Аны жашауу Тырныауузну эмда комбинатны къадарлары бла бир болгъанды

Тырныауузну вольфрам-молибден комбинатыны директорларыны араларында Борис Хагуцирович Блаевни  къыйыны артыкъда уллуду десек, ётюрюк болмаз. Ол анга башчылыкъ этген онеки жылны ичинде  производствону кибик, магъаданчыланы шахарын да  айнытыу жаны бла  алгъын таматаладан эсе кёп зат этерге жетишгенди. Аны жашауу комбинатны къадары бла къаты байлашханды.

1959 жылда Блаев рудникге ишге кире туруп, инженерни къуллугъу бош тюйюл эди, аны чачдырылыучуну болушлукъчусуна аладыла. Жарым жылдан а тау мастерге, ызы бла уа жангы техниканы бёлюмюне тамата инженерге саладыла. 1964 жылда уа комбинатны оноучулары анга жюк ташыгъан канат жолланы цехине башчылыкъ этерге буюрадыла. Ол а производствону къыйын участкаларындан бири болгъанды, кеси да ишге тыйгъычла салыу бла белгили. Бахсан ауузда терк-терк болуучу къаты желле, артыкъда  кюз артында бла къышда, канат ызланы бла жюклю вагончукъланы асыры чайпалтхандан, ала бирде, чыдаялмай,  юзюлюп окъуна кетгендиле. Сора ишни тохтатыргъа тюшгенди, ол а производствону саулайда тыйгъанды. Блаев аны къолунда ишлегенле бла бирге ма аллай чырмаула не къадар аз болурча этерге кюрешгенди.

1967 жылда Борис Хагуцирович «Молибден» рудникни баш инженерине салынады. Анга тау ишлени къурау, керекли затла бла жалчытыу бла байламлы къыйын эм жууаплы борчланы толтурургъа тюшгенди. Бираздан а Москваны Тау институтуна аспирантурагъа киреди. Ол заманда аны  къурулуш бёлюмюню баш инженерини къуллугъуна кёчюредиле, ызы бла уа комбинатны техника бёлюмюню таматасына саладыла.

Ол кезиуде Тырныауузгъа тыш къыралладан тау производство ишни къуралыууна къараргъа, юлгю алыргъа кёпле келгендиле. 1973 жылда  комбинатда биринчи совет-америкалы симпозиум ётеди. Анда магъаданны къазыуну, жарашдырыуну, къурч хазырлауну амаллары сюзюлгендиле. Андан сора уа «Амах» корпорацияны «Клаймекс» компаниясы россейли специалистлени АБШ-гъа тюрсюнлю металлургиягъа аталгъан экинчи симпозиумгъа чакъыргъанды. Ары баргъанланы къауумунда Борис Блаев да болгъанды.

1976 жылда ол, жер тюбюнде ишлеге аталгъан диссертациясын жетишимли къоруулап, техника илмула кандидаты болады. Экинчи жыл апрельде уа анга усталыгъын алышындырыргъа тюшеди: аны «Каббалкпромстрой» трестни таматасыны Тырныауузда къурулуш жаны бла орунбасарына салгъандыла. Бу ишни тынгылы билир ючюн, ол Къабарты-Малкъар къырал университетни тийишли бёлюмюне да киреди.

Жетмишинчи жылланы ахыры – сексенинчи жылланы башы комбинатны аяусуз кюч ала баргъан кезиую эди. Аны себепли Блаевге  да кёп жумуш чыкъгъанды. Биринчи ишленирик объектлени  тизмесине 146-сы киргенди, ол санда байыкъландырыучу фабриканы флотация бёлюмю, ташны кеси аллында ууатыуну корпусу, 800-метрлик конвейер, жюзюучю насос станция эм башхала. Къурулуш ишле терк да, тынгылы да барыр ючюн энчи штаб да къуралгъанды. Трестни таматасы Виктор Иванович Поповичге бла аны орунбасары Борис Блаевге  кёп заманны Тырныаууздан чыкъмай ишлерге тюшгенди.

Комбинатны объектлерини къурулушлары къыстау баргъандыла, алай магъаданны къазыу, аны жарашдырыу жаны бла ишле артха къалгъандыла. Ол заманда республиканы оноучулары Борис Хагуцировични комбинатха къайтарадыла эмда баш инженерни къуллугъуна саладыла. Бир жыл да озгъунчу уа ол генеральный директор болады.

Халны хар жаны бла тынгылы тинтип,  СССР-ни Министрлерини Советине, КПСС-ни Ара Комитетине, Тюрсюнлю металлургияны министерствосуна оюмун жазады, жангы техника, ишчилеге бла аланы юйюрлерине къошакъ журтла, социал-культура объектле да керек болгъанларын билдиреди. Ол жумушла Москвада кенгешде сюзюледиле. Артда предприятиягъа жерни башында бла тюбюнде къазыу ишле бардырырча техника жиберилгенди, жашау журтланы санына да къошула баргъанды.

 1982 жылдан 1992 жылгъа дери Тырныауузда жыл сайын 27-30 минг квадрат метр фатар хайырланылыргъа берилгенди. Андан сора да, эки орта школ, Искусстволаны сабий мектеби, 310 ундуругъу бла больница, спорт объектле, комбинатны ишчилерине бла Тырныауузну уруннганларына солуу юйле, башха социал –культура объектле да ишленнгендиле. Комбинат да кенгере, айный баргъанды. Анда бир жылгъа 7,5-9 миллион тонна магъадан къазылгъанды. Директорну башламчылыгъы бла республиканы электроэнергетикасын айнытыугъа да иги кесек ахча ётдюрюлгенди.

Борис Хагуцировични ол къыйыны эсленмей къалмагъанды. Ол «Сыйлылыкъны Белгиси», Къызыл Байракъны орденлери, «За трудовое отличие» майдал бла да саугъаланнганды. Аны Тырныауузну шахар советини депутатына юч кере айыргъандыла, ол КПСС-ни ХХVII съедине да къатышханды. 1989 жылда СССР-ни халкъ депутаты болгъанды, СССР-ни Баш Советине да киргенди. Анга «Элбрус районну сыйлы инсаны» деген ат аталгъанды.

Борис Хагуцирович этгеним болады деп тохтап къалгъанладан тюйюл эди, дайым да жангы амалла излегенлей тургъанды. Анга директор-новатор деп бошдан айтмагъандыла.  Аны битеу акъылы, жангычылыкълары комбинатны ишчилерини, саулайда тырныауузчуланы жашауларын  ырахатлы, монглу, сейир этиуге бурулгъандыла. Ол магъаданчыланы шахарыны аты битеу къыралгъа айтылса сюйгенди. Кёбюсюнде ма аны хайырындан Тырныауузда  «Басхан» эмда «Геолог» спорт-саулукъландырыу комплексле ишлеп башлагъандыла.

Жашау журтла жетишмегенлери ючюн ол Тырныауузну къатында  бош тургъан кенг  ёзенде дагъыда бир шахарчыкъ сюерге, анга троллейбус ыз да тартыргъа мурат этгенди.  Аны дагъыда бир умуту болгъанды – Шхайты тауда Европада бек бийик стадион ишлерге эмда анга канат жол тартыргъа.

Аладан бири окъуна толмай къаллыкъ тюйюл эди, комбинат чачылмай къалса, вольфрам-молибден продукциясын, алгъынча, кёп ёлчемледе чыгъарса, алгъынча, уллу ахча да тюшюрсе. Алай жашау башха тюрлю оноу этгенди…

 Арт жыллада Борис Хагуцирович ол отуз жылдан артыкъ къуллукъ этип тургъан комбинат энтта аякъланыр деген умутда жашагъанды. Алай болурча онгла да чыгъа тургъандыла: инвесторла изленнгендиле, республиканы правительствосу, тийишли адамла кенгешле бардыргъанлай тургъандыла, проектле сюзюлгендиле. Къыралгъа, республикагъа да бу магъаналы производствону жангыртыуну мадарлары бюгюн да этиле турадыла. Иш жеринден теберге, аны бла байламлы этилген муратла да толургъа ушайдыла. Алай –Блаевсиз ол комбинатны къолайлы келир заманын кёрлюк тюйюлдю.