Хант туз «акъ уумуду?»

Соруу: Хант туз хайырлымыды саулукъгъа огъесе хаталымыды?

Бёзюланы Зухура, газет окъуучу

Соруугъа жууапны Нальчик шахарны ючюнчю номерли поликлиникасыны врачы Наталья Каширокова береди:

-Медицинада бир заманда  хант туз ууду деп, бизге ненча жылдан бери айтып тургъандыла. Алай тузну юсюнден жангы тинтиулени кезиулеринде тохташдырылгъан шартлагъа кёре уа, ол къоркъутуу ётюрюк болуп чыкъгъанды.

Хант туз - бизни жашауубузгъа бек керекли затды. Адамны чархында 150-300 грамм хант туз барды. Ол, къаныбызны тузлуракъ этгенден сора да, чархыбызда веществоланы бир бирлери бла алышыныуларын жалчытхан ишлеге да себеплик этеди. Туз бек керекди санлагъа. Аны бла бирге уа бир жолгъа отуз грамм тузну ашаса, адам ёлюп къалыргъа окъуна боллукъду. «Любовь и голуби» деген фильмни жигити Раиса Захарова толу айтханыча, мардасыз ашалгъан туз - акъ ууду.

Бир - бир алимлени оюмларына кёре, бизни чархыбыз кесине керекли чакълы бир тузну тута биледи.

Диетологла  къаллай бир туз ашагъаныбызны юсюнден шартланы жыйгъандыла. Алай бла тохташдырылгъанына кёре, биз бир кюнде орта эсеп бла 2,7 граммдан 4,9 граммгъа дери туз ашайбыз.

Врачланы оюмларына  кёре уа, сутканы ичинде аны юч граммдан кёп ашаргъа керек тюйюлдю, саулугъунда къыяуу болгъан адамгъа уа жаланда бир грамм. Нек дегенде, туз чархыбыздан артыкъ сууну кетерирге къоймай тутады. Адамлада гипертония, бюйрек, инсульт, инфаркт ауруула алай бла да чыгъадыла.  Америкада айтылгъан эсгертиулеге кёре уа адам сутканы ичинде орта эсеп бла 2,3 граммдан кёп туз ашаргъа керек тюйюлдю.

Чархыбызны тузлулугъу къаллай даражада болургъа кереклилигин да, адамны температурасынча, чархыбызда бола-бола тургъан тюрлю-тюрлю процессле жалчытадыла.

 Тузну къаллай бири хайырланылыргъа кереклисин мыйы тохташдырады, ол а адамгъа мардадан озаргъа къоярыкъ тюйюлдю.  Тузлу чипсыледен бир пакетни ашап бошагъандан сора бир кесек заман озгъанлай, сиз, сагъыш эте да турмай, къолгъа тузу азыракъ ашарыкъны аллыкъсыз. Андан сора да, биз ашагъан туз чархыбызда саулай къалмайды.

Не сейир, тюрлю-тюрлю халкъла аны бир кибик хайырланмайдыла. Жер башында жашагъан бир-бир племяланы адамлары сутканы ичинде жаланда бир грамм туз ашайдыла, болсада алагъа аны ючюн уллу хата тюшмейди. Европада да муну аз хайырланыргъа юйреннгендиле. Россейде  алыкъа тузлу затлагъа сюймеклик бек уллуду, Кавказда тузну, бурчну  кёп салабыз ашха. Болсада, къайтарып чертирге сюеме: хайырланыу бир чекледе болургъа керекди. Аладан озмагъыз.