Битимлени аламат дарман кючлери барды

Кёп болмай дарман хансланы юслеринден Башкъорторстандан Р.Ахмедовну дарман хансланы юслеринден бир статьясы тюшгенди къолума. Аны мен жараулугъа санап, окъуучуларыбызны аны бла шагъырей этерге сюйгенме.

Бир-бир ашарыкъланы, сууланы, осал къылыкъланы, инфекцияланы, ахырына дери багъылмагъан аурууланы хаталарындан адамларыбызны экиден бири чархларында ташланы бла юзмезни айландырып турадыла. Алай а бир-бир битимлени ташны ууатырча аламат кючлери барды.

Анга шагъатха быллай бир ишни келтирейим. Манга бир москвачы художникни келтиредиле. Аны бюйреклеринде жаратылгъан таш, андан чыгъып, сийдик жюрюген тамырда тыгъылып тохтагъан эди. Рентген, УЗИ да ташны уллулугъу чертлеуюк тенгли бир болгъанын, кеси да тукъуш-мукъуш халда къуралгъанын кёргюзтгендиле. Саусузну хали бек осал болгъанлыкъгъа, ол жардырыргъа унамай тургъанды.

Мен да аны больницагъа элтирге керекди деп, къаты болама. Ол а арталлыда унамай эди. Мен абызырайма. Аллай жууаплылыкъны боюнума алыргъа базынмайма. Болсада бир бек къыйналып тургъан саусузгъа болушлукъ этерге керек эди да. Кесим хазырлагъан ханс дарманланы берип: «Бюгюнден башлап ичерге керексе. Бир-эки кюнден болушханларын сезмесенг, «скорыйни» чакъырып, больницагъа бармай къалма»,-дейме.

Ючюнчю кюн саусуз, телефон бла сёлешип: «Гречканы бюртюклери тенгли эки ташчыкъ чыкъгъандыла, аладан башха бир зат жокъду», - деди. Мен анга банкагъа сий дейме. Ол мен айтханча этеди да, эслеп къарагъанда, банкада ууакъ ташчыкъланы кёреди. Ала 120-130 бар эдиле. Аны бла бирге уа бюйрегинде ташла да ууакъланып башлагъан эдиле. Ала анда топпа-толу эдиле: юзмезча болуп, юч ыйыкъны чыкъгъанлай тургъандыла.

Дарманнга уа лёкъуну тамырларын, дурнишникни (жаланда чапыракъларын), спорышны, толокнянканы хайырланнганма. Лёкъуну тамырларын мен сентябрьде неда октябрьни башында, къызгъылдым чапыракълары агъа башлагъанда, къазып жыяма. Уллу тереклерине тиймейме: тёгереклеринде юч метр узакълыкъда ёсген жаш терекчиклени излейме. Аладан жерни тюбю бла жан-жанларына эм ана терекге жипли тамырла тартылып боладыла.

Тамырланы жыйыу къыйын ишди. Аланы сыннган жерлери къызгъылдым бет аладыла, бек ариу ийис этедиле. Не билейим, мен терсми, тюзмю айтама, алай лёкъуну бек иги тамырларына дуппурну неда тауну ташлы эм тытырлы жерлеринден алыннганларын санайма.

Дарманнга кёп сырьё къоратылады – бир кюннге ууакъ тууралгъан тамырладан 6 уллу къашыкъ бла бири керек болады. Аны 15 минутну ичинде, 3 стакан суугъа къуюп къайнатыргъа керекди. Алай бла жарашдырылгъан дарманны бир кюнню ичинде ашагъандан сора бир сагъат озуп, 3 кере бирер стакан ичерге керекди.  20 минутдан сора уа толокнянка къайнатылгъан суудан  стакан жарымн  бир кюннге 3 кере ичерге тийишлиди.Бу дарман былай жарашдырылады: толокнянкадан 3 уллу къашыкъны 3 стакан суугъа къуюп, сел отда сууну алгъыннгы ёлчемини юч юлюшюнден экиси къалгъынчы тутугъуз.

Ашардан алгъа уа спорышдан жарашдырылгъан дарманны (бир стакан къайнар суугъа уллу къашыкъ бла бир хансны атып, башын жабып, бир сагъатны ичинде къайнатыгъыз) стаканны юч юлюшюнден бирин ичигиз.

Бу дарманны уа кече жарашдырып къояргъа керекди: дурнишникни ууакъ тууралгъан чапыракъларыны уллу къашыкъ бла бирине  бир бла жарым стакан исси суу къуюп, бир минутну къайнатып, эрттенликге дери турма къояргъа керекди. Андан сора уа, сюзюп, жарым стакан бла бирни эрттенликде бла ингирликде ичигиз.

Быллай бир ишни юсюнден айтыргъа сюеме: ючюнчю ыйыкъ бошала туруп, саусузну дурнишникден этилген дарманы тауусулады. Андан сора юзмезини чыкъгъаны да тохтайды. Мен анга ол дармандан дагъыда береме. Аны ичгенден сора юзмез чыгъып башлайды. Алай бла бюйреклери, къууугъу да таппа-таза болгъан эдиле. Аны уа больницада тинтгенден сора билдиргендиле.

Болсада дарман хансла алай терк хар кимге да жарап къалмайдыла. Бир-бирледе аланы бир айны ичип, сора эки ыйыкъны солуп, багъыуну андан ары бардырыргъа керек болады. Мен быллай ишге да шагъат болгъанма: жаланда лёкъуну тамырларын бла дурнишникни тап хайырланнганда да, бюйрекледе бла къууукъда ташла ууалып, адамны чархындан чыгъып кетгендиле.

Башха хансланы уа къошакъ халда хайырланыргъа болады. Сёз ючюн, толокнянканы орунуна вязолистный таволга деген кырдыкны гюллерин хайырланыргъа боллукъду. Ала бюйрекледе юзмезни кетерирге бек иги себеплик этедиле. Аладан дарман былай жарашдырылады: къургъакъсытылгъан гюлледен эки чай къашыкъ бла бирге  1,5 стакан къайнар суу къуюп, сау кечени турма къояргъа керекди. Андан сора, сюзюп, бир кюнню ичинде ашгъандан сора 50-60 миллилитрден тёрт кере ичерге тийишлиди.

Камнеломкий бедренецни тамырлары да ууакъ ташчыкъланы бла юзмезни адамны чархындан бек иги чыгарадыла. Аланы былай жарашдырыргъа керекди: 1,5 стакан  къайнар суугъа ууакъ тууралгъан тамырладан бир уллу къашыкъ бла бирни салып, 5 минутну къайнатыгъыз, андан сора уа эки сагъатны турсун. Андан бир кюнню ичинде 3-4 кере жарым стакан бла бирин ичерге керекди.

Ханс къошакъла тюрлю-тюрлю боладыла. Спорыш ташланы кеси аллына да эритеди деген оюм жюрюйдю. Ол, ташланы ууатхандан сора да, нефрит, пиелонефритоз, цистит, къууукъда папилломатоз аурууладан багъаргъа да болушады. Алай сидикни кетериуде уа аны кючю хазна тюйюлдю. Ол себепден анга  белгили дарман хансны – къаз лапчатканы – терегин, тамырларын да къошаргъа керекди. Аланы суудан эсе, сютде жарашдырылгъаны бютюн игиди. Аны амалы уа былайды: бу битимни ууакъ тууралгъан хансындан бла тамырларындан биришер уллу къашыкъ алып, аны эки стакан сютге атасыз да, 5 минут къайнатасыз. Сора отоуда болгъан температурагъа дери сууума къоюгъуз. Хазырын сау кюнню ичинде юч кере ичигиз – эрттенликде 150 миллилитрин, тюшде 100-120, ушхууурну аллында 70-80 миллилитр.

Бюйрекледе ташланы нартюх жибекле да эритедиле. 200 миллилитр къайнар суугъа ууакъ тууралгъан жибекледен эки чай къашыкъ бла атып жарашдырылгъан дарман суудан хар юч сагъатдан бирер уртлам ичерге керекди. Алай аны жаланда кесин ичиуню хайыры азды. Былайда уа дурнишник эмда репешок хансла себеплик этерикдиле. Репешокну чапыракъладан тазаланнган терегин ууакълап, 5 уллу къашыкъ бла бирин жарым литр суугъа къуюп, 15 минутну къайнатыргъа керекди. Бир кюннге 150-шер миллилитри 3 кере ичиледи.  

Ташланы химия къурамлары тюрлю-тюрлюдюле – оксальныйле, фосфатныйле, уратныйле эм башхала. Аны себепли дарман хансланы да тюрлю-тюрлюлерин хайырланыргъа тюшеди.  Халкъда ташланы эритир ючюн мурккуну гюллеринден жарашдырылгъан дарманны хайырланадыла: 2 чай къашыкъ бла бир гюлню бир стакан къайнар суугъа атып, эки сагъатны алайлай тутуп, тёрт кереге ичип бошаргъа керекдиТукъузгюню къургъакъсытылгъан жемишлери да бюйрекледе ташланы кетерирге ахшы болушадыла, аны гюллери уа сийдик жюрюген жерледе къуралгъан ташланы эритедиле.

Мантны тамырын да бурун заманладан бери хайырланып келедиле: ууакъ тууралгъан тамырны эки уллу къашыкъ бла бирине жарым литр суу къуюп, жарым сагъатны къайнатып, бир кюнню ичинде 3-4 кереге ичип бошаргъа керекди. Манкт ташланы иги эритгенини юсюнден специалистле толу ийнаныулукъда айтадыла.

Ташла бла юзмез адамны чархындан чыгъа туруп, бек ачытып къыйнайдыла. Алайды да, битимлени жаланда ташланы ууатыуларын угъай, ачытыуну ала къалай селейтгенлерин да эсге алыргъа керекбиз. Ол затны юсюнден хыйсап этгенде, багъыу комплексге суу чибижи (водяной перец) къошулса да игиди (ол ачытханны сынтылыракъ этеди). Аны къургъакъсытып, ууакълап, эки уллу къашыкъ бла бирин исси суугъа салып, бир сагъатны турма къояргъа керекди. Сора, ючге бёлюп, хар бирин азыкъ ашардан алгъа юч кере ичип бошайдыла.

Алтейни гюллеринден бла тамырларындан жарашдырылгъан дарман суула да болушадыла ташла бла юзмез кете туруп ачытханны азайтыргъа. Бу битимни 10-12 гюлюн бир стакан къайнар суугъа, ууакъ этилген тамырларындан а тёрт уллу къашыкъны жарым литр суугъа атып, сол отда 15 минутну тутаргъа керекди. Хазырын иссилей бир кюнню ичинде 3-4 кере азыкъ ашардан алгъа ичигиз.

Ташла бюйрекледен бла къууукъдан чыгъа туруп къыйнагъан ачытыуланы  селейтирге ваннада полынь-чернобыльник къошулгъан сууда олтуруу да болушады.  Бу хансны ууучугъуз бла бирин юч литр суугъа атып, беш минутну къайнатыгъыз. Ызы бла жылы жерде тёрт сагъатны турма къоюгъуз. Андан сора ваннада иссирек суугъа къуюгъуз да, аны ичинде 20 минутну олтуругъуз. Алай олтургъан заманыгъызда дарман хансладан жарашдырылгъан сууну ичигиз.

Текуланы Хауа жарашдыргъанды.
Поделиться: