Таулу базарны шахарны иелигине къайтарыр онг бармыды?

  Жюн базарда, официал аты «Сувенирныйди»,  сатыу этгенле аны иеси бла бир тилли болалмай, РФ-ни Президентине, прокуратурагъа, башха органлагъа тарыкъгъандыла. Тиширыула курорт зонада жер Нальчикни иелигинден энчи адамгъа къалай тюшгенин тинтип, аны артха муниципалитетге къайтарылырын излейдиле.  Болсада базарны иеси уа кесини тюзлюгюнде ишекли тюйюлдю эмда сатыучула аренда ахчаны тёлерлерин, башланнган къурулушлагъа чек салмазларын сюеди.
 Бу даулаш башланнганлы бир ненча жыл озгъанды, алай  аны ахыры не бла бошаллыкъды? Кеси къол къыйынлары бла юйюрлерин кечиндирген тиширыула излемлерине жетиширча  амалла бармыдыла?   

Шахарны архитектурасын игилендирир мурат бла
Таулу базарда тапландырыу ишле 2017 жылда жаз башында башланнгандыла.  Алай анда сатыу этген тиширыула жангычылыкълагъа ыразы болмагъандыла. Аны да ангыларчады: аренда кётюрюлюп, сатыу жерле кёбейип,  хайыр тюшмей къалмазмы деп  къоркъгъандыла ала.  
Тапландырыуну юсюнден оноу ол кезиуде Нальчикни башчысы Арсен Алакаевни рынокну иеси бла тюбешиуден сора этилген эди. Аны юсюнден  шахарны сайтында былай жазылгъанды ол заманда: «…объектни архитектура жаны бла игилендирир, транспорт эм инженер инфраструктураны тапландырыр мурат бла…»
Шахарны оноучулары жюн базар туристле сюйюп келген жер болгъанын белгилеп, жангыртыу анда тамамланнган жумушланы качествосун игилендирирге, алай бла уа республиканы, аны ара шахарыны атларын къыралда ариу бла белгили этерге болушуругъун айта эдиле. Алай бла архитектура департаментге алайда шёндюгю  комплекс къураргъа, сатыу-алыу жерлени  жангыртыргъа, аланы битеу керекле бла жалчытыргъа буйрукъ берилгенди.   
Базар туристле аслам солугъан «Долинск» курорт зонада орналыпды.  Нальчикде бир кере окъуна болгъанла уа Интернетде: «Къабарты-Малкъаргъа барсагъыз таулу базаргъа къайтмай къалмагъыз, мында кёп сейир затла бардыла», - деп жазадыла.  Анга сейир этерча да тюйюлдю: быллай учуз багъалагъа жюнден къол бла эшилген затла  энтта къайда табыллыкъдыла? Минг сомну да къоратмай, башдан аякъгъа кийинип, жууукълагъа саугъала да алып кетерге боллукъду андан.
Алай сатыу жерле кёз къууандырадыла дерча уа тюйюлдю: тиширыула   сууукъда,   къызыуда да ачыкъ жерде турадыла. Юйден кими стол, кими шинтик, кими брезент келтирип, товарлары кюнде онгмазча, жауунда жибимезча этерге кюрешгендиле. Алай эсе уа, сатыу этгенледен, ичине машина бла киргенледен  жыйылгъан ахча къайры кетгенди, аны ичин игилендирирге къоранчла этилмеген эселе?

 Энтта жангы ангарла
Сатыучуланы бла базарны иесини арасында хал осалгъа кетгени ючюн а  былтыр октябрьде жангыртыу жумушланы тохтатыргъа тюшгенди. Ол кезиуге уа хазыр кийимле бла териден тигилген затла сатылгъан эки ангарны бузуп, аланы орунуна  башы жабылгъан мекям ишленнгенди.  
Ары кёчгенлеге уа жерлени ахча тёлеп алыргъа тюшгенди – 100-120 минг сом тенгли бир.  Аны бла бирге уа хар сатыу жерге ай сайын аренда да бериледи, жылыу, свет ючюн да  кеслери тёлейдиле. Ол кезиуде ангарны ичине кёчгенле бла ушакъ этген эдик.  Аланы айтханларына кёре, бузулгъан мекям да аланы ахчаларына ишленнген эди, алай аны багъасы, аренда жыйылмай артха къайтарылгъанды ол заманда.  Бу жол а быллай болушлукъ этилмегенди.
Къалай-алай болса да, таулу базар  кесини энчилиги бла айырмалы эди.  Бери туристле музейгеча келгендиле: таулу тиширыуланы хунерликлерине, ала эшген затланы ариулукъларына сейир эте. Алай жангы ангар ишленнгени бла уа ол, башха базарлагъа ушап, миллет энчилигин тас этгени уа баямды.

Ахчаны къыралгъа тёлерге хазырдыла
Бюгюнлюкде уа сатыучула базар энчи адамдан муниципал иеликге берилгинчи аренданы тёлемей тохтагъандыла.  Алай предприниматель кесини файдасын тас этерге унарыкъмыды? Быйыл июньда ол тиширыуланы базаргъа иймезге, аренданы тёлемегенлени товарларын чачаргъа окъуна кюрешгендиле.
 Жамауат къуллукъчу Герийланы Абузеитни бизге айтханына кёре, былайда сатыу этген тиширыуладан бу терсликлеге тарыгъыула келгендиле ол заманда. «Ишсизликни кезиуюнде  юйюрлеге базар болушады жашау этерге. Бизни тиширыула гитчеликден да ишлерге юйреннгендиле. Миллетге къыйын заманда да халкъны жигерлиги,  иш кёллюлюгю сакълагъандыла. Совет заманлада уа тиширыуларыбыз,  энчи жерлери болмай, артмакъларын  къолларында тутуп,  милициячыладан бугъуп сата эдиле эшгенлерин.   Ма ол заманлада  закий Къайсын болушханды таулулагъа бу жерни бёлюнюрюне»,-дегенди ол.
Шёндю да  хал ышаннгылы тюйюлдю. Базарны иеси аны сатаргъа сюйсе, башха адам сатыу жерлени ахырда чачып къояргъа оноу этсе уа ким болушурукъду халкъгъа? Алай болмаз ючюн а аны муниципал иеликге къайтарыргъа керекди,  деп къатыдыла анда ишлегенле. «Биз аренданы тёлерге хазырбыз,   жаланда ахчаны биреуленни хуржунуна угъай,  шахаргъа берликбиз», -дейдиле сатыучула.
Хочуланы Лиза таулу базарны сакълагъанладан бек тириледен бириди. Ол шахарны оноучулары бла тюбешиулеге кёп кере къатышханды, Интернетде жюрюген видеода  РФ-ни Президентине таулу тиширыуладан тилекни да ол окъуйду.
 Лизаны бизге айтханына кёре,  бу даулашлы болум бир ненча жылны ичинде тохтамайды. «Не жангычылыкъла этилселе да,  бизни оюмубузну адам да сурамайды. 2010 жылда бир къуллукъчу былайда аквапарк ишлерге да айтхан эди,  алай шахарны администрациясыны аллына чыгъып,   къоймагъанбыз анга муратына жетерге. Биз былайда тюшюрген капеклеге жашайбыз.  Алай къуллукъчула бизни жарсыуларыбызгъа къулакъ да салмайдыла», - дегенди ол бизге.
Ахыры не бла бошаллыкъды?
Нальчик шахарны прокуратурасы тинтиуле бардырып, приватизация къалай бардырылгъанында бузукъулукъланы ачыкъламагъанды. Жайда биз бу иш бла кюрешген юристле бла да сёлешген эдик, ала уа 50-ге жууукъ кемчиликни тапханларын айта эдиле.
Быйыл ноябрьде уа Монополиялагъа къажау службаны КъМР-де Управлениясы предпринимательлени тарыгъыуларына жууап бере, базарны приватизациясын бардыргъанда бузукълукъла этилгенлерин билдиргенди. Ол санда шахарны администрациясыны сайтында  аукцион бардырыллыгъыны юсюнден билдириу басмаланмагъанды.
«Нальчик» газетни 2011 жылда 20 октябрьде номеринде сатыу боллугъуну юсюнден жазылгъан эсе да, заявкаланы къайры берирге, хорлагъан организацияны тохташдырыуну низамы, задатокну тёлеу эм ол къалай къайтарыллыгъы ангылатылмагъандыла. Битеу бу затла уа законланы бузадыла.  Болсада заман озгъаны ючюн а Управление бу кемчиликлени кетералмайды, деп айтылады ведомствону  жууабында.

 

Тикаланы Фатима.
Поделиться: