Файгъамбарны илму саулукъгъа артыкъда жарагъанын шарт тохташдыргъан тёрелери

Сыйлы Къуранда «Аллахны файгъамбары сизге аламат юлгюдю…» (Сура «Сонмы»,  21-чи аят), деп жазылады. Бу статьяда аны саулукъгъа жарагъан тёрелени юслеринден айтыргъа сюебиз. Бюгюнлюкде  тинтиуле бардырылып, аланы адамны санларына хайырлылыкъларын илму да тохташдыргъанды. Аны юсюнден бизге «Аль-Азхар» ислам университетни бошагъан Аккайланы Хасим хажи айтады:

- Эрттенликде эртте къобугъуз. Мухаммад, Аллахны саламы анга болсун, жукъларгъа кеч къалмай жатханды эмда эрттен намазгъа азан бла къопханды. Илму тинтиуледен тохташдырылгъаныча, танг аласында тургъан адам  кюнню узунуна тири болады, аны заманы хайырлы ётеди,  кёлю да къайгъысыз болады. Хау, кюн атхынчы къопхан бирлеге къыйын кёрюнеди, алай юйреннген заманыбыздан 15 минут алгъа туруп, санларыбызны тюрлендирирге онгубуз барды. Алай бла аз-аздан юйренчек болуп, саулугъубузгъа жарагъан тёреге тюшюнюп къаллыкъбыз.

Дагъыда былайда бир ненча жашырынлыкъны юсюнден айтыргъа сюеме.  Къыйналмай турур ючюн артыкъда магъаналы, къыйын ишлени эрттенликде толтурургъа итинигиз. Телевизорну, телефонну, алача башха электрон приборланы ёчюлтюгюз. Будильникни уа тёшекден арлакъда  салыгъыз, ол зынгырдаса, къолну созуп ёчюлтюп къоймазча.

Жатарны аллында суу ичигиз. Ол а санларыгъызны бошларгъа, чархларыгъызны жангыртыргъа болушурукъду. Алимле жукъуну гормону мелатонин къарангыда жаратылгъанын тохташдыргъандыла, аны ючюн а отоугъа жарыкълыкъ кирмезин жалчытыгъыз. Энтта бир жашырынлыкъ: эрттенликге бек  сюйген ашыгъызны хазырлагъыз – анга термилип уянырча.

Мухаммад файгъамбар токъ болгъунчу ашаргъа жарамагъанына юйретгенди. Ауурланыу адамны саулугъуна заран келтиргенин  шёндюгю диетологла да айтадыла. Былайда бир сейир шартны сагъыныргъа сюеме:  исламда аш орунну ючге бёлюп, бирин суудан, экинчисин ашдан, къалгъанын а хауадан толтурургъа керекди деген жорукъ японлу «харахачибу» юйретиу бла келишеди. Анга кёре уа аш орунну жаладна 80 процентге толтурургъа жарайды.

Ашагъанда ашыкъмагъыз. Файгъамбарыбыз кеси акъырын  ауузланнганды, башхаладан да аны излегенди.  Илму тинтиуле адамны тойгъаныны юсюнден  белги мыйыгъа 20 минутдан жетгенин ачыкълагъандыла. Аны ючюн а  ашыкъмай, акъырын ауузланыу санлагъа артыкъда хайырлыды, ол кезиуде аш да  терк эрийди.

Бирге ашагъыз, бирем угъай. Къауумда ыразылыкъ, игилик барды, дегенди Мухаммад.  Адамла бирге жыйылып ауузлансала, юйюр байламлыкъла кючленедиле, ёсюп келген тёлю ариу адетлеге, къылыкъгъа юйренеди. Алай илму уа бир ненча адам бирге ауузлансала, стресс азайгъанын ачыкълагъанды.

Сууну тюз ичигиз. «Тюеге ушаш барысын да бир жолгъа тартмагъыз, эки, юч уртламгъа бёлюгюз…»,-дегенди файгъамбар. Алимле  бир уртлам этип, кёп сууну ичгенни санларына  къоркъуулу болгъанын айтадыла:  башы тёгерек айланыргъа, аурургъа,  адамны чархларыны электролит болуму бузулургъа да боллукъду.  Акъырын ичсенг а, сууда болгъан битеу хайырлы элементле да адамны чархларына толусунлай сингедиле.

Гранат ашагъыз. Алимлени айтханларына кёре, гранат Мухаммадны бек сюйген кёгетлеринден бири болгъанды. Бюгюнлюкде уа аны саулукъгъа жарагъаны шарт тохташдырылгъанды. Гранатда болгъан марганец бла калий  сюеклеге, къаннга да хайырлыдыла. Бу татыулу кёгет жюрек-къан тамыр аурууладан сакълайды, рак клеткаланы жайылыуларына чек салады, тишлени агъартады, адамны терисин жаш этеди, жылтыратады.

Ораза. Диетологланы тинтиулерине кёре, адам не зат ашагъаны бла бирге къайда эм къачан ауузланнганы да магъаналыды. Мухаммад жылны ичинде кезиуден-кезиуде
ораза тутханды. Ол Рамазан айдан сора да хар баш эм орта кюн эмда хар айны 13,14,15  кюнлеринде кесин ашхамгъа дери  ашдан бла суудан тыйгъанды.

Бюгюнлюкде быллай ауузланыуну хайырлылыгъын илму да  тохташдыргъанды: алай бла гормонла бир низамгъа келедиле,  ашны эриую игиленеди. Башхача айтханда, адам не къадар аз ашаса,  аны эритиуге кёп къарыу къоратылмай, чархларыбыз кеслерин тазалайдыла.

Финик – оразаны ачаргъа аламат аш. Ол къанда бал тузну керекли ёлчемге жетдиреди, кюнню узунуна жукъ да  эритмеген аш-орун системаны ишлетип башлайды. Мухаммат сабийден ауругъан тиширыулагъа баладан къутулурну аллында финикле ашагъанны хайырлылыгъыны юсюнден айтханды.  Ол а окситоцинни жаратылыууна  себеплик этип, тиширыуну халын женгиллетеди.

Финикле аш орун системаны рак ауруудан сакълайдыла, сюеклени къатдырадыла, анемияны бла  аллергияны азайтыргъа себеплик этедиле, нерва системаны игилендиредиле, инсульт урлугъуну къоркъууун азайтадыла.

Тири болугъуз. Мухаммад спорт, физкультура бла кюрешгенни къабыл кёргенди. Ата-аналаны сабийлерин жюзерге, атда учаргъа, садакъдан атаргъа юйретирге  чакъыргъанды.
Кюннге беш ууахты намазны къылыу да адамдан къарыуну, кючню излейди. Анга бир жанында физкультурагъача да къараргъа боллукъду. Намаз этгенни аркъасында, тобукъларында, бармакъларында, белинде ауруула  аз тюбейдиле.  

Алай бла  Мухаммад, Аллахны саламы анга болсун, юйретгенича, кеси да этгенича, саулукъгъа жарагъан тогъуз жорукъну  юсюнден къысха айтыргъа кюрешгенбиз. Сыйлы файгъамбарны ызындан аланы толтургъанны санлары ыразы болурла.