«Энди боллукъ капитальный ремонтха тёлерге неге керекди»

Капитальный ремонтха налог кийирилгенли талай жыл болады. Алай аны тёлерге кёпле ашыкъмайдыла, аны бла байламлы ангылашынмагъан затла да кёпдюле. Аланы юслеринден РФ-ни алгъыннгы къурулуш эм жашау журт-коммунальный мюлк министри Михаил Мень айтады.

Управдомланы – жууаплылыкъгъа

- Бюгюнлюкде кёп къатлы юйлеге къараучу управляющий компанияланы лицензиялары болургъа тийишлиди. Алай ала аны ючюн игирек ишлеп башлагъанмыдыла?

- Шёндю Жашау журт-коммунальный мюлкню (ЖКХ) къырал информация системасында берилген информациягъа кёре, адамладан тарыгъыула келгени ючюн 25 лицензия сыйырылгъанды. 2015 жылны майындан октябрине дери къыркъ минг кёп къатлы юй управляющий компанияларын алышындыргъандыла. Быллай ишле 2016 жылда, аланы  иелери жангы болумлагъа юйренип башлагъанлай, андан да кёп болурла, деп сакъланады. Нек дегенде, арт заманнга дери аланы аллай эркинликлери жокъ эди.    

Къурулуш эм жашау журт-коммунальный мюлк министерствогъа гражданла ийген обращенияланы саны тюрленнгенди. Алай ахыр жарым жылда аланы араларында управляющий компанияланы ишлерине ыразы болмагъанла азайгъандыла. 

Москвада тёлеуле Санкт-Петербургдан эсе кёп некдиле

- Бизге капитальный ремонт ючюн да налог къошулгъанды. Алай аны болушун адамла иги ангыламайдыла. Москвада ол 15 сомду, Петербургда уа юч сомгъа да жетмейди. Аллай уллу башхалыкъны сылтауу недеди, огъесе шимал ара шахарда жангыртыу ишле учузуракъмы турадыла?

- Ол анда юйле Москвадан эсе иги да эски болгъанлары ючюн багъаракъ окъунады.

Къыралда бу налогну орта эсеп бла квадрат метрге 6,26 сомду, алай аны къаллай бир боллугъун регионла кеслери тохташдырадыла. Аны ёлчемин чыгъарыу субъектлерини кеслерине берилгенди, нек дегенде, аланы барында да болум бирча тюйюлдю.

Сёзсюз, эки сомгъа ремонт этерик тюйюлсе. Алай жер-жерли бюджет жангыртыу ишлени кесини ахчасына бардырала эсе, хатасы жокъду. Алай, бирси жанындан, кемчиликле да бардыла.

Шахар бюджет бизни налогларыбыздан жыйылады. Алай адамла барысы да фатарлада жашамайдыла да, энчи иели юйледе тургъанла уа? Ала да налогла тёлейдиле, алай эсе уа, ала да капитальный ремонт ючюн ахчаларын бергенча болады.

- Регионлада бу налог жыйылмайды дейдиле…

- Россейде бу налогну жыйыу 73 процентге жетеди, тогъуз регионда уа ол 85 процентден атлагъанды. Программа ишлегенли эки жыл да ётгюнчю 77 миллион квадрат метрде 19 минг юй жангыртылгъанды, алада 3,5 миллиондан аслам адам жашайды. Бюджетде аллай бир ахча ёмюрде да табыллыкъ тюйюл эди.

- Сора, ремонтну кёбюрек этипми тебирегендиле?

- Хау, быйыл жангыз да ноябрьни ортасына дери 10 720 юйге ремонт этилгенди, Жангы жылгъа дери аланы санына энтта къошуллукъду. Алгъыннгы система бла уа бир жылгъа битеу да жети минг юйге къараялгъанбыз. Сора, бусагъатда жамауатха контроль этерге да аслам онгла бардыла.

Бир кере регионда юйлеге этилген ремонтну качествосун тинте келгенимде кёргеними бюгюн да унутмайма. Юйню башына миннгенимде, анда чюйле ичинден тышына урулуп эдиле, башхача айтханда, ол кирпини аркъасына ушай эди. Алай бу шарт бир инсанны жарсытмай эди, финансла бюджетникидиле да! Адамла кеслерини ахчаланы жойгъанларына тюшюнселе уа, хар шай неге къоратылгъанын тергеп турлукъ активистле да чыгъарыкъдыла. Биз а алагъа не информацияны да ачыкъ этгенбиз.

Алгъа ахча, иш а  - артда?

- Мени юйюме ремонт жыйырма жылдан этилликди. Ол заманны ичинде ахчам неге къоратылгъанын бла къалгъанын къалай билликме?

- Аны ючюн энчи эсеплеу система жарашдырылгъанды, анда программагъа кирген хар мекямны юсюнден билдириу барды. Аны ким да кёраллыкъды. Ссылкала ведомствону, фондну регион операторларыны бла ЖКХ-ны жангыртыуну фондуну  порталларында берилипдиле. Анда излеу тизгинде юйюгюзню жазасыз да, информация чыгъады.

Сора биз, общественникле, Халкъ фронт бла да къысха байламлыбыз. Ала бизни болушлукъчуларыбыздыла.

- Алай хар юйню ремонтуна ахча энчи жыйылса, игирек тюйюлмю эди?

- Гражданларыбыз фатарларына иелик этгенден сора да, аланы собственниклери болсала, бирге жыйылып, ремонтну къачан этерге оноулашалсала эдиле, биз программаны къурарыкъ тюйюл эдик. Кёп къыраллада сынам алайды. Алай бизни кёбюбюз совет заманладача сагъыш этебиз, ким эсе да келип, ишни къолгъа аллыкъды деп сакълайбыз. Ма аны ючюн къырал программаны бардырыуну, ахчаны жыйыуну да кесини боюнуна алгъанды.

Юйлерине ремонт этерге кеслери сюйгенле бар эселе, алагъа да угъай деп бир киши айтмайды. Системаны, ахча битеу да бирге жыйышдырылгъанын жаратмай эсегиз, бирге жыйылып, юйюгюзге энчи счёт ачыгъыз. Ол демократияла болумлагъа бегирек келишеди эмда иеле болумну кеслерини контрольларында тутадыла. 

Алай биз халкъгъа алай этигиз деп къысалмайбыз. Бютюнда юй очередьде узакъда тюйюл эсе, ахчаны барысы бла бирге тёлерге тынчыракъ келликди, нек дегенде, энчи счётда кереклисича бирни жыйгъан къыйын боллукъду.

Алай сизни мекямыгъыз жангы эсе, энчи счётну сайлагъыз.

Алада тургъан финансланы инфляциядан сакълар ючюн а, ведомство депозитле бла байламлы законопроектни жарашдыргъанды. Иеле ары ахчаларын узакъ болжаллагъа эм файдалы процентлеге салаллыкъдыла.

- Юй энди ишленип бошалгъан эсе уа?

- Биягъы энчи счёт ачыгъыз. Андан ары уа сизге ремонт къалай эм неге этерге керек болгъанына оноуну кесигиз этигиз. Жангы фатарлагъа жангыртыу ишле жууукъ заманда изленирик тюйюлдю, аны ючюн ала керекли ахчаны кеслери да жыяллыкъдыла. Алай капитальный ремонтну къоюп къояргъа жарамаз. 10-20 жылдан къыралда жюз мингле бла саналгъан журтла аварийный халгъа келликдиле. Аланы жангыртып кюрешиуден а хайыр чыгъарыкъ тюйюлдю.

Жангыз жашагъанлагъа бла сакъатлагъа – льготала

- Капитальный ремонт ючюн налогну тёлеуде льготала уа бармыдыла?

- 2016 жылны биринчи январындан башлап РФ-ни премьер-министрини башламчылыгъы бла I эм II къауумгъа кирген сакъатла, чекленнген онглары болгъан сабийли юйюрле аны 50 процентин тёлерикдиле. Жангыз кеслери жашагъан 70 жылдан абадан гражданла да аны жартысын берликдиле. 80 жылдан таматалагъа компенсацияла 100 процентге жетерикдиле.

Кульчаланы Зульфия хазырлагъанды.
Поделиться: