СОЛУУ КЮНДЕ

Иш къайгъыладан къачып, тынгылы аш этерге да эринип, чайникни салып, телевизоргъа къайтханымлай, къолунда да наныкъдан толу табагъы бла къоншум кирди. Къууандым. Наныкълагъа угъай, кесине. Терк окъуна хычинле жазып салдым къангагъа.

Шуёхум деп айтырча да тюйюл, алай бир юйде, бир босагъада жашайбыз. Аны жашы, мени сабийлерим да кеси жашаулары бла жашап башлагъанлы, бир бирни бегирек багъалайбыз. Чай да иче, хапар айтабыз.

– Сюймейме жылны бу кезиуюн. Бир сууукъ хорлай, бир жылыу онглай. Кюнле да къысха бола барадыла. Жашау ала бла бирге къысхаргъанча кёрюнеди манга,  – дейди Танзиля, инбашына атхан жаулугъун тюзете.  –  Алай, айта турама ансы, эл бла бирми жашарыкъма? Темир терек тюйюлме да?

– Да, хау, айта турадыла ансы, жюз бла жарым жыл жашагъан кёрмей келеме туугъанлы.

– Къартлагъа да баралмай турама не заманлы, жашым бошамай. Ма бюгюн къарындашым келген эди, наныкъланы да ол келтиргенди, къайнат да, къышха хазырла деп.
Анга айтсам а, мен башы къуругъан! Мени да элтип, аланы обаларын да ариулап къайтыучуду. Аллах эсимден алгъанды да къойгъанды.

– Келининг а унамаймыды барыргъа?  –  дейме, жарыкъ бетли атасын, анасын эсге тюшюре.

– «Киминг боладыла ала сени, былай, жаз демей, къыш демей жюрюп турурча?»  – деп къояды ол а. Мен жюрюмесем, ким жюрюрюкдю алагъа? Аладыла атам, анам да. Кишиге сукъландырмай ёсдюргендиле, билесе.Сакълагъанларын да билеме. Бармай кёбюрек къалсам, тюшюме келедиле, ийнанамыса?

– Ийнанама.

Заманыбыз барды да, эсгеребиз кетгенни, къалгъанны да.

– Туудугъунгу кёрмейме эрттеден бери.

– Келтириучюдюле, ары-бери барлыкъ болсала. Бир элге къартлагъа иерле, бир эгечим алып кетгенди дер келин. Сылтаулары топпа-толу. Къой, манга да алай тынчды. Аны аманатын алгъан къыйынды мени жыл санымда. Тансыкъ болама ансы. Шо бир сабий къошсала уа ол жангызгъа, ишлерге жанлары кетип экисини да. Къачып кетер ол ала этген жумуш. Неда алагъа дерик доктор да, ауругъан да болмай тургъанды. Кесим сайлагъанма келинни уа, бизге ишлерге келгенде. Аман адам тюйюлдю, Аллах сакъласын. Жаш адамла энчи жашаргъа сюйюучюдюле. Мен да хо деп къойгъанма. Керек болсала, келирле, къайры къачарыкъдыла менден? Алай а кюн сайын да кёрюшебиз ишде. Болсада, кетгинчи бла ёлгюнчю киши билмейди адамны багъасын. Ма, башханы къой, мени алсанг окъуна,  – деп башлайды ол кеси хапарын.

Танзиляны хапары

Анамы эрттеден бери да биргесине ишлеп тургъан бир медсестра шуёху болуучу эди. Валя деп, таныйса. Келип туруучу эди анам сау заманда. Бир кере мени юйге киргеними эшитмейдиле да, хапар айта боладыла была. Андан билгенме атам, анам да меникиле болмагъанларын. Меникиледиле, алай… мен аланы болмагъанымы. Ол заманда окъуууму бошай тура эдим. Анама ушайма деп, доктор болургъа да андан сюйгенме. Ол орта билими бла къалып къалгъанына жарсыучу эди да.

Андан сора тынчлыгъым къуруду. Бир кюн, жарлы анамы, Аллах гяняхларын къурутсун андагъыларымы, юсюне сюелип:

– Кимдиле мени анам-атам? Алып ёсдюргенигизни билеме,  – деп тохтадым.

Айтмагъаным ол болгъа эди, бети агъарып, эшик жанындан тутуп, алайда шинтикге чёгюп къалгъан эди. Жаланда:

– Ким айтханды?  –  деп бир сорду ансы.

Андан сора эки-юч кюнню бир бири кёзюбюзге къараялмай турдукъ. Нёгериме айтханымда, Марина мени ёксюзле юйюне алып барды. Анда уа ол амалсыз, мудахбет сабийчикле асыры умутлу къарагъандан кёзюбюзге, жиляп къайтхан эдим. Сора кёп сагъыш этдим. Была алмасала, мен да алача болуп ёсерик эдим деп.

Атама уа айтмагъанбыз не ол, не мен. Аны айырып сюйгенме, асыры иги болгъандан манга. Арбазда битеу сабийле сукъланыучу эдиле манга аллай атам болгъаны ючюн.  Хуржунларын кампетден, чайырла чыкъгъанда уа, аладан толтуруп келир эди. Ол бизни, бир арбазда ёсгенлени элтмеген жер къалгъан болмаз шахар тийресинде. Билесе, автобусда ишлеучю эди. Отда картоф биширип да ашагъанбыз, шишлик да этгенбиз. Бир жол а, къоймай, боюнундан асылып, къышда баргъан эдик Чегем жанында агъачха, Жангы жылгъа саугъагъа къоянлагъа  – быхыла, эрленлеге да къозла элтип.

Нек эшитген болур эдим мен ол сёзлени? Анамы да кёлюне тийип. Аны билсе, жууукъ адамларым бла жашамайма деп, къыйналгъан этерикди деп, ма андан айталмай тургъандыла. Алай а кийиннгеним, ашагъаным-ичгеним – кимден да иги, илляуларым – багъалыла… Бир зат бла къыйналгъанма деп билмейме. Жашым туугъандан сора ангылагъанма ала манга къаллай бир къыйын салгъанларын. Ол заманда уа, тели болсанг, не этериксе, тапхан эдим анамы. Бир омакъ тиширыу, алтынла сатхан тюкенде ишлеген. Сорлугъум келе эди анга: сен да, атам да нек атхансыз мени деп. Кёргенимде уа, ауузумдан сёз чыгъаралмай къалдым. Иги кесек тургъанма алай, кёз къаматхан кёрмючлеге къарагъан кибик эте, кесим а зат да кёрмей.

– Неге кёзюгюз къарайды?  –  деп, аллымда сюелгенде уа:

– Сен мени анамса!  –  деп къалай эсе да бир солууум бла айтып къойгъан эдим.

Аны бетин кёрсенг, абазырагъаны, ачыуланнганы да бирден къызартып.

– Не тели-мели затла жаншайса? Ким эсенг да, мен сени таныгъан да этмейме!  – деп, жанында ауузун ачып сюелген тиширыугъа да терс къарап, кирип кетген эди ичине.

Андан сора мен да бармагъанма. Аны уа кёре-кёре тургъанма бир омакъ эр киши бла. Экиси да бир он-онбиржыллыкъ бурмачач къызчыкъны эки жанында, къолларындан тутханлай, тюбеучю эдиле. Тиширыу мени таныгъанын, аны билдирмезге кюрешгенин да кёрюп тургъанма. Ол шахар ортасында жашай эди, мен окъугъан жерден узакъ болмай.

Жангыз тюкен эди ол шахарда алтынла сатылгъан. Бир къауум жыл озуп, мен да эрге барып, Азрет да туууп, атам, анам да ауушхандан сора, бир кере бир адамгъа саугъа этерге деп, зат излей, ары киреме ишчи нёгерлерим бла. Аны ол алгъыннгы нёгери таныгъанын ангылагъан эдим кёргенлей. Бир зат айтыргъа сюйюп, биз айланнган чакъда ол да тёгерек айланып турду тюкенде. Сора, сатыуубузну этип, кетерге тебирегенибизлей, тёзалмай:

– Аннаны хапарын эшитген болмазсыз?  –  деп сорду. Мен тынгылагъанда:  – Кеси кесин асып къойгъанды,  – деди.

– Нек?!

– Баш иеси кетеме дегенине тёзалмай.

– Къызы уа?

– Ол а атасы блады. Ыннасына, Аннаны анасына, барыргъа унамагъанды.

– Къайда жашайды анасы уа?

Аны адресин алып, ары къалай жетгеними да билмейме. Бояу излетмеген ариу акъ чачына къара лента тагъып тургъан омакъ тиширыу ачды эшикни.

– Мен…  – ким болгъанымы айталмай кёп турдум.  –  Мен Аннаны къызыма. Ол… атып кетген.

Жылыу эслемедим не сёзюнде, не кёзюнде. Бийик омакъ фатаргъа уа чакъырды.

– Мени къызым, ёлген кертиге ёпкелемесин, кёп телилик этгенди жашауунда. Энди не излейсе андан, менден да? Ауушханын билесе да?

– Зат да угъай. Атамы таныргъа сюе эдим.

– Не этесе аны танып? Ол санга не берликди? Атанг таулуду, ол… сен эсенг. Аннаны юйюне элтип, эки-юч ыйыкъ да озгъунчу, Къазахстаннга кетип, анда къалып къалгъанды. Баям, атасы-анасы къызымы жаратмагъандыла, жашларын тыялгъан болмаз эдиле ансы. Андан ийгендиле аны ары. Сюймейдиле башха миллетни. Бютюнда дини келишмегенни.

– Бир суратын берсегиз эди манга.

Ол тиширыу, ынна деп айталмайма, бир альбомну чыгъарып, анда къызы къаллай ариу адам болгъаны бла махтана, бир бетни ызындан башхасын ача, къарап турдум. Керти да, манга эски суратладан сарычач къызчыкъ бир тюрлю бир хыйлалыкълары болмагъан таза кёзле бла къарай эди.

– Ариуду,  – дедим, кесим да сунмай тургъанлай.

– Хау. Ма быллай мёлекни кеслерине къысалмагъандыла, аман адамла болуп. Кесими ёлтюреме деп, ненча кере къайтаргъанбыз артха. Бир таблеткала ичди, бир къан тамырларын кесди, бир кёлге секирди… Адресин а бермеген эдиле Алма-Атада. Ол уллу шахарда къайдан табарыкъ эди аны, барса да?

– Бу уа кимди?  –  деп сордум, суратда мен кёп болмай больницада кёрген адамны танып.

– Да, ма буду, кяфыр, къызымы жашауун бузгъан, онсегиз жылы да толгъунчу алдап, алып кетип.

– Мен а?

Ким болгъанымы биринчи кере эшитгенча, тиширыу манга сейир этип къарады.  

– Сенми? Жети айы да жетмеген сабий тапхан эди. Бир къарыусуз зат. Жашар халы жокъду деп… Неге керек эди анга такъмакъ, кеси да сабий болуп тургъанлай? Ма артда Юрийге тюбеди да… Аны бла да кёрмегенди насып, жазыкъ сабий…

Алайдан окъуна ол суратда кёрген эр кишини излеп, больницагъа къайтдым. Кетип тура эди. Адресин алдым да, ишлеген жерине телефон бла сёлешдим:

– Сиз Аннаны таныймысыз?  –  деп сордум.

– Къайсы Аннаны?

– Мени анамы.

– Сен а кимни къызыса?

– Сизники болурма деп ишеклиме.

Ол, кюлдю да:

– Мен сабийлерими таныйма,  – деп, чолпуну салып къойду.

Андан сора ишде жокъду деп, чакъырмадыла. Юйюнде телефонун тапдым да, ол эки-юч кюннге бир ненча кере сёлешдим. Тиширыу ала эди дайым. Бир жол ол:

– Командировкадады. Не жумушугъуз барды Казбекге? Мен болушаллыкъмамы?  –  деп сорду.

Ол ачыуум бла битеу айтып бердим:

– Ол менден къачып айланнганлыкъгъа, мен аны къызыма. Жаланда бир зат сорлукъ эдим: анамы алай насыпсыз, мени да ёксюз нек этгенсе деп.

– Къызым,  – ариу сёлешди ол адам.  –  Сен къайдаса? Жашымы иейим да, ол сени бери алып келсин, юйюнге.

Алай танышханма ала бла. Юйге кире баргъанымлай:

– Бизникисе, – деп къойгъан эди Тамара.

Юйдегим а алда сансыз эди, неге керекди ол санга деп. Энди бир сорчу, сюйюп да бошаялмайды жангы жууукъларын. Ийнанамыса, мени да эгечим Лизаны да къол аязларыбызда бирча къара сепгилчиклерибиз бардыла. Къол аязда бек аз тюбейдиле ала.

Атам мени барымы-жогъуму да билмей жашагъанды ёмюрю. Къазахстанда уа тутулуп тургъан кёре эдим. Самолётха мине туруп, ким эсе да, биреу сакълап турады, анга элт деп, тилеп, бир чулгъам бергенди да анга, аны ючюн тутулгъанды, самолётдан тюше туруп, чулгъамда аман зат болуп. Бусагъатдача, камералагъа къарапмы кёрлюк эдиле ким, къайда не бергенин. Биринчи кере сёлешгенимде, ол аны бла ким эсе да ойнагъан этген суннганды. Ма алай тапханма мен къарындашымы, эгечими да.
– Насыпсызма деп бир да айтма.

– Хау, Аллахдан къоркъургъа керекме. Къаллай ата-анала бергенди ол манга! Аннаны айтмасам да, жазыкъны, бирсиле тамамдыла.

Къоншум а кёп затны эсгереди, келген жолуна, ызына, къайтып. Сёзлери, къар жуммак тёнгерегенча, терк айтыладыла. Бары да бирден болуп, ангыламазса, къууаннганы, жарсыгъанымы озады.

Мусукаланы Сакинат.
Поделиться: