ТАУКЕЛЛИГИ, БИЛИМИ, КЪУРАУ УСТАЛЫГЪЫ ДА ЖАРАГЪАНДЫЛА МЮЛК ЖЮРЮТЮУДЕ

Ара мюлклеге таматалыкъ этген таулу кишилени араларында Таукенланы Ортабайны жашы Ахматны аты не заманда да уллу сый бла айтылады.

Ол 1927 жылда Огъары Малкъарда туугъанды. Анга жыл да толгъунчу, жангы эл къуралып, аны юйюрю Ташлы-Талагъа кёчгенди. Алай бла аны ёсгени элни жангы тарыхы бла башланнганды. Анда жетижыллыкъ школ бар эди. Анда окъууун бошагъанлай, Ахмат Ностуланы Юсюпню атын жюрютген колхозда ишге тохтагъанды. Андан окъургъа онг чыгъар деб а сакълагъанды.

Кёп бармау башланнган Уллу Ата журт уруш, аны ызындан келген кёчгюнчюлюк анга сайлау къоймагъандыла. Сюргюнде аны юйюрю Къазахстанны Талды-Курган областыны Киров районуну Булекчи колхозуна тюшгенди. Анда Мукры деген элде туруп, Ахмат тогъуз классны бошагъанды. Артха къайтханды, аны тирлик ёсдюргенлени эсепчилери этгендиле.

Ызы бла ара мюлкню таматалары тирилиги, оюмлай билгени бла кесин сюйдюрген жашны Талды-Курганнга ара мюлклеге санаучу усталаны хазырлагъан алтыайлыкъ курслагъа ийгендиле. Ол аланы бошап къайтыргъа, 1950 жылда, Белекчини Калинин атлы колхозгъа къошхандыла эм Ахматны ары эсепчи этип алгъандыла. Анда эки жыл ишлегенден сора уа, колхозчуланы жыйылыуларында къол кётюрюп, районну эл мюлк бёлюмю да ол оноуну тюзге санап, Таукен улун баш бухгалтер этгендиле. 1956 жылгъа дери ол анда ишлеп тургъанды.

Андан арысында Киров атлы орта школну экстерн бла бошап, Алма-Атада оноучу кадрланы хазырлагъан Бийик курслада окъугъанды. Андан къайтханлай, аны ишлеп тургъан колхозунда председательни орунбасарыны къуллугъуна салгъандыла.

Ата журтха Ахматны юйюрю 1958 жылда къайтханды. Ташлы-Талада орналгъандыла ала. Анда колхозну аты ол заманда «Победа» деп болгъанды. Келе-келгенлей быллай ишде сынауу болгъан Ахматны аны председателине айыргъандыла. Ол заманда тау элде иш къаты баргъанды. Ара мюлкню аякъ юсюне салыу таматаны баш борчу болса да, онюч жылдан бери журтларына термилип жашагъан ташлы талачыланы мында къучакъ керип сакъламагъандыла. Ол себепден жолланы, жашау журтланы, колхоз фермаланы иш да жангыртыргъа керек болгъанды. Отуз жылдан энди атлагъан жаш председатель ол ишлени къолгъа алып, кюндюз тынчлыгъын, кече жукъусун къачырып, кюрешгенди. Жетишимли да болгъанды.

Ол тёлюню билимге итиннгенлерине сейир этерчады. Ма аллай уллу жюкню элте тургъанлай да, Ахмат Москвада КПСС-ни Ара комитетини къурамында Бийик партия школда алтыайлыкъ курсланы бошагъанды. Андан ары, ишинден айырылмай, Къабарты-Малкъар къырал университетни агрономла чыгъаргъан бёлюмюнде окъугъанды.

Ишине алай берилген, къурау хунерлери бийик болгъан таматаланы онглу жерден къарыусуз жерге кёчюрген тёре болгъанды, анда ишни аякъ юсюне салырча. Ма алай болуп, 1963 жылда Ахматны Зольский районда «Кичмалкинский» племсовхозгъа ётдюргендиле, директор этип. Ол анда онюч жыл ишлегенди. Кичибалыкъчыла бюгюн да айтып тауусалмайдыла ол заман алагъа къалай берекетли, элпекли болгъанын.

Ол таматалыкъ этген жыллада ара мюлк болдургъан жетишимле Ахматны аты бла байламлы болуп киргендиле тарыхха. Тёрт къой къошда мингден артыкъ ана къой, аллай бир да тууар мал, саулукъ ийнекле болгъан тёрт ферма бар эди. Москвада шуёхларын табып, аланы болушлукълары бла Таукен улу племсовхозгъа Шотландиядан абердин-ангус къумалы тууарла келтиредиле. Ала этлери къаткъат болгъан, сютлери къалын, алаша, туумакъ, къара тууарла болгъандыла. Ахматны оноуу бла 110 гектаргъа алма, кертме, эрик, балли терекле салыннгандыла. Мюлкню айнытыуда жетишимлери ючюн Таукенланы Ахмат 1966 жылда «Сыйлылыкъны Белгиси орден бла, 1971 жылда уа Ленинни ордени бла саугъаланнганды.

Андан Ахматны Къабарты-Малкъарны «Плодопром» трестине кёчюргендиле, баш агроном этип. Алай ол анда кёп ишлемегенди. Бир жылдан Ташлы-Таласына, сюйген ишине къайтханды. Он жылдан артыкъ заманны Урван районну «Победа» колхозуну правленини председатели болуп тургъанды.

Баям, андан ары да жетишимли ишлерик болур эди, ауруу аны жыкъмаса. Ол асыл адам дуниясын 1986 жылны январь айында алышханды.

Юйдегиси Уяналаны Хамзатны къызы Халимат, баш иесин къайры ийселе да, юч жашын бла беш къызын да алып, биргесине барып тургъанды. Жашла, къызла да аталарына тийишли болуп ёсгендиле. Владимир инженер механикди, Марат – ингилиз тилден устаз, Петербургда жашайды, Борис да Петербургда журналистге окъугъанды, дагъыда экономист билими барды. Ол Чеченде жесирликде тургъанынгы юсюнден китап жазгъанды. Зина, Зоя, Люба жашауларын медицина бла байламлы этгендиле. Тамара – аш этиучюдю, Лариса уа – тигиучю.

Къырал, этген ишине багъа чыгъара, Ахматны кёп кере саугъалагъанды. Аланы араларында алда айтылгъан орденледен сора да Москвада эл мюлкню жетишимлерини кёрмючюнде (ВДНХ СССР) алыннган алтын эм дагъыда бир къауум майдал бардыла.

Таукенланы Ахматны Къабарты-Малкъарны Баш Советине, Лескен, Зольский эм Урвань районланы да советлерине депутатха айыргъандыла. Ол Залукокажеде, Лескенде да КПСС-ни райкомуну члени болуп тургъанды.

Кёргенигизча, Таукенланы Ахматны – уста мюлк жюрютген адамны республиканы къалайына жиберген эселе да, ол къайда да бет жарыкълы болуп ишлегенди. Аны бла кесине, тукъумуна, саулай халкъыбызгъа да махтау келтиргенди.

Мусукаланы Сакинат.
Поделиться: