакълайдыла, дегенди.

Айна Герман Тёбен Чегемде Малкъондулагъа къонакъгъа келгенде, «Советское знамя» газетни Хашимни юсюнден жазылгъан эмда эки нёгери бла тюшген сураты да салыннган номерин да келтиргенди. Анда айтылгъанына кёре, немислиле Талсини жер бла тенг этген эдиле. Кёкде да къаты сермешле бара эдиле. Бизни самолётладан бирини радисти-стрелогу Малкъондуланы Хашимди. Ол, ары-бери суху бурула, пулемётдан аяусуз от ачады. Ма, фашист «юнкерс», къара тютюн ыз этип, баштёбен болуп жерге тюшдю. Бизникиле, душманны дагъыда бир бомбардировщигин агъызып, артха,аэродромгъа сау-саламат къайтдыла.  

Алай экинчи кюн бютюн къаты къазауат этерге тюшдю.  Хашимни  экипажы душманны бир ненча самолётуну алларына чыкъды. Атышыу башланды. Аны командири артда хапар айтхан эди таулу жаш экинчи самолётну агъызгъанда, аны ызындан къарап,кеси тилинде: «Ма санга алай керек эди,малгъун!»-деп къычыргъанын.

Алай бир кесекден  аны  самолётуна да уллу калибрли фашист пулемётну окълары тиедиле. Лётчик самолётну аэродромгъа жетдирип къондурады. Хашимни госпитальгъа элтедиле, алай врачла анга болушалмадыла, ол медсестра Юлия Брошусну къолунда ёлгенди.Совет Союзну заманында Малкъондулары Латвиягъа барып, Хашимни къабырына аны туугъан Тёбен Чегем элини топурагъын сепгендиле,биргелерине уа жигит асыралгъан жерден да бир уууч алып кетгендиле.

Харун, фронтха кетген бирси къарындашларыны юслеринден хапар айта, Хасан бла Къасым белгисиз тас болгъанларына, аладан бир тюрлю хапар билалмагъанларына жарсыйды. Муталиф а  кёп аскер саугъалары  эмда Баш командующиден онжети бюсюреу къагъыт алып къайтхан эди. Ол 2000-чи жыл кетгенди дуниядан.

СУРАТДА:  Малкъондуланы   Хашим, Хасан, Къасым.

 

ТЕКУЛАНЫ Хауа.
Поделиться: