Хатерли адам - къууанчды, байлыкъды

Журналист жолла эсингде да болмай тургъанлай сейир жерлеге элтедиле, тюрлю-тюрлю адамлагъа да тюбешдиредиле. Бирлери эсде, жарыкъ такъыйкъалача, къаладыла, бирлери уа унутуладыла.  

Мени да аллай жолоучулукъларым кёп болгъандыла. Ма аладан бири. Газетни жумушу бла эл мюлк бёлюмню таматасы Токумаланы Хусей бла мен командировкагъа Хаймашагъа барабыз. Экибиз да Кёнделенни башына дери автобус бла жетдик. Алайда уа бизни УАЗик сакълап турургъа керек эди. Кюн эрттенликден окъуна асыры къыздыргъандан, салкъында болмаса, ачыкъ жерде туруп къарыу жокъду. Бир кесек мычыгъаныбыздан сора машина  келип аллыбызда тохтады. Ол асыры эскиден, гетен башында тешик болмагъан жери жокъ эди. Не этерик эдик, башха амалыбыз жокъ эди да, олтурдукъ да тебиредик.

Башыбыздан кюн таякъла, тешикледен ётюп, къыздырадыла, аллыбызда баргъан уллу машина кётюрген букъу уа, жан-жанындан кирип, солууубузну тыйдырады. Хаймашаны жоллары энди бир затха да ушагъандыла, ансы ол заманда уа бек къоркъуулу эдиле.

Шофёрубуз Мухаммат а асыры терк баргъандан, машина бусагъат жолдан бир жанына ташаяды деп, абызырап  келеме. Ол, кюзгюге къарап, мени халими кёрюп: «Къоркъма, бу жоллада кёп айланнганма, мен танымагъан таш да жокъду, сау-саламат жетдирликме», -деп кёллендиреди.

Алай эте, Хаймаша жайлыкъгъа да жетдик. Бир ариу талада кёп тюрсюнлю гюлле тюз да кюйюзча жайылыпдыла, салкъын аязчыкъ бир кесек сериуюнлюк берди. Биз машинадан тюшгенлей, бек биринчи уллу тюкенни эшик аллында шинтикде олтуруп тургъан  биреуленни кёребиз. Къатына барып саламлашабыз.

Ол тюкенчи Тюбейланы Хамит эди. Жумушубузну айтабыз. «Бусагъатда хазна адам табарыкъ тюйюлсюз, кими малла кютеди, кими сют жарашдырады. Узакъдан келгенсиз, бир кесек эс жыйыгъыз, айран да ичип, гыржын да ашап, ишигизни алай башлагъыз», - дейди.

Бизни тынгылагъаныбызны кёрюп, дагъыда къаты болады.  Хусей да: «Хамит алай айтды эсе, сыйлагъынчы тынчайырыкъ тюйюлдю, ол бери келген ким болса да, анга къонакъбайлыкъ этмей къоймаучуду, кел, айтханын этейик», -дейди.
Ол кюн Хамитни юй бийчеси Лейля аллыбызгъа салгъан гыржындан бла  къош айрандан татыулу зат эрттеден бери да ашамагъан эдим. Гитче заманыбызда атабызгъа къошха барсакъ, ол сыйлаучу эди бизни алай. Ала экиси да  мени сабий заманымы кёз аллыма келтирдиле.

Иги да сыйланнганыбыздан сора, тёгерекге-башха къарай, тюкеннге да киребиз. «Бусагъатда гитчерек этерге тюшгенди, алгъын а бери аллай товарла келтирилиучю эдиле!.. Нальчикден окъуна келип алыучу эдиле аланы. Энди уа колхозла, совхозла къурудула, берекет да ала бла бирге кетди», -деп ахтына эди Хамит.
Хусей экибиз тюберик адамларыбызны да жокълап, клубха кирип, анда болумну да кёрюп, юйге тебирейик деп тургъаныбызлай, бизни  келтирген  машина сынып, шофёр да аны чачып кюреше эди. Алай бла  ингир къарангысы да жетди. Элге уа жол узакъды. Хусей: «Мен а къошда  жашла бла къалыр эдим, санга не амал ансы», -деп, къайгъырыргъа къалды. Аны эшитген Хамит бла Лейля ол ингирде   жашлары Морисни  чакъырдыла. Кесинги  жибермейме деп, биргеме Лейля да  келди.

Кёнделеннге къаппа-къарангыда жыйылдыкъ. Тюбейланы арбазда уа чыракъла жарыкъ жанадыла. Эки къатлы ариу юй, ашхана, жапма, тёгерекде гюлле.  Мен Лейля бла, ачыкъ мекямда  олтуруп, ушакъ бардырабыз. Къызы уа стол къурап кюрешеди. Аллыбызгъа тылпыу эте тургъан жашил шорпа келтирип да салады. Аны ийиси бюгюн да бурунума урады. Зарема уа анасына тырман этеди: «Къонакъ келлигин билдирсенг эди уа, башха ашла да хазырлар эдим». Алай эте, иги кесекге дери олтурдукъ. Сора Лейля Заремагъа манга жер этдирди. Юйню экинчи къатысында бир ариу жасалгъан отоуда къуш тёшекни юсюнде чыммакъ-акъ жабыу жайылып, анга кёре жастыгъы, жууургъаны да…

-Тынчай, сюйсенг терезени  жеписин ачып къояйым, бери ургъуйла кирлик тюйюлдюле,  ырахат жукъла, ариу танг атдыр,-деп, къыз эшикни тыншчыкъ жабып кетеди. Эрттенликде жашлары мени женгил машинасына олтуртуп, Нальчикге келтирген эди.

Ол кюнден бери талай жыл озгъанды. Хаймашагъа юч жыл мындан алгъа дагъыда иш бла барыргъа тюшгенди. Анда эл мюлкде ишлегенлени кенгешлери бола эди. Тюкен этилип, терезелери ууалып, клубда да асыры сууукъдан, олтурур къарыу жокъ. Тёгерекде да ол замандагъы берекет эсленмей эди. Бусагъатда анда таматалыкъ этген жашха тюкен а нек ишлемейди деп сорама. Жайлыкъ энчи иелилеге юлешиннгенли хар ким кереклисин биргесине алып келеди,деп жууаплайды. Мен а Тюбейланы Хамитге, Лейлягъа да тюберме  деп къууанып  келе эдим да... Ол адамла манга этген хурметни  жашагъан ёмюрюмде унутмам.

Быйыл январь айда уа Къабарты-Малкъар къырал университетде бир жыйылыу болады. Ары республиканы школларындан устазла, окъуучула да келген эдиле. Анда мени къатыма бир тиширыу келеди. Башында къара жаулугъу, юсюнде къара жыйрыгъы. «Сиз Марзият тюйюлмюсюз?»- деп сорады.
-Хау, Марзиятма, сен а кимсе, таныялмайма, кечгинлик бер,- дейме. «Мен Кёнделенде Тюбейланы Хамитни къызы Заремама». Олсагъат кёз аллыма жарыкъ кёллю, кёзлери да жилтиреген  чырайлы, жашил шорпа келтирген къыз келди.

-Не болгъанды,  къара нек кийгенсе? - деп сорама. Ол  а, жилямсырап: «Анам ауушханды»,- деди. Мен уллу бушуу этгеними айтама. Ма бу эсгериуюмю да анга уллу хурмет этгеними билдирип жазгъанма. Ол дуниясы жарыкъ, жатхан жери жумушакъ болсунла. Керти да уллу адамлыгъы болгъан, чынтты таулу тиширыу эди ол.