Сталинни поездин Тегераннга ашыргъанладан бири - таулу лётчик

Темукаланы Якуб улу Исмайыл жыйырманчы ёмюрню экинчи жарымында халкъыбызны сейирлик уланларындан бирлери эди. Таула къучагъында орналгъан элде - Огъары Малкъарда - туугъан жаш сабийликден окъуна тал чыбыгъы кибик назик, тепсеуге да уста  болгъанды.

Урушну аллында жыллада Рахайланы Якуб тепсеу ансамбль къурагъанда, Исмайыл Улбашланы Мутай бла бирге анда эди. Кёп элледе, шахарлада тепсегенди. Аны кёргенле анга ыразы болмай къалмагъандыла. Ансамбль Москвада болгъан заманда  Максим   Горький аны бек жаратхан эди,  Исмайылны уа тилеп дагъыда тепсетгенди.

Алай аны бек уллу мураты лётчик болургъа эди. Темир къанатлы «къушланы» кёкде учурургъа. Къыркъынчы жыл ол Нальчикде аэроклубха жюрюп тебирейди. Совет Союзну Жигити  Байсолтанланы Алим да  аны тауусхан эди. Уруш башланнган кезиуде уа жаш Сталинградда аскер лётчиклени  хазырлагъан школда окъуп болады. Аны бошагъандан сора бачаманы атын жюрютген шахар ючюн сермешлеге къатышханды.

Къыркъ экинчи-ючюнчю жыллада Москва, Ленинград тийрелеринде демлешгенди. 1943 жылда кичи лейтенант Темукаланы Исмайыл 318–чи истребитель авиадивизияны 28 –чи полкунда эди. Ол кезиуде Американы Бирлешген Штатларындан бизни аскерге самолётла бериледиле. Лётчиклери да бизникилени алада  учаргъа юйретгендиле. Аны ючюн бираз ингилиз тилни да билирге тюшгенди.

Ол къауумну ичинде айырмалыладан бири Исмайыл эди. Азербайджанда аэродромдан Москва тийресине аллай самолётладан бирин элтирге тюшгенде, аны анга буюрадыла. Ол кече, кюн да учуп, жети аэродромда да къонуп, аны хатасыз, зарансыз Москва тийресине жетдиреди. Бизни ИЛ-2 самолётларыбыз партизанлагъа сауут-саба элтгенлеринде, таулу жаш америкалы «Киттихаук» бла къауум кере аланы  биргелерине болгъанды.

Къыркъ ючюнчю жылны ахырында  Исмайыл уллу магъанасы болгъан ишге къатышханды. Белгилисича, 1943 жылда 26 ноябрьден 1 декабрьге дери  Тегеранда Американы Бирлешген Штатларыны президенти Ф. Рузвельтни, Англияны премьер-министри  У. Черчилльни  эм И. Сталинни тюбешиулери болгъанды. СССР-ни бачамасы ары 501-чи номерли поезд бла тебирегенди. Аны уа алты  истребитель самолёт ашырып баргъандыла. Аланы бирин элтген а малкъарлы жаш эди.

Полкну командири майор Павел Никодимович Даргис Исмайылгъа кезиулю саугъасына къагъыт хазырлагъанда,  былай жазгъанды: «Лейтенант Темукаланы Исмайыл эм айырмалы командирледен бириди. Аскер буйрукъну толтура, 22 кере учханды. Ол санда сегиз кере партизанлагъа сауут элтген самолётланы ашыргъанды эм бир кере уа Сталин баргъан поездни». Бу жол анга Ата журт урушну биринчи даражалы ордени бериледи. Андан сора да, аны Къызыл Жулдузну ордени, «Москваны къоруулагъаны ючюн»  майдалы эм дагъыда кёп башха саугъалары бар эдиле.

Исмайыл Сталинни жашы Василий бла бирге окъугъан эди. Шуёхла да болгъандыла. Урушдан сора аскерден эркин этиледи. Кёчгюнчюлюкден  къайтхандан сора Хасанияда жашагъанды. 

Аны эки къарындашы, бир эгечи болгъандыла. Жашла къарыулу эдиле.  Аладан бирини – Исхакъны - немислиле къоюн алыргъа тебирегенде, жаш малны бутундан тутуп, артха асыры къаты   тартхандан, аны буту юзюлген эди.

Бек гитчелери Махау да алай кючлю болгъанды. Къыргъызда Дийкъан деген гёжеф бар эди. Бир жол ол келип, элде тутуша билгенлени  барын да хорлайды. Сора Махау чыгъады. Ол  андан иги да жаш. Айтадыла адамла: «Уллу  кишиле да хорлаялмагъандыла аны, аберинги ачытырса, къой, чыкъма»,-деп. Алай чыгъады. Экиси да жагъалаша кетедиле да, ахырында таулу жаш гёжефни тюпге урады.

Аллай жигитле эдиле Исмайылны къарындашлары да. Бюгюнлюкде аланы бири да къалмагъанды. Дунияларын алышхандыла.

Баккуланы Марина.
Поделиться: