«Дарманлы ванналаны жангыртыу республиканы саулай курорт комплексин айнытыугъа магъаналыды»

«Нальчик» курортну, кесини йод-бром, сероводород, азот-жылы  суулары, Тамбукан кёлню дарман балчыгъы бла саулай къыралда окъуна алчы курортладан бири болургъа, алгъын  жылладача, бийик даражасын артха къайтарыргъа амалы барды. Республиканы быллай онгларыны, аланы толуракъ хайырланыуну юсюнден РАЕН-ни академиги, РФ-ни илмусуну сыйлы къуллукъчусу Пшикан Таов айтады.

- Эм биринчиден, Акъ-Сууда серный ванналаны белгилерге тийишлиди. Ал жыллада ары саулукъларына бакъдырыргъа кёпле келип тургъандыла, ол санда М. Балакирев, Ф. Шаляпин, А. Грибоедов, В. Гиляровский, А. Фадеев, О. Лепешинская, М. Вовчок, Совет Союзну башчылары, космонавтла, артистле эм башха белгили адамла да. Бу тийреде жылы суула Цхалтубо эмда Кульдур шауданлагъа жууукъдула. Аланы физика-химия жаны бла тинтгенде, азот, сероводород, радиациясы болгъан веществола да табыладыла. Кеси заманында Курортология институтда бардырылгъан тинтиуле эмда бу сферада ишлеген врачланы отчётлары, кёп жюрек-тамыр, нерва, гинекология, тери, сюек аурууланы багъыуда бу сууланы иги жарагъанларын шарт кёргюзтгендиле. Ауругъанны ачыгъанын селейтгени  саулай халин да игилендиргени себепли аланы профилактика халда да хайырланыргъа боллукъду.

Бу сууланы ким да  чыдайды, ол себепден жюрек ауруулары болгъанлагъа, алай кюшлюрек сууланы кётюралмагъанланы врачла бери келирге чакъырадыла. Жарсыугъа, бюгюнлюкде бу ваннала хазна хайырланылмайдыла, водолечебницаны жангыртыу жаны бла да хазна мадар этилмейди.

Республиканы санатор-курорт комплексини социал-экономика, политика жаны бла окъуна магъанасы уллуду дерчады. Культура, транспорт, къоркъуусузлукъ, халкъла аралы байламлыкъла, экология, адамланы иш бла жалчытыу, къонакъ юйле бла байламлы бизнес, туризм да ары киредиле. Алай бу сферада къырал политика тийишлисича бардырылмагъаныны хатасындан республиканы курортларына алгъындан эсе аз адам келеди. Ол халны тюзетир ючюн къыралны башчыларындан башлап, регионну кесинде да къолгъа алмай боллукъ тюйюлдю.

Инвестицияланы азлыгъы, инфраструктураны, экологияны, тийрени тап халгъа келтирирге кереклиси да курортну айныууна тыйгъычла саладыла. Аны сылтауу уа бу мюлкню бир иеси болмагъаныды. Бу объектлеге иелик этген муниципалитетле мадар этерик да болур эдиле, алай аланы анга ахчалары жокъду. Учрежденияланы кеслерини уа, налогла тёлегенден, инфраструктураны айнытыргъа къоранчла этгенлеринден сора, тийрелени тап халгъа келтирирге артыкъ онглары болмай къалады.

Алай бла, мен оюм этгенден, бюгюнлюкде рекреация сферагъа энчи капитал салынырча башларгъа керекди. Сёз ючюн, кёллени жагъаларын тапландырыугъа, алайлада ишни къураугъа шахарны администрациясы ахча жояргъа керек тюйюлдю. Аны бла энчи иели сектор кюрешсин, администрация уа арендагъа берилген тийрелеге кёз-къулакъ болуп турсун. Иш алай къуралса, кёп проблемаланы тамамларгъа, жумушланы качествосун да игилендирирге онг боллукъду.

Сагъынылгъан сектор бу сфера бла байламлы бёлюмлени, сёз ючюн,  аш-азыкъ хазырлауну аягъы юсюне салыугъа да къошумчулукъ этерге боллукъду. Фермала, теплицала, башха мюлкле, жерчиликни , малчылыкъны бла  продукциясыны жарашдырыучу  предприятияла да къатышыргъа боллукъдула.

Акъ-Сууда ванналаны жангыртыугъа  кёп жылланы ичинде тийишлисича эс бурулмай тургъанды. Бу ишге ведомстволаны бойсунууларында болгъан санаторийле да тири къатышыргъа борчлудула. Дагъыда республиканы бай рекреация онгларын толуракъ хайырланыр ючюн бу сферада къыйматлы къырал политика бардырылыргъа керекди. Аны бла бирге курорт тийреледе орналгъан битеу багъыу учрежденияланы да къошуп, аланы айнытыу жаны бла бирикген концепцияны къураргъа эмда бу жерледе орналгъан, алай тийишли жумушланы жалчытыу бла кюрешмеген объектлени да аз-аздан андан кетерирге.

Энтта да бир айтырыгъым: курортда объектлени толусунлай приватизация  этерге арталлыда жарамайды. Жаланда тийишли къырал политика бардырылгъанда, иги законла болгъанда, рекреация сферагъа уста кадрланы хазырлагъанда, учрежденияланы ишин да къаты контрольда тутханда боллукъду бу жумушланы тамамларгъа.