Къаныгъызны басымын чёкдюрюр амалла

Жаз башы, жауунла, кюн, къан басымны терк тюрленнгени, табийгъатда кибик, адамны башында да… Врачла хар биригиз къаныгъызны басымын  билирге керексиз деп, бек къаты айтадыла. Ол бийигирек эсе (130/85), аны чёкдюрюрге тийишлиди. Бек биринчи уа  аш-азыкъны юсю бла. Гипертониклеге бу жорукъла жараргъа  боллукъдула:

- тузлуну азыракъ ашагъыз  (тузланнган нашаланы унутугъуз), сора татлыгъа да чек салыгъыз (тортла, бал туз бла жарашдырылгъан башха  азыкъланы бир жанында къоюгъуз);

- ичгини бек аз этигиз  (бир ыйыкъгъа къызыл чагъырдан 150 граммдан кёп ичмегиз),  къалын чайны бла кофени азайтыгъыз;

- жаулу, чибижили, къууурулгъан азыкъланы мардадан оздурмазгъа кюрешигиз (сёз ючюн, шишликлени);

- калийи (бананла, шпинат, курага), магнийи (тюрлю-тюрлю къозла, миндаль, кешью)  эм кальцийи (сютден этилген азыкъла) кёп болгъан ашланы сайларгъа кюрешигиз.

Была барысы да саулукъну кючлерик ашарыкъладыла. Алай  хар жорукъда да  келишмеген шартла бардыла. Былада да алай. Аланы врач-диетолог Людмила Денисенко бла тинтейик.

1. Какао бла къара шоколад

Сейир этдигизми? Бир жанындан, какао нерваланы къозгъайды, алай эсе уа, гипертониклеге жарашмайды. Башха жанындан а, анда къан тамырланы кючлеген флавоноидле бек кёпдюле. Сёзсюз, аны хар кюнден ичип турургъа керек тюйюлдю, алай ыйыкъгъа бир-эки кереден хата кёрлюк тюйюлсюз.

Къара шоколаддан да 10-20 граммын хар кюнден ашай турсагъыз игиди. Ол жюрекге хайырлы болгъанын аслам тинтиуле кёргюзтгендиле. Сора басымны 5 миллиметрге да азайтады.

2. Мороженое   

Кесигиз татлыны азыракъ ашагъыз дегенсиз да, деп сорлукъла чыгъарыкъдыла. Алай аны да заранындан эсе, хайыры кёпдю. Кертиди, артыкъ жаулу, бек татлы тюрлюлери тюберге да боллукъдула. Аны ючюн мармелад, джем, шоколад, консервантла бла стабилизаторла къошулмагъанларын излегиз. Ол къадар керексиз зат аны багъасын ёсдюреди ансы, саулукъгъа хайыр бермейди.

Иш а былайды – сют башдан этилген мороженоеде кальций  бла жаула керекли ёлчемдедиле. Мында жаула чархыбыз кальцийни  толусунлай хайырланалырча этедиле. Арт заманда гипертоникле жаулары кетерилген сютден этилген ашла бла ауузланыргъа керекдиле, деген оюм жайылгъанды. Алай жаусуз кальций чархыбызда «жутулмайды». Аны ючюн къалынлыгъы  2,5 - 3,2-процентли сютню, 10-15-процентлик  сют башны ала туругъуз. Пломбирни да бир жанына тюртмегиз.

3. Куркума

Чибижили, кюшлю ашла гипертониклеге амандыла. Алай куркума уа къанны тамырлада жюрюуюн тапландырады, басымны да тап халгъа келтиреди.
Эм игиси - аны пиринчге къошуп ашасагъыз. Пиринчде магний кёпдю, куркума уа, аны татыулуракъ да, кюшлюрек да эте, саулукъну кючлерикди.

4. Селёдка

Аха, былайда да туз гипертониклеге хаталы хантладанды, алагъа тузланнган зат жараймыды да, дерге эркинсиз. Алай аз-маз тузланнган чабакъны (селёдканы) заранындан эсе  биягъы хайыры уллуду. Ол,  жалгъан кёлледе ёсдюрюлген сёмга бла форельча болмай,  омега-3 жаулу кислоталагъа бай суу хансла ичлеринде «отлайды». Дагъыда, анда гипертониклеге бек керекли белок, кальций бла фосфор асламдыла.

5. Тузланнган хобуста

Тузланнган хобустада С витамин барысындан да кёпдю. Бу жаны бла ол цитрус битимлени, болгар чибижини да озады.

Аны жашил сохан бла къатышдырып (анда да С витамин кёпдю), къабугъу артылмай биширилген картофха къошуп, аланы барысына да кунжут неда лён  жау  къуйсагъыз, саулугъугъузгъа саугъа этериксиз. Тышы бла бирге биширилген картофда калий асламды, битимледен чыгъарылгъан жау  а жюрекге жараулуду, сора анда магний да кёпдю.