«Атабыз бизге не жаны бла да юлгю болуп келеди»

Атабыз Габоланы Асланны юсюнден кёп жазылады, телевизор бла да кёргюзтедиле,байрамлагъа, башха тюбешиулеге да чакъырадыла. Бизни Чегем ауузундан тышында да кёпле таныйдыла аны, намыс- сый бередиле,  сау болсунла.  Аны алайлыгъы адамлагъа ачыкъ жюреклилиги, таза ниетлиги, къартха - къартхача, жашха - жашхача тюбегени болур, баям.

Айхай да, хар инсаннга да  атасы бла анасы аладан ахшы адам болмагъанча кёрюне да болур, алай болсада бизни атабыз не жаны бла да энчирек сунама. Къули Къайсын бла бир классда, бир партада олтургъанды. Таулулада токарь болуп биринчи ол болгъанды. Партияны райкомуну биринчи секретарыны указы бла эки кере Социалист Урунууну Жигити деген атха  кёргюзтюлгенди, алай  тукъумун, атын жазып къойгъандыла махтаулукъну къангасында. Переселенецге ол тамамды дегенликлери болур эди, къагъытлары табылмагъандыла.

Ол сууукъ Къазахстанда киши базынмагъанда, боранды, желди деп къарамагъанлай, он километр узакълыкъдан ат арба бла отун суу ташыгъанды. Неда, юйлени башларын къар басып, тышына чыгъарча онглары болмай тургъанлай, кесини арбазын ариулагъандан сора, бирсилеге болушханды, сууаплыкъ алгъанды. Ол а кишилик тюйюлмюдю? Уллу Аллах андан берген болур кийик саулукъ, узакъ ёмюр  да деригим келеди.

Дагъыда бир юлгю. «Байконурда» къуллукъ этгенме. Ары уа хар кимни да жиберип къоймайдыла. Атабыз а, кеси киргенден сора да, эгечинден туугъанны да алып келген эди. Мадарыулукъ, мажарымлыкъ деп да андан айтыла болур.

Атабыз ким бла да  бир кесек хапарлашханлай, эрттегили танышча болуп къалады. Эт комбинатда биргеме ишлеген къабартылы жашла бла шахарда тюбесек, атанг бла танышханма хамамда деп, махтап тебиреселе, кёлюм кёк бла тенг болады. Кесими таныгъанлы жюрюйдю хамамгъа, алты-жети сагъатны исси тылпыулу отоудан чыкъмаз. Алай бла кесин женгиллетеди. Хайыры болур ансы, Чегемден Нальчикге жюрюмез эди.

Не заманда да тири, гиртчи болгъанды, къарыучугъун да Аллах къызгъанмагъанды. Бизге деп бахчада турник, трактор чархладан штанга, подшибникледен тёгерек айланыучу пропеллер, дагъыда кёп башха затла мажарыучу эди. Кеси да къолу бла кесин юч-тёрт кере тартыучу эди. Иги тилесек, къарынында шашкала ойнаргъа къояр эди. Къарын жау дегенден ахыры бла да жокъду. Къайдан болуукъ эди къыркъ жылны токарь болуп ишлегенни.    

Бир аягъындан къыяулу болгъанына да къарамай, чабып, секирип да бир да аямагъы эдинг аны озаргъа. Кеси да къаты уучу болгъанды, атхан огъу терсине кетмегенди. Анга шагъатха бир шартны келтирейим. Осетияда, Алагирде, военкоматда тирде илишанланы  барысыны да тюз орталарына тийдирип, махтау къангада тукъуму бла аты жазылгъан эди.Ол жазыу он жылны тургъан эди.Республикабызгъа ара шахардан къонакъла келселе, тауда жаныуар-зат атаргъа анга жиберип болгъандыла.

Гитчелигибизден ишлерге юйретгенди. Чалгъыда бизни да ызындан тизип, ариу, дуруну ортасында чёп къалса, аны къаллай айыплыгъы болгъанын, эриши да кёрюннгенин айтханды. Чалгъыны тап тишерге, шырхы, къалакъ этерге кереклисин, кесинге да тынч боллугъун, кесини ёз иши бла кёргюзтгенди.  Таплыкъгъа, мажарыулукъгъа, иш кёллюлюкге, кертичиликге бек къатыды. Адамны къолундан неда келликди этейим десе, Аллах бошуна жибермесин ансы, дерге ёчдю кеси да.

Колхозну жеринде, тауда картоф, нартюх бахчала болуучу эдиле. Юйюрюбюз бла ары кёчюп, къалауурлукъ этиучю эдик. Уллу къош ишлеп, хар терек башында бирер жатма мажарып, биз къоркъмазча аланы башларына миндирип, хахай-тухай эте туругъуз деп, кеси уа бахча тёгерегине айланып, къауал бла бир-эки да атдырып къайтыр эди. Танг аласына кесибизни уллу кишилеча этип, анабызгъа махтансакъ, ол да, харип, ариу айтыр эди. Сууукъ болдугъузму, къыйналдыгъызмы, деп жарсыр эди. Олтуртуп, жылы ашдан ашатыр эди.

Анабыз Макытланы Бияканы къызы Нюрхан бек тынч, сабыр адам болуучу эди, тауукъгъа уш деп айтхан болмаз эди. Адамгъа уллу селешип эшитмегенме. Кюйсюз шахтада тапхан ауруу хорлап, алтмыш бир жылында, энди жашайым дегенлей, туудукълагъа къууана башлагъанлай дуниясын алышды. Жаннет ахлусу болсун. Ресторандача, тюшде, ингирде не аш этерме деп сорур эди, не затдан этерге уа бар эди. Биз анда тутмагъан зат жокъ эди - ийнек, эчкиле, тауукъла, гурала, бал чибинле. Тёгерек агъач да  - къояндан  топпа-толу. Заказ берип къой ансы, анабыз, харип, ач этмегенди.

Уллу бийик тереклени орталарында жарагъан къайиш бауладан гыллаучабыз болгъанды. Иги чайкъалсакъ, терек тёппелерине дери чыгъыучу эдик. Биз ууакъбыз, атабыз чалгъанны дырынын жыя эдик, батанла ура эдик. Атабыз бла анабыз а гебен эте эдиле, башына уа мени миндиргендиле. Ма алай эте, бек иги, унутмазлыкъ заманланы кюз алышындыра, школубуз да жетеди. Билим алыргъа, сюйсенг-сюймесенг да, керек эди.

Къышда да, эшек чана бла бир-экисагъатлыкъ жол барып, юч-тёртметрлик отунладан жюклеп, энишге айлансакъ, ата бла  къарындашым Мусабий, тонлагъа чулгъанып, отунла юсюнде, мен а эшекни боюнундан къучакълагъанлай, будуман этдирип, жарым сагъатха юйюбюзге табылыучу эдик.

Бу мен айтханла хар юйде да болгъанларына сёз жокъду. Энди уа къайтмасынла отун бла бичен къыйынлыкъ. Хорламны косилка бла газ алгъандыла.

Аллах айтса, жай сегиз сабийи, онжети туудугъу, аладан туугъанла да жыйырма бла тёрт болуп, тенг, ахлу да жыйылып, киеуле, келинле да ашха-суугъа къарап, атабызны жюзжыллыгъын белгилерге, къууанч тыпырлы болургъа таукеллибиз. Хош келигиз!

Саулукъ, насып миллетиме! Къууанчлы болугъуз!

Габоланы Хамит Тёбен Чегем.
Поделиться: