Керти сёзню кючюне ийнаныу бла

Быйыл белгили орус поэт, жазыучу, кёчюрмечи Борис Леонидович Пастернак туугъанлы 130 жыл толгъанды.  Ол Нобель саугъагъа тийишли сёз усталадан бири болгъанды, аллай даража, белгилисича, алай кёп адабиятчыгъа берилмегенди.  Аны назмулары бла кёчюрме ишлери орус эм тыш къыраллы литератураны алтын фондуна киргендиле.  Къулийланы Къайсын бла байламлыкъ жюрютгенди, аланы экисини да шуёхлукъну тута  билгенлери бизге бюгюн да юлгюлей къалады. Уллу орус поэтни хурметлей, аны эсгеребиз.

Сабийлигинден да поэт чыгъармачылыкъ бла байламлы эди. Анасы пианинода сокъгъанды, атасы Художестолу академияны келечиси болгъанды.   Алагъа къонакъгъа Лев Толстой, композиторла Скрябин бла Рохманинов, суратчыла Иванов, Поленов, Нестеров, Ге, Левитан эм бирсиле келгендиле. Ол болум а жашны кёз къарамларында ыз къоймай да не амалы болгъанды.

1908 жылда ол Москвада университетни юристле хазырлагъан факультетине киреди, бир жылдан а философия бёлюмюне кёчеди. Ол окъууда айырмалы болгъаны себепли 1912 жылда  Маргбург университетге киреди. Германияда Пастернакны жетишимлилик сакълагъанды, алай ол башха жолну сайлайды: философ угъай, поэт болады.

Чыгъармачылыкъ жол кёплени ахшы итиниулерин жарым жолда къойгъанды. Бирле аны женгил ётедиле, бирсиле дайым да къыйын излемни ызын сюргенлей барадыла. Борис Пастернак экинчи къауумданды, Биринчи назмуларын ол 1910 жылда жазып башлагъанды, ызы бла аны «Близнец в тучах» деген жыйымдыгъы да басмаланнганды,  алай адабиятда биринчи жетишимине уа ол 1922 жылда дуния жарыгъын кёрген «Сестра моя – жизнь» деген китабын санагъанды.

Отузунчу жылланы аллында Пастернакны чыгъармачылыгъына властьла ахшы кёзден къарагъандыла. Аны жыйымдыкълары  жыл сайын басмаланнгандыла. Ол жыллада поэт Жазыучуланы союзунда да сёлешеди эмда къыралда бек иги сёз усталадан бирине саналады. 1935 жылда ол Парижге Жазыучуланы халкъла аралы конгрессине къатышады.  Ол кезиуге аны «Темы и вариации» жыймдыгъы, «Спекторский» назму сёз бла жазылгъан романы, «Высокая болезнь» циклы, «Девяносто пятый год» эм «Лейтенант Шмидт» поэмалары, «Охранная грамота» автобиографиялы  чыгъармасы басмаланып эдиле.

1935 жылны январында ол Анна Ахматованы эрин бла жашын  тутмакъдан чыгъарырларын излеп Сталиннге письмо жазады. Аланы андан сора олсагъат эркин этгендиле. Къысха кезиу болгъанды поэтни властьла бла шуёхлугъу. 1936 жылда бийикде олтургъанла аны поэзиясына, бирси чыгъармачылыкъ ишлерине да сакъ кёзден къарап башлайдыла, олсагъат окъуна башха тюрлю кёз къарамланы къура деп тутадыла.  Энди Пастернакны адабият жашаудан узакъ болгъаны, аны жазгъанында да, сёзсюз, эсленмей къалмайды, чыгъармалары  мудахдыла, шургулудула.

1936 жылда ол Переделкинода дачагъа кёчюп жашаууну ахырына дери, бир-бир кезиуледен къалгъан заманны, андады.  Отузунчу жылланы ахырына жазыучу тенглери анга сууукъ кёзден къарап башлайдыла, ала андан советлеге махтау салгъан инсан лириканы сакълайдыла, ол а табийгъатны, ариулукъну, сюймекликни юсюнден айтады.

Уруш башланнганда Жазыучуланы союзуну келечилерин юйюрлери бла Чистопольгъа кёчюргендиле. Зинаида Нейгауз, поэтни экинчи юйдегиси,  эвакуациягъа Борис Леонидовични  къол жазамаларын, письмоларын да элтгенди. 1943 жылда Пастернак къалам къарындашлары бла совет армияны бёлюмлеринде болуп, ол  жолоучулукъдан сора «Преследование», «Смерть сапёра», «Разведчики» назмуларын, «Поездки в армию» эм «Освобождённый город» очерклерин жазгъанды.

1946 жылда ол белгили романы «Доктор Живагону» башлайды. Баш жигитини сыфатында аны жангы сюймеклиги «Новый мир» журналны ишчиси Ольга Ивинская болгъанды. Аны ючюн тиширыуну тутуп, тёрт жылгъа тутмакъгъа ашыргъандыла. Белгилисича, 1955 жылда роман хазыр болады, алай совет басма аны дурус этмейди, ол Италияда дуния жарыгъын кёрюп, французлу жазыучу Альберт Камюню башламчылыгъы бла Нобель саугъагъа тийишли болады. Биз барыбыз да билгенибизча, Борис Леонидовичге къыралда кёп эриши сёз эшитирге тюшгени ючюн, ол аны алыргъа онгу болмагъанын  Нобель комитетге билдиргенди.

Борис Пастернак дуниясын алышхандан сора, къыралда да жылыулу тюрлениуле чыгъып, аны жангыдан СССР-ни Жазыучуларыны союзуна аладыла, «Новый мир» журнал «Доктор Живагону» басмалайды, Швед академия уа саугъаны иесине жангыдан тежеп, аны 1989 жылда тамата жашы Евгенийге береди.

Борис Леонидовични Къулийланы Къайсын бла байламлыгъы да уллу орус поэтни  таза жюрегин, ариу ниетин кёргюзтген шартладан бириди дерге боллукъбуз. Аланы Къулий улу бла къагъыт жазыулары 1947 жылда башланнганды, кеси да къара чёпге тюшюп тургъан Пастернак, халкъы азап сынаргъа буюрулгъан артыкъ шагъырейлиги да болмагъан къалам къарындашына толу жюрек ышаныуу бла «Бек сюеме Сизни эм толу ийнанама» деп ачыкъ сёзюн жибергенинде.

Фадеев, Сурков да Пастернакны жазгъанларын совет кертиликге къажау чыгъармалача кёргенлерин ачыкъ айтхан сагъатлада, ол кесинден эсе да шургулу болуп тургъан Къулий улугъа билеклик этер умут бла Шандор Петефини, Важа Пшавеланы, Гётени китапларын жибереди, алада аны кёчюрме ишлери басмаланып эдиле,  кесини жангы назмулары бла да танышдырады. Къайсын романын окъуса сюйгенин билдирип, биринчи китабыны  машинописин да  иеди. Къулий улу анга тынгылы жууаплайды, былайда аны къагъытындан бир тизгин: «Ыразы бол, сенден излегеннгенден эсе кёбюрекни берир кючюнг барды». Малкъарлы шайырны битеу айтырыгъы бу тизгиннге сыйынып къалыргъа да боллукъ эди.

Къайсыннга жазгъан къагъытларында тамата къалам къарындашы аны таулу къаныны кючюне ийнаннганын, тамблагъы кюнню азатлыгъына ышаннганын билдиреди. Андан сора да, алада чыгъармачылыкъ жашырынлыкъла, дуниягъа кёз къарамла тинтиледиле, сюзюледиле, бир сёз бла айтханда, Борис Леонидович Къулий улуну акъылыны, оюмуну энчиликлерине, уллулукъларына эс буруп, аланы билирге  излегенди, аны къадарына да андан къайгъыргъанды.  

1956 жылда, Къайсын Москвада болгъанында, Пастернак аны Переделкиногъа къонакъгъа чакъырады. Жыйырма жыл озгъандан сора уа таулу закий ол тюбешиуню юсюнден кесини «Так растёт и дерево» деген китабында жазгъанды: «Мен имбашымда Борис Леонидовични къолун сезгенлей жашагъанма. Аны ауазын орта азиялы аулакълада эшитгенме, билеклигине базыннганма, ийнаннганма. Андан ары билимими ёсдюргенимде, тюнгюлмегенимде, къыйынлыкълагъа чыдаялгъанымда Борис Пастернакны айтып-айтмазча юлюшю барды. Къадар мени ахшы адамла бла тюбетгенди…»

Жылла оздула, къадарла заман толкъунлагъа батдыла, алай уллу шайырланы поэзиялары, ачыкъ сёзлери, къара кючлеге хорлатмагъанлай, кёкден келген измилей, бюгюнлюкде ариу, таза, таукел эшитилгенлей турадыла.  Жашау керти ызына бурулгъанда, халкъ керти сёзню излегенде, Пастернакча, Къулий улуча поэтлени чыгъармачылыкълары, ай жарыкъча, бизге жол кёргюзтген ышаннгылы белгилей къаладыла.