Жукълап, солуй билмеген адам саулугъун бузады

Белгилисича, жукъу саулукъну мурдоруду. Алай андан сора биз не зат билебиз жукъуну эмда тюшлени юслеринден? Бюгюн бизни ушакъ нёгеребиз Огъары Малкъарда больницаны баш врачы Чаналаны Аслижанды.

– Аслижан Ахматовна, биз ата–бабаларыбыз чакълы бир жукълайбызмы?

- Угъай, тергеулеге кёре, бу арт жыйырма жылда биз жукъубузну эки - юч сагъатха къысхартханбыз. Андан заран тюшмей амалы жокъду. Чархыбызны солуууну заманын азайтсакъ, ол  тапсызлыкълагъа келтирмей хазна къалсын.

-Стресслени  бла жукъуну тас этиуню арасында байламлыкъ бармыды?

-Жашауубузда адамны къанын бузгъан осал ишле кёбюрек тюбейдиле. Инсомния (жукъуну бузгъан) ауруула бусагъатда ол себепден кёбейе барадыла. Бир-эки кечени тынгысыз жукълагъанлыкъгъа (терк-терк уяныу,  жукълаялмай кёбюрек туруу) алай уллу хата келтирмезлик сунадыла кёпле. Болсада  аллай  эки кечечик окъуна чархыбызны, вегетация системаны тап ишлеулерин бузарыкъдыла. Алай болуп бир ненча ыйыкъ турса уа? Нерваларыгъызны къыйнарыкъ тюрлю-тюрлю ауруула чыгъарыкъдыла, къан басымыгъыз ёрге-энишге атлай турлукъду, невроз эм психоз ауруула къыйнай башларыкъдыла, психосоматия бузукълукъла сезилликдиле, стресс ауруула чыгъаргъа боллукъдула.

Аны бла бирге уа инсомниядан къыйналгъанланы асламысы (жетмиш проценти) ауругъанларыны баш сылтаууна къанларын бек бузгъан ишлени санайдыла. Былайда уа бек къужур зат ачыкъланады: тынгысыз сжукъу трессни хатасындан болады, стресс а жукъуну тынгысызлыгъындан да чыгъады.

-Жукъусузлукъгъа къажау къалай кюреширге керекди?

-Тёгерекде бола туруучу адам жаратмазлыкъ тапсыз ишлеге, эшитилиучю затлагъа хар ким энчи къарайды. Бир-бирле аллай кезиуледе мардадан аз жукълайдыла, башхала уа асыры кёп, экинчи къауумну ол ишлери биринчиленикинден игиди деялмайма.

Адамны чархыны халы жерине келир ючюн, ол  беш-алты сагъат жукъласа тамамды. Алай хар кимни кесини энчиликлери болгъанларын да унутмазгъа керекбиз, биреуге алты  сагъат жукъласа да тамамды, башха адамгъа уа он сагъат керек болады чархы иги солур ючюн. Былайда уа бу затланы да магъаналары уллуду: адамны халыны тюзелиую жаланда аны жыл саны эм физиологиясы бла угъай,

кюндюз аны жашауунда къаллай ишле болгъанлары бла да къаты байламлыды.

Башха сёзле бла айтханда, жашауугъузну табыракъ къураргъа сюе эсегиз, кесигизни чархыгъызны излемлери къаллайла болгъанларын билигиз эм аланы толтурургъа кюрешигиз, къаллай бир жукъларгъа кереклилигин ёз чархыгъыз иги биледи.

Жукъугъуз бузулса не этерге керек болгъаны кёп къалмай барыбызгъа да белгили амалды-низамны (режимни)сакълауду. Солуу кюнледе окъуна жукъларгъа бир кезиуде жатыгъыз.

Западда быллай тёрели шартха шагъат болгъандыла: баш кюн эрттенликде жоллада аварияланы саны кёбейеди. Алай а нек болады? Ыйых кюн адамла аягъы юслерине, башха кюнледен эсе, кеч турадыла, жукъларгъа да кеч жатадыла. Ма ол себепден. Баш кюн а жукъусу бир сагъатха кем болгъан адамны жолда сакълыгъы осалланады, нервалары къарыусуз болуп, къыйын кезиуледе абызырайды, авариялы болумну этип къояды.

Жукъугъузну кючлендиребиз деп алкоголь болгъан затла ичмегиз, жатар заманыгъызгъа юч сагъатдан аз заман къалгъан кезиуледе ашамагъыз. Сизни къайгъы этдирлик, нерваларыгъызны къозгъарыкъ затладан кесигизни кери этигиз-телевизорда жангылыкълагъа тынгыламагъыз, къаугъалы, дауурлу

кинолагъа къарамагъыз. Жукълардан алгъа таза хауада акъырын айлансагъыз, ахшы адам бла ушакъ этсегиз,бек игиди. Андан сора уа жылы ваннада бир кесек жатып чыгъыгъыз.

- Тюшле къайдан чыгъадыла?

-  Жукълап тургъан заманыбызда мыйыбыз, ол не къужур кёрюнсе да, арталлыда солумайды. Кёпле билгенлерича, тюш бир ненча циклден къуралады-терк эм акъырын фазаладан. Тюшню акъырын фазасында физиология ишле бираз акъырын боладыла,чархыбыз солуйду, органла кеслерини халлары къаллай болгъаныны юсюнден мыйыгъа «отчёт бередиле». Терк фазаны кезиуюнде уа информацияны сюзюу ишле бардырыладыла-мыйы бизге чархыбызда  жарсыуланы, ол неда бу вопросла къалай тамамланылыргъа керек болгъанларыны юслеринден дайым хапар билдиргенлей турады.Алай бла уа кечегиде ол неда бу тюрлю ишле къалай тамамланылгъанлары да башыбызда болуп неда тамбла къалай тамамланыллыкъларын да билип, терк-терк ол себепден уянабыз.

-Кёбюрек  ким жашайды: аз жукълагъанмы огъесе кёп жукълагъанмы?

-Алимле ачыкълагъанларыча, сутканы ичинде алты - жети сагъат жукълагъан адамла сегиз сагъатдан артыкъ жукълагъанладан эсе кёбюрек жашайдыла.  Алай хар ким чархын кеси игирек биледи. Жукъларгъа болушхан дарманланы  ичген адамла бу арт эки-юч жылда эки кереге кёбейгендиле.

Жукъуларына асламысында ишлерини, насыпсыз сюймекликлерини, низамны  байрам кюнледе бузулуууну хаталарындан ыразы болмагъанла кёпдюле, аладан бир къаууму инсомниядан (мардадан аз жукълау бла байламлы ауруу) къыйналадыла.

Жукъу метеорология болумла бла да байламлыды. Хауа болумла тюрленнген кюнледе кёбюрек жукъларгъа рекомендация бериледи: адамны чархына алай этилсе,тынчыракъ болады.

-Къаллай бир жукъламай тураллыкъды адам?

-Жукъламай адам беш суткадан кёп тураллыкъ тюйюлдю. Андан арысында уа чархында жаланда психика жаны бла тюрлениуле болуп къалмай, физиология болуму да бузулуп башлайды. Жукъламай тургъан гылыу чычханла беш суткадан сора ёлюп къалгъандыла.

Жукъугъа тиширыула, эр кишиледен эсе, чыдамсыздыла. Отуз алты сагъатны жукъламай тургъан тиширыуну чархында гормон жаны бла бузукълукъла болуп башлайдыла.

                 Ушакъны Байсыланы Марзият бардыргъанды.