Кациланы Хабу.

АЙЛАНЧУК СУРАТЧЫ

Ол суратчыны сиз Нальчикде да, республиканы районларыны барында да кёрген болурсуз. Ол, айланчук кибик, хар жерге жете, хар жерде айлана, сурат алыр ючюн жанын берген затды. Алай не заманда да, сюйген ишин бардыргъан кезиуде, анга бир зат болмай къалыргъа амал жокъ эди. Аны алай болуууна мен эртте да сылтау тапмагъанма: ким биледи, Аллах бла аралары хазна болмагъанданмыды не да къадары алайлыкъданмыды  огъесе жашаугъа къабыргьасын иги жарашдыралмагъанынданмыды? Аны ким билсин, алай, не болса да, бир заты уа барды.

Малланы жайлыкъгъа сюрюрню аллында  бир жолда Шалушка кёпюрню къатында аланы  кичиуден, башха тюрлю губуладан сакълар ючюн, ваннада жууундура эдиле. Ванна, цемент бла сыйдамланнган, жерде къазылгъан, терен къулде эди. Ол кеси да гумул бетли дарман суудан толуп эди. Адамла аны бир къыйырындан малланы къулдеге тюрте эдиле, ала уа, харип, жардан атхан суна болурла, Аллах билгенден, ары бир да сюймей секиредиле. Сора ала, суудан жангыз жухлары къарап, жюзюп, къулдени бирси жанына жибип чыгъадыла. Къулдени узунуна эки жанындан да зехле салыныпдыла.

Ол кюн биз айтхан айланчук суратчы да анда эди. Ол газетге деп сурат алыргъа келгенди. Тёгерек айлана, ары да бурула, бери да къарай, керти да, бек тап жерни сайлайды. Ол, сурат алыучу аппаратын да жерлеп, зехле юсюне орналды да, эки къолу бла аппаратын кёз туурасына къысып, къырыкъны тууарла кирген жанына къаратып, марлады.

Жашла бир тананы сюре келдиле да, тюз къулдеге жетгенлей, ол бир жанына бурулуп къачды. Алай ол кезиуде къулдедеги суу «шпалт!» таууш этди, адамла да, къайгъы болуп, къычырдыла.

«Не болгъанды ?» - деп къарагъаныбызда,  жигит суратчы зехледен чынгайып, дарман сууда тыпырдай, аны къатында да къалпагъы жюзе, сурат аппаратыны баучугъу да, жилянча, къыланч сюзюле тура эди.

Жашла, чабып, терк окъуна аны суудан чыгъардыла. Анга къарагъанымда, суугъа тюшген чычхан кибик деп бош айта болмазла деп, эсиме келди. Ол адам  асыры абызырагъандан  тёгерегин къармады, уллу таууш этип чючгюрдю, аппаратын къолундан ычхындырмаса да, ол къайдады  деп сурады.

Ийнек саууучу къызла, жашла да, бир къаууму кеслерин тыялмай, кюлдюле. Алай суратчыны халы уа кюлюрча тюйюл эди. Мен билгенден, ол энди аллай затха жууукъ жанламайды.

...Кюз артында Нальчикде уллу байрам болду. Элледен да дуния бла бир адам келди. Сиз билгенликден, бизни халкъыбыз чаришни бек сюеди. Комсомол атлы ипподромну ичи, тийреси да адамдан, атдан, машинадан топпа-толу болду. Бюгюн уллу чариш барады.

Республиканы колхозларыны бла совхозларыны атларыны чаришде зришиулери къуралгъанды. Аллай жерге уа ол бизни жууугъубуз суратчы да келмей не амалы бар эди! Эшек юсюнде айран гыбытны жантаула бла къысханлай, аны тёммегинде кёп тюрлю сурат аппаратланы баулары тагъылып, бири ачылып, бири жабылып, бири онг жан сюегинде, бирси къарыныны дуппурунда къалтырай, бири къолунда жерленип, хазыр болуп кёрюндю.

Суратчы, адамла таба айланып, аланы суратларын алады, хуна юсюне минип да кёреди, чаришде чабарыкъ адамланы, атланы къатларына да барады, атла чабарыкъ гюреннге да чыгъады. Ол бир жерде турургъа амалы жокъду. Да, суратчыла алайдыла, бири башхасы эталмазны излейди, суратла бирча болуп жарамаз!

Ол кюн бизни шуёхубуз кёп тюрлю сурат алгъанды. Алай бир зат жетмейди: атла гюренде чабып келгенлей, аланы жанларындан не да артларындан болмай, алларындан алыргъа керек эди. Ол бир ненча кере алдан сурат алыргъа эникледи, алай атла асыры терк учхандан, ол аппаратын къургъунчу, иш тууарылып къала эди. Чариш бошалып къалады деп, къоркъуу эте, бир-эки кере жарау да этгенден сора бизни суратчыбыз гюреннге чыкъды да, энишге чёгюп, аякъларын ууакъ-ууакъ алып, тулпарлача келген атлагъа аппаратын бурду.

Ол суратны алдымы, къалдымы - адамла ол къайгъыда тюйюл эдиле. Атла чекге жууукълаша келе эдиле да, дуния къычырады, сызгъырады, ипподром адам ауаздан гюрюлдейди. Суратчы биягъы иги хыйсап этгинчи, атла, ырхы ургъанча, къарап-къарагъынчы ол чёкген жерге жетдиле.

Атны алай къызыу келген заманда бир жанына бурургъа не сабыр этерге бек къыйынды, кеси да къоркъуулуду. Алайды да, абызырагъандан, айланчук суратчы оюм этгинчи, атла жетип, аны малтадыла. Тёгерекден къычырыкъ тауушла чыкъдыла. Болгъанны букъу басды. Букъуну булуту чачылып къарагъаныбызда: суратчы гюренде къум жугъу болуп сойланып, биягъы къалпагъы бир жанына, аппаратлары да жан-жанына атылып кёрюндю.

Адамла чабып аны ёрге къобардыла, акъ халатлы доктор да, кюбюрчегин ача, жетди. Аны ёрге сюедиле, эшда, хатасы болмаз эди, чачы-башы тозурап... Охо, иш алайгъа жетсе, къайгъырмаз! Къайсы атны эсе да туягъы жетген болур эди, суратчы гырт гыйныгына къолу бла жабышып, акъсай-акъсай, гюренден чыкъды.

Адамланы тыйгъанмы этериксе: кими жарсыйды, кими кюледи, кими да атланы къайсы хорлагъанын кёрюрге чырмау этгени ючюн анга чамланады. Ол жазыкъны юлюшю ма алайды. Болсада  айланчук кесини ишин энтта къоймайды.