Диеталаны хаталары аз тюйюлдю

Рахайланы Аслижан бизни республикада бек билимли гастроэнтерологладан бириди, Нальчик шахарны ючюнчю номерли поликлиникасында ишлейди. Биз  Аслижан Далиевнагъа тюбеп, газет окъуучула жиберген бир талай соруугъа жууап беририн тилегенбиз.

- Бусагъатда кёпле диета тутадыла. Ол игимиди?

- Семириу, кертиси бла да, къыйынлыкъды, аны хатасындан кёп ауруула чыгъадыла. Болсада  кёп ашаргъа юйреннген адам бир кюнню

ичинде диетагъа кёчюп, бек азчыкъ ашап башласа, ол саулугъуна уллу заран салыргъа боллукъду. Кёплени аллай диетадан сора ётлерине ташла жыйыладыла, операция этерге тюшеди.

Артыкъ килограммланы кетерир ючюн, диетадан сора башха амалла да бардыла. Сёз ючюн, азыракъ ашап кёрюрге керекди. Аш ашагъаныгъыздан сора ачлай къалыргъа керекди. Тойгъунчу ашамагъыз. Жарсыугъа, халкъны кёбюсю кюннге бир неда эки кере ашайдыла. Кереклиси уа беш кереди. Бир жолгъа кёп ашагъан саулукъгъа аманды. Студентлени биркъаууму къургъакъ аш бла чекленедиле, ол а аш орунну, чегилени бек бузады.

Таулуланы юслеринден айтханда, энчи нени белгилерге боллукъду? Кёплени сайлагъанлары - хычинле, локъумла, котлетле, плов, мантыла, татлы ашладыла.

Шорпаланы, какланы сюймейдиле. Алай чегиле тап ишлер ючюн, шорпаланы, какланы да кюн сайын рационнга къошаргъа керекди.

- Бир-бирле аурууларына халкъ медицинаны амаллары бла багъаргъа кюрешедиле. Сиз анга къалай къарайсыз?

-Ол аман тюйюлдю, алай заман озса, артда саусузгъа болушургъа къыйын болады. Не аз да аурукъсунсагъыз, тюзюнлей врачха барыргъа керекди. Ол кеси дарманлагъа къошакъгъа халкъда жюрюген багъыуну да айтса, аны этерге боллукъсуз. Алай саусуз кеси кесине багъаргъа кюреше эсе уа, ол терсди.

Мен бир жол ишде ауругъанма: ёпкелериме сууукъ тийип, бронхитден къыйналып башлайма. Врач мени дарманла бла эки кере бакъгъанды, ол болушмагъанды. Сора кесим халкъ медицинаны хайырланама: эки лимонну мясорубка бла жиберип, анга 200 грамм бал туз эм эсиртиучюсю болмагъан бир шеша сыра къошуп, отуз минутну отда биширип,вареньяча болгъанында, отдан алгъан эдим. Ашардан алгъа хар кюнден тёрт кере уллу къашыкъ бла бу халкъ дарманны къабып тургъанма. Болушхан эди дарман, къутулдум бронхитден. Алай къайтарып айтама: сиз кесигиз халкъ амалны биле эсегиз, аны юсюнден участкагъызда  врачха айтып, аны бла кенгешип, сора, ол ыразы эсе, жаланда андан сора ол амалны хайырланып башлагъыз.

- Аш орун, чеги аурууланы баш сылтаулары неди?

- Адамла ашларына уллу эс бурмайдыла. Ингирде сагъат алтыдан сора ауур, жаулу ашланы ашаргъа жарамайды. Андан сора да, татлы азыкъланы биз юйреннгенча кёп ашагъан саулукъгъа иги тюйюлдю. Кёгет суула, кёгетле, сют, сют ашла кюн сайын рационда болургъа керекдиле.

Сабийлени ашларыны юсюнден энчи айтыргъа сюеме. Алагъа чипсы,  кириешкала, «Сникерс» конфетле сейирлик татыулу кёрюннгенликге, барысы да хаталы затладыла. Алагъа Бабаев атлы фабриканы шоколады игиди. Кёгет сууланы да, тюкенден алмай, юйде кесигиз хазырлагъыз.

Бусагъатда кёгетле кёпдюле, тыш къыралладан келгенлени алмай, кесибизде ёсгенлени ашасынла сабийлеригиз. Сау жылгъа къарыу аладыла ала бусагъатда: окъургъа кюч керекди. Дагъыда къышда кёгет, кюн болмагъан кезиуде  сабийле къарыусуз боладыла. Аны эсге алып, бусагъатда кюнде ойнасынла, телефонларындан, компьютерлеринден айырылып.

Бизде тенгиз жокъ эсе да, черек боюнунда олтуруп, аны хауасы бла солусунла, ол бек игиди саулукъгъа, андан сора кече иги жукъларыкъдыла.  Ашлары уа бахчагъызда ёсген затладан болсун. Шахарда жашагъан ата-анала уа тюкенлеге бармай, солуу кюнледе базарда эллиледен алсала этни, кёгетлени да, аны хайырлыгъын сезерикдиле. Саулукъ аш бла байламлыды, аны эсде тутайыкъ.

Ушакъны БАЙСЫЛАНЫ Марзият бардыргъанды.