Барма билгичге жалынып, ол къадарынгдан къутхармаз

Жыйырма биринчи ёмюрде   хуржун  телефонланы хайырларындан не узакъ жерге да сёлеширге онг барды. Бир планетадан башхасына ракетала учадыла, компьютерле адамланы орунларына ишлейдиле. Былай терк айнып, тюрленип баргъан дунияда ахырысы бла да тюрленмеген бир зат барды: адамла билгичлеге  алгъын къалай жюрюген эселе да, тюз алай жюрюгенлей турадыла. «Тюз алай» дегеним да терсди, алгъындан эсе да кёп. Не зат излейдиле?

Бирле къадарларын билирге, башхала уа тюрлендирирге окъуна сюедиле. Кимге да баямды - жер башында болгарлы билгич Вангача адамла бек аздыла. Нальчикни уа хар кварталында кеслерин аллайгъа  санагъан юч - тёрт адам барды. Ол жалгъан билгичлеге халкъ жюрюйдю, ахчаларын, заманларын да къората.

Бу материалны хазырлай туруп, мен да аллай бир «билгичге» баргъанма. Ол, мени акъылыма кёре, психологду. Ачыкъ айтайым, бу тиширыу бла ушакъ этген манга сейир эди.

Таро картлагъа жол

- Сиз школдан сора къайда окъугъансыз?

- Бизни университетни ингилиз бёлюмюн бошагъанма. Школда кёп жылланы устаз болуп тургъанма.

- Устаздан билгичге жолугъузну юсюнден айтсагъыз эди.

- Мен ол заманда биринчи эрим бла жашай эдим. Ол ичгичи эди. Аны, кёп жерлеге элтип, бакъдырыргъа кюрешгенме, алай бир зат да тюрленмегенди. Жашчыгъым атасын кеф болуп тургъанлай кёреди деп, жюрегим бек къыйналыучу эди. Эримден айырылгъанымдан сора да, не сейир, мен ким бла шуёхлукъ жюрютюп башласам да, ол ичгичи болуп чыгъа эди.

Ма ол заманда психологиядан китапланы окъуп башлайма. Таро картла психология илмуну кесегидиле. Мен алгъа школда устаз тенглериме

картла салгъанма. Артда аланы шуёхлары келип башлайдыла манга. Ол кезиуде жашауум тюрленеди.

Школдан кетип, билгичлик бла кюрешип башлайма. Билемисиз, адамланы къаллай бир сейирлери барды  ишиме! Мен хар келгенни жанын эшитирге кюрешеме. Психология жаны бла билимим бек болушады.

- Кесигизге уа болушалгъанмысыз?

-Алгъын къуру  жиляп туруучу эдим, энди жилямайма. Экинчи кере эрге баргъанма, ол ичгичи тюйюлдю. Бусагъатда кесими юсюмден насыплыма деп айталлыкъма. Билемисиз, гитчелигимден да актриса болургъа сюе эдим. Ол умутум да толгъанды. Жашым Москвада окъуйду да, мен да кёбюсюнде Нальчикде угъай, Москвада турама. Анда Останкиногъа юйюмеча жюрюйме. Сериаллада ойнайма, бериулеге къатышама.

- Кюн сайын картла салгъан къыйын ишмиди?

- Бек къыйын. Адам санга жюрегин ачханда, аны ачыуу сени да ачытады. Аны себепли мен кюн сайын ишлемейме. Таулагъа, тенгизге барып солуйма. Эрттеден бери да бир умутум бар эди: эрими ахчасына жашаргъа сюе эдим. Ол умутум да толгъанды. Мен бир затны эслегенме: адам умут этсе, ол толмай къалмайды.

- Ийнаннган адаммысыз сиз?

- Хау, ийнанама.

- Не динни тутасыз?

- Битеу динле да жууукъдула манга.

- Да алай эсе, сиз билгичлик бла къалай кюрешесиз да? Битеу динледе да ол гюняхды.

- Мен Аллахха ийнанама, алай дин китапланы адамла жазгъандыла, алада кёп терс затла да бардыла. Дин ахлуланы билгичлеге нек къажау сюелгенлерин ангылагъан къыйын тюйюлдю. Ала адамла жаланда алагъа жюрюселе сюедиле. Алай бир-бирде адамны  Аллахха ийнаныууна дин ахлу угъай, билгич болушады. Бир юлгю келтирейим. Манга бир тиширыу келеди. Ол, ракдан ауруп, химиотерапия сеансланы да бошап, бек къыйналгъан кезиую эди. Бу адам къалай жашагъанын айтханында, мен сейир этгенме. Юйюрюнде эгечлерине, къарындашларына болушханлай, аланы жарсыуларын жалчытыргъа кюрешгенлей, кесине уа ахырысы бла да эс бурмай тургъанды. Мен анга:«Сиз кесигизни къыйнап жашайсыз. Адам кесин да бир кесек сюерге керекди. Сюйгенигизни ашагъыз, кийигиз, жашагъыз, сиз да адамсыз!Адамны жаны къыйналгъанлай турса, ол аурумай къалмайды. Сизни жаныгъыз а къыйналгъанлай турады. Кесигизни къууандырыргъа, къууанып жашаргъа юйренигиз. Ракдан ауругъанлай, адам ёлюп къалмайды, башха тюрлю жашап башласагъыз, ёмюрюгюз узунуракъ боллукъду»,- дейме. Ол тиширыу манга, эки жылдан сора келип, жюрек ыразылыгъын билдиргенди.

Дин ахлуну оюму

КъМР-ни Муслийманларыны дин управлениясыны башчысыны орунбасары Отарланы Хызыр айтханнга кёре, билгичлик бла кюрешиу ислам динде бек уллу гюняхды. Къадарымы билеме деп баргъаннга да, аны айтыргъа кюрешгеннге да. Билгичле шайтанла бла ишлейдиле. Кёпле шайтанланы болгъанларына ийнанмайдыла. Алай «шайтан» деген сёз Къуранда 85 кере айтылады, болмагъан зат битеу дунияда да бек сыйлы китапладан биринде аллай бир кере къайтарыллыкъмы эди?

«Билгичге барып, анга къадарын ышаннган, андан болушлукъ излеген адам тобагъа къайтыргъа керекди. Жаланда Аллахха ышаныргъа, андан болушлукъ сакъларгъа керекди»,-дейди Отарланы Хызыр.

Алай бла  кесин муслийманнга санагъан адам билгичге бармазгъа керекди, жангылып, бу гюняхлы ишни этген эсе уа, тобагъа къайтып, жюрегин тазаласа, саулугъуна игиди.

                                    Шагъатлыкъла

 Мен танышларыма: «Сиз жашауугъузда билгич бла тюбешгенмисиз?»-деп соргъанымда, кёбюсю хау дегендиле. Ала айтхан хапарлагъа, кертиси бла да, сейир этерчады.

«Сабий садда балам терк-терк жыгъылып башын теше эди. Бир къабартылы киши билгичди, деп, аны адресин бередиле. Барсам, арбазы халкъдан толу. Сакълайма тюшге дери. Кирсем отоугъа, столунда  уа – Къуран. Ол: «Сабийинг сау кюнню китап окъуп, группада къалгъанла да, устазла да анга тынгылап турадыла. Тёртжыллыкъ балачыкъ кётюралмайды ол къадар  анга къарагъан кёзлени. Садикде юйретиучюге айтыгъыз аны юсюнден. Кеси окъусун китапланы, къыйнамасын сабийни. Сен кесинг да быйыл фатар сатып аллыкъса», - дейди. Сейирге къалама, ахчам болмагъанын айтама. Ол а  ахча да, фатар да чыгъарыкъларын къайтарып айтады. Дууала да береди окъургъа. Не сейир, андан сора балам бир да жыгъылмады. Жууукъ заманда уа адамларым оноулашып, манга  деп ахча жыйдыла, фатар сатып да алдыла. Андан бери бек кёп заман озгъанды. Бек барлыкъ эдим башха соруула бла ол адамгъа. Алай алгъаракъда ёлгенди  деп эшитгенме. Жаннетли болсун».

«Мен студент жылларымда бир жаш бла тюбеше эдим. Бир жол тенг къызым бла билгичге барып, бизни тюбешиулерибиз не зат бла бошаллыкъдыла деп сорама.Ол а: «Айырыллыкъсыз»,- дейди. Мен ичимден ийнанмайма дейме. Ол а: «Ийнанмаймыса? Алыкъа, сиз айырылгъандан сора да, биз бир кере тюбеширикбиз»,- дейди. Бир талай айдан биз айырылабыз. Мен ол билгични экинчи кере орамда кёреме. Тюбешгенибизлей: «Болгъанды да мен айтханлай?»- деп сорады. Титирейме, алай бир зат да айтмайма анга. Андан бери кёрмегенме ол адамны».

«Тенгизде солуй эдим жайда. Бир кюн чыганлы къатын, къатыма келип, бетиме къарайды да: «Къоркъма, сюдде хорларыкъса, артда уа бир угъай, юч тюкенинг боллукъду»,- дейди. Кертиси бла да, тенгизден къайтханымлай, сюд башланнган эди. Бир тюкен сатып алгъан эдим да, аны алгъын иеси кесине къайтарыргъа сюе эди. Сюд мени жанлы болду. Бусагъатда уа дагъыда эки гитче тюкенчик сатып алгъанма. Энди бир угъай, юч тюкеним барды».

«Мен эрге барыргъа кёлленип тура эдим. Билгичге барама да, ол а жашны юй бийчеси да, сабийлери да бардыла, дейди. Ийнанмайма айтханына. Артда жаш бла сёз болабыз да, мен аны бла юйюр къурар акъылны къояма. Бу кюнледе уа бир танышым (жашны жууугъу) аны,кертиси бла да, юй бийчеси, сабийи да барды, дегенди.Тюз шёндю айырылгъандыла ала. Баям, мени тас этерге къоркъуп, букъдургъанды ол бу ишни. Къалай болса да, ол билгични усталыгъына уа сейир этгенме».

«Мен Терекде бир билгичге баргъанма. Жашауумда битеу болгъан затланы, бир ажашдырмай, айтхан эди. Мени анам оруслуду, атам а къабартылы. Билгич мени христиан динни тутханымы, жашчыгъым а муслийман болгъанын окъуна билген

эди. Къайдан «окъуйдула» ала адамны ичин? Бек сейирди ол».

«Къара тенгизде солуй эдик. Манга уа жаланда жыйырма жыл. Кюнлени бир кюнюнде бир чыганлы илинеди манга. Ахча бермезлигими айтама. Ол, не сейир, излемей эди ахча. «Сен эрге барып, эки сабий табарыкъса. Жарсыугъа, жаланда кесинг ёсдюрлюксе аланы. Къол аязынгда тутуп. Ариу, акъыллы сабийле боллукъдула, къыйналсанг да, къыйынынгы магъанасы чыгъарыкъды», - дейди. Оздула жылла, тюз ол айтханча болду. Къалай сейирди ол. Келлик дунияланы  ким ачады билгичлеге?»

Ахыр сёз

Адам, кёзлери кёргенликге, сокъурду. Тамбла не зат боллугъун билмейди, кесин къыйынлыкъладан сакъларгъа онгу жокъду. Къарыусузду. Ол, кесича, бир къарыусузгъа барып, къадарын билирге кюрешгени - амалсыздан адыргы этгениди. Биз барыбыз да баучукълагъа тагъылгъан гинжилеге ушайбыз. Ол баучукъланы къалай тепдирселе да, алай тепсейбиз.

Бизни бир заманда да аурумазча, ёлмезча эталлыкъ тюйюлдю бир инсан да. Нек дегенде  билгичле да бир къарыусуз адамладыла, бизнича. Да сора ким бар эсе да бизни башыбызда кючлю, къолундан хар зат да келген, жолларыбызны ишлеген- анга ышанайыкъ. Бизге билирге тийишли болмагъан затны билирге итинип, гюнях алмайыкъ башыбызгъа.

Тамбла не зат боллукъду?..Тамбла келсе, кёрюрбюз.