Тюз ниетлилеге да жагъылады бирде къара…

Таулу халкъны ичинде жашаулары тарых болуп къалгъан адамла бардыла. Аладан бири - Гюлюйланы Окъулайны жашы Гергъокъду. Аны юсюнден эсгериулени биз бирге жыяргъа кюрешгенбиз.

Гюлюйланы Гергъокъ онтогъузунчу  ёмюрню ахырында - жыйырманчы ёмюрню аллында - Гирхожан сууундан башлап Минги тауну этеклерине дери орналгъан Бахсан ауузунда эллеге жыйырма жылны ичинде старшиналыкъ этип тургъанды.

Гергъокъну анча заманны старшинагъа айырылып туруууну сылтауу аны уллу къурау хунери болгъаны бла байламлы эди. Ол, къуллукъда тургъан жыллада жамауат низамны кючлеген бла къалмай, тышындан келген аманлыкъчы къауумланы жолларын кесерге тюрлю-тюрлю амалла белгилегенди. Бахсан ауузну жамауатыны тынчлыгъын жалчытханды, ырысхы къолайын кючлерге уллу къошумчулукъ этгенди.

Гергъокъ хажи халкъны айныууна уллу кюч салгъанына кёп шартла шагъатлыкъ этедиле. Сёзсюз, ол кеси иш кёллю, жигер, ётгюр адам болгъанды, миллетни ичинде аллайла юлгюдюле. Кеси да Бахсан ауузундан тышында да къойларыны кёплюгюню саны бла биринчи жерде тургъан инсанладан  бири болгъанды. Ол себепден, Ауар-Сырты жайлыкъларыны бир бёлегине, Тызыл жайлыкълагъа уа саулай иелик этгенди.

Бир кезиуде жайлыкълада тёрт минг бла жарымдан аслам къойлары, алты жюзден атлап тууарлары болгъанды. Малларын бёлек-бёлек этип, къошлада тутханды. Къошларына ишлерге келгенле бла тюрлю-тюрлю келишимле этип, алагъа кёре хакъ тохташдыргъанды. Келишим этиуде малны ортакъгъа бериу, ахча бла тёлеу амалланы хайырланнганды. Алай бла кёпле къуру таякъ бла келип, иги кесек мал къурап, анга ыразылыкъларын билдирип кетгендиле. Бахсан ауузунда бюгюнлюкде да терен акъыллы, намыслы Гергъокъну юсюнден хапар билген акъсакъалла жашайдыла.

Ол жюрютген, хаж да къылгъан адам болгъаны себепли, кюз артында малдан тийишли зекят чыгъаргъанды: юч жыйырмадан аслам тууар мал, къойларыны санына кёре андан да  элде къарыусузлагъа, къолайсызлагъа юлешгенди.

Жамауатны жашау къолайын игилендирип, тынчлыгъын жалчытханы себепли болур эди, аны тау элледе намысы-сыйы жюрюгенди. Уллу, гитче да Гергъокъ хажи деселе, тукъумун сормай билгендиле.

Аны Бахсан элинде къанжалбаш юйюнде кесини ишчи отоуундан сора да, халкъ сюд да орналгъанды. Анга башчылыкъ Гюлюйланы Хочайны жашы Даулет этгенди. Ол жамауат низамгъа бузукълукъ, уручулукъ эм башха тюрлю аманлыкъчылыкъ этгенлени жууапха тартханды. Сейирлик шарт: терсликлери барланы бир къауумларын элни къыйырында налат ташха тагъып, элге кирген, чыкъгъан да алагъа налат берип болгъандыла.

Дагъыда Гергъокъ къарындашы Даулет бла  кавказ халкъланы эм къыралны узакъ жерлеринден келген белгили адамлары бла тюбешип, алагъа къонакъбайлыкъ этип тургъандыла. Аллай тюбешиулени биринде Россейден келген белгили къуллукъчу Гергъокъ хажиге алтын сынжыргъа тагъылгъан багъалы сауутну саугъагъа берген хапар барды. Ол старшина болгъан кезиуде халкъны жашау къолайы иги  жанына тюрленнгенин, жамауатны да ыразылыгъын эслеп, ишине уллу багъа берип, башында айтылгъан багъалы саугъаны Гергъокъгъа андан тийишли кёргенлерин кичи къызы Зурум уллу ёхтемлик бла айтыучу эди. Зурумну эсде тутханла бюгюн да саудула.

Гюлюй улуну юч жашы бла тёрт къызы болгъанды. Жарсыугъа, Совет властьны кюйсюз жели Бахсан ауузуна келгенде,мал, мюлк жюрюте билгенлени халал къыйын бла жыйгъан ырысхыларын сыйырып, кеслерин а  къара чёпге салгъан эдиле.Ол тизмеге Гергъокъ хажи да тюшгенди. Мюлксюз къойгъан эдиле аны, малы, этген игилиги да башына жау болуп.

Тамата жашы - Хажини (анга халкъда гитче Хажи дегендиле) - медиреседе сабийлени окъутаса, диннге къуллукъ этесе, Совет властьны, халкъны да жаууса деген жалгъан дау бла жыйырма бла беш жылгъа Сибирьге ашыргъандыла. Жарсыугъа, жыл да озгъунчу, аны тутмакъда ажымлы ёлген хапары келген эди. Ызы бла, кеслерин революционерлеге санап жюрюген бир къауум адам партизанлагъа жол кёргюзтюучю болуп, законсуз, Совет властьха къажау сауутланнган къауумланы излер муратда Тызыл жайлыгъына чыгъадыла. Жол кёргюзтюучюле да, партизанла да законсуз сауутланнган къауумланы тапмагъандан сора, кеслерине махтау алыргъа не аманлыкъдан, мурдарлыкъдан да артха турмай, алларына чыкъгъан терсликсиз малчыланы къырадыла. Ол санда бичен чала тургъан Гюлюйланы беш жашларын да жоядыла,аланы арасында Гергъокъну ортанчы жашы Хамит да болады. Бу этилген артыкълыкъланы кётюралмай, хажини кичи уланы Ташыу, къарындашларымы къанын алмай бир кюн жашамам деп, къолуна сауут алып чыгъады. Алай ол 1930 жылда Бахсан ауузунда  партизан къауумну къолуна тюшеди. Совет властьха къажау сюелгенсе деп, анга он жылгъа сюд этиледи. Ташыугъа 1941 жылда 24 апрельде реабилитация этилгенди, аны Уголовный кодексни 58-2 статьясына кёре тутмакъгъа атханлары терсге саналгъанды. Ол он жылдан сора тутмакъдан сау-саламат къайтхан эди, алай 1942 жылда Нартсана шахаргъа немисли аскерле кирген кюнлени биринде Къарачайны Схауат элинде жашагъан жууукъларын кёрюрге баргъанында, уу тиллиле Совет властьны къажау адамы келгенди деп, партизанлагъа хапар бередиле. Аллай къызыу сермешлени биринде Ташыу да ажымлы жоюлады. Ол тюз боюнлу инсан болгъанды, жаланда ангылаялмагъаны бир зат эди: аны жууукъ адамларын нек къырадыла, бир терсликлери болмай тургъанлай…

Ма алай ачыулуду бу юйюрню тарыхы. Заманны кюйсюз желлери чачхандыла аны, мамыр жашаргъа къоймай. Башында айтыла келген затладан оюм эте келсек, Гюлюйланы Гергъокъну, Бахсан ауузунда эллени ырысхы къолайларын айнытыугъа уллу къошумчулукъ этген эм белгили жамауат къуллукъчунуча, аты халкъны эсинде къалырча туугъан эли Элбрусну орамларыны бирине аны атын атаргъа тийишлиди.