Душманны траншеяларына биринчи киргендиле

9 октябрьде  Кавказ ючюн къазауат  хорлам бла бошалгъанды

Кавказ ючюн сермеш Уллу Ата журт урушда немислилени алгъа барыуларын тыяргъа онг бергенди, алай бла уа саулай къазауатны барыуун сындыргъанды. Тарыхчыланы оюмларына кёре, анда Совет Союз къытдырса, Уллу Ата журт уруш къалай бошаллыгъын айтхан да къыйынды.  Бу къазауат 1942 жылда 25 июльда башланып, 1943 жылда 9 октябрьде бошалгъанды. Кеси да эки уллу операциягъа юлешиннгенди – биринчи жарымында совет аскерлеге душмандан къорууланыргъа тюшгенди (1942 жылда), экинчисинде уа – сермешле бла алгъа барып, немислилени ууатыргъа (1943 жыл) къолдан келгенди.

Кавказ ючюн къазауатда баш магъаналы сермешле Тамань жарым айрыкамда барадыла. Саны 400 мингнге жууукъ гитлерчи аскерлеге,  не мадар да этип, артха турмазгъа   борч салынады.    Новороссийск-Тамань операция урушну тарыхында бек узунладан бириди дерге боллукъду – ол 1943 жылда февральдан октябрьге дери баргъанды.

Тамань  жарым айрыкам 1943 жылда 9 октябрьде гитлерчиледен тазаланады. Алай бла Кавказ ючюн сермеш совет аскерлени хорламы бла бошалады.   1944 жылда уа бу сермешни магъаналылыгъы тергелип,  «Кавказны къоруулагъаны ючюн» майдал тохташдырылады. Аны  ал бетинде уа Элбрусну сураты барды.

Бу майдалгъа тийишли болгъанланы арасында уа таулу халкъны уланлары да бардыла. Миллетибизни кёп башха жигит уланлары бла бирге Яникойну колхозуну парторгу Къудайланы Тамукну жашы Ахмат да  Кавказны къоруулау сермешлеге ата журтубузну эркинлиги, халкъыбызны жалынчакъсызлыгъы ючюн кесин аямай сермешгенди.

Гвардий тамата лейтенант Къудай улу 176-чы мараучу дивизияны къауумунда Грозныйге битеу кючюн салгъан  душманнга  къажау къазауат бардыргъанды. Батыр лейтенант Къобанны  гитлерчиледен сакълагъанды,  Тамань жарым айрыкамны эркин этиу урушха къатышханды.

 1943 жылда  Керчь, Кърым ючюн къанлы сермешле баргъандыла, бизни батыр аскерчибиз да  2-чи мараучу гвардия дивизияны 1-чи гвардий полкуну ротасыны командирини къуллугъунда алагъа къатышханды. 

Кёргюзтген батырлыгъы ючюн  Къудай улу 1943 жылда 20 ноябрьде Къызыл Байракъны Орденине тийишли кёрюлгенди. Командованияны саугъалау документинде айтылгъаныча, «Кърым АССР-ни Керчь районуну 115,4 бийиклиги ючюн къазауатда жолдаш Кудаевни башчылыгъында артиллерия рота гитлерчилени траншеяларына биринчи болуп жетгенди. Алайда ачылгъан тюйюшде бек аздан 25 душман жокъ этилгенди, полкну башха бёлюмлери бла бирге немислилени атышыуларын тохтатхандыла эмда бийикликни алгъандыла. Кеси юч гитлерчини ёлтюргенди. Бу къазауатда Къудайланы Ахмат жаралы болгъанды. 

Сермешни кезиуюнде ротагъа башчылыкъны тюз этгени эмда батырлыгъы ючюн жолдаш Кудаев Къызыл Байракъны  Орденине тийишли кёрюледи».

  Кърым жарым айрыкамны, Севастопольну гитлерчиледен эркин этиу къазауатда   жигитлиги  да белгиленнгенди. Командованияны буйругъу бла ол Ата журт урушну Орденини 1-чи даражасы бла саугъаланнганды.

«1944 жылда 7 майда Севастопольну тийресинде  Сапун-гора жерде немислилени  къорууланыу ызларын чачдырыу къазауатда Къудайланы Ахмат  башчылыкъ этген рота душманны траншеяларына биринчи киргендиле. Былайда башланнган тюйюшде 30 гитлерчи ёлтюрюлгенди. Безымянная бийикликде траншеяланы зорлап, Сапун-гораны азатлау сермешлени башларгъа онг берген  жерни алгъанды»,- деп жазылады аны саугъалау документде.

 Хорламны кюнюне сыйлы ветеран  Восток Пруссияда тюбегенди.  Ол башында санагъан бийик къырал саугъала бла бирге Къызыл Жулдузну Орденине - эки кере, «Кавказны къоруулагъаны ючюн», «Кенингсбергни азатлагъаны ючюн», «Уллу Ата журт урушда Германияны зорлагъаны ючюн» майдаллагъа тийишли кёрюлгенди.