Мухаммад файгъамбар хаж ненча кере къылгъанды?

Мухаммад файгъамбар, Аллахны саламы анга болсун, Меккадан Мединагъа кёчгенден сора хажны бир эмда гитче хажны (умра) тёрт кере къылгъанын айтадыла ислам алимле. 

Биринчи умрагъа ол хиджраны алтынчы жылында атланнганды эмда тарыхда ол  «Худайбийская» деп къалгъанды. 628 жылны март айында Мухаммад Меккагъа гитче хаж къылыргъа барлыгъын  билдиреди. 13 мартда сыйлы жолгъа хазырланып, муслийманла файгъамбарны биргесине   атланадыла.

Алай Мекканы мажюсю тайпалары бу оноугъа артыкъ ыразы болмай, къолларында сауутла бла алагъа къажау  чыгъадыла. Къан тёгюлюрюн сюймей, Мухаммад сахабалары бла бирге аль-Худайбийи деген жерде тохтайдыла – Меккадан 24 километр узакълыкъда. Былайда мажюсюле файгъамбаргъа, Аллахны саламы анга болсун, этилген хурметни кёрюп, муслийманла бла мамырлыкъны юсюнден келишимге къол саладыла.

Алимлени айтханларына кёре, бу ишни исламны жайылыуунда магъанасы артыкъда уллуду. Ол къабыл кёрюлгенден сора эки жылны ичинде исламны алгъанланы саны ары дери 18 жылны ичинде (610 жылдан бери) ёлчемден кёп болгъаны да шагъатлыкъ этеди анга.    

Экинчи жыл да файгъамбар гитче хажгъа чыкъгъанды.  Ол динни тарыхында «Толтурулгъан умра» деп къалгъанды. Бу жумуш келишимде белгиленип эди.  Муслийманла сауутларын къоюп Меккагъа киргенлеринде, мажюсюле шахардан кетип, алагъа  юч кюнню ичинде исламны жорукъларын толтурургъа эркин этгендиле.

Хиджраны сегизинчи  жылында файгъамбар Меккагъа ючюнчю кере атланады («Умра из Джираны»). Бу кезиуге дери  муслийманланы сыйлы шахарлары  мажюсю тайпаларыны къолунда болгъанды. Ала уа исламны келечилерине жаланда умраны толтурургъа къойгъандыла. Алай бу жылда Аллахуталаны болушлугъу бла Мекка курайшитледен эркин этилип, муслийманланы къолуна тюшеди. Ма алай бла хиджраны тогъузунчу жылындан башлап  муслийманла  хажны чырмаусуз къылыргъа онг табадыла.

Мухаммад файгъамбар а, Аллахны саламы анга болсун, хажны битеу тёрелерин хиджраны онунчу жылында толтургъанды. Аны атына «Ахыргъы (кете туруп этилген)» деп аталгъанды. 

Бу кезиуге дери файгъамбар  муслийманланы намазгъа, оразаны, закятны тёлеуню низамына, шериатны жорукъларына юйретгенди.  Кааба мажюсюледен эркин этилгенден сора уа аны тёгерегине къымыжалай айланыргъа (таваф), ол кезиуде сызгъырыргъа жарамагъанын кийиргенди. Адамланы хаж къылыуну Ибрагим файгъамбарны кезиуюндеча таза тёрелерине юйретир мурат бла толтурулгъанды ахыргъы хаж. 

Мухаммад бу сыйлы жолгъа чыкъгъанын эшитгенлей, жер-жерледен муслийманла да файгъамбарны ызындан атланадыла. Алимлени айтханларына кёре, ала 40 мингден аслам эдиле.    Зуль-Хулайфа деген жерге жетгенде, файгъамбар сахабаларына Аллахутала анга бу ёзенде намаз къылыргъа эмда хажны бла умраны бирге толтурургъа буюргъанын билдиреди. Ол толу абидез алып (гъусль), духла къуюп, ихрамны киеди эмда тюесине минип, Мекка таба атланады.

Мухаммад файгъамбар муслийманланы хаж къылыуну жорукъларына юйретгенди: ол Каабаны тёгерегине айланып, тауафны толтургъанды, Сафа эм Марва дуппурланы арасында айланнганды, Мина ёзенде кече къалгъанды, кюн чыкъгъандан батхынчыгъа дери Арафада сюелгенди, Муздалифагъа    баргъанды, Минада ташла атханды. Бу тёрени бошагъандан сора ол, дууа тутуп, сахабаларына: «Хажны къылыуну тёрелерине юйренирге кюрешигиз, быйыл бу сыйлы ишни  мен ахыргъы кере толтура болурма»,-дегенди.

Арафада уа Мухаммад файгъамбар ахыргъы ууаз бергенди. Ол тёгерегине жыйылгъанлагъа къысха заманда дуниясын алышыргъа боллугъун билдирип, аны сёзлерине эс бёлюп тынгыларгъа, аланы башхалагъа жетдирирге чакъыргъанды. Ууазында файгъамбар  хар муслийманны да жашауу багъалы болгъанын, башхалагъа къысыулукъ этерге жарамагъанын айтханды.  

Аллахутала ахчаны процентлеге берирге эркин этмегенини юсюнден да билдиргенди Мухаммад.  Дагъыда эр киши тиширыуну Аллахны эркинлиги бла эрге алгъанын эсинде тутуп, аны битеу праволарын сакъларгъа, юй бийчесине ариу кёзден къараргъа, ол аны жашау нёгери болгъанын эсинде тутаргъа чакъыргъанды.  

Бизни Жаратханнга баш уруп, кюннге беш кере намаз къылыргъа, Рамазан айда ораза тутаргъа, закят тёлерге, онг болса, хажгъа барыргъа кереклисин да тохташдыргъанды. Битеу миллетле да Адам бла Хауадан жаратылгъанларын эсгертип, араплыла башха халкъладан деменгили болмагъанларын, акъ къарадан, къара уа акъдан бийикде турмагъанын, адамла бир бирлери бла жаланда ийманларыны тазалыгъында, къылыкъларыны ариулугъунда эриширге боллукъларын да тохташдыргъанды

Мухаммад ахыргъы файгъамбар болгъанын, адам улугъа, исламдан сора, башха дин берилмезлигин да айтханды. «Мен сизге Къуранны бла сюннетни къояма да, аланы жашау жорукъгъа алсагъыз, бир заманда да жангыллыкъ тюйюлсюз»,-дегенди ол ахыргъы ууазында.

Ол кезиуден ёмюрле озгъан эселе да, Мухаммад файгъамбарны сёзлери, жашауу хар бирибизге да ариу юлгюлей къалгъандыла.  Ма бу кюнледе да дунияны битеу къыралларындан да муслийман къарындашла бла эгечле сыйлы Меккагъа атланып, файгъамбар юйретгенча, хажны толтурадыла, Аллахха баш урадыла, дууала этедиле. Бизни Жаратхан аланы барысын да къабыл кёрсюн деп тилейбиз.