Таулу картоф

Кеси кесими таныгъанлы биз Шалушкада жашайбыз. Не заманда да бахча этиуюбюзню къоймайбыз. Элими топурагъы да игиди, анда айнымагъан зат жокъду. Бадыражан терек да ёсгенди бизни бахчабызда, ол 12 килограммгъа дери  кёгет берип тургъанды. Жаланда хыярланы сегиз тюрлю урлугъун себиучю эди анам. Бир кере уа ауурлугъу отуз килограммгъа жетгенни да битдирген эди. Тахталарыбызда турма, наша, хобуста, къудору да кёп болуучудула.

Картофну уа ненча тюрлюсюн салып тургъанбыз! Къыркъкюнлюк, американка, къызыл роза, москва, столовый, голланд, синеглазка, мажестик, брунель. Анам нени да былай аз тюбеген тюрлюлерин ёсдюрюрге ёч эди. Манга да андан ётгенди бу тартыныу. Мени бахчамда чын лимон, киви, къара наныкъ, мароко, балли тенгли бир болгъан дугъум… дагъыда кёп зат барды.

Бир кере, 1944 жылны къыш айларындан биринде, анам Нальчикден картоф алып келеди – акъ, уллу, узун, алмача сыйдам. Ол бишген да терк эте эди, кеси да асыры татыулудан, анамы бахчабызда аллай картоф саллыгъы келди.

Аны Нальчикни базарында жашауу келген бир киши сата эди. Малкъарладан, Сагъыт деп. Анам аны соруп, мени да алып, Тёбен Чегемге тебиредик. Сагъытны тапдыкъ, жумушубузну да айтдыкъ. Ол таулу киши бизни юйге чакъырды, юй бийчеси терк окъуна аллыбызгъа хычин этип салды, айран бла сыйлады. Мен ол кюн хычинни татыуун биринчи билгенме. Юй тамата, чыгъып кетип, бир челек картоф алып къайтды. Анам ахчасын береме дегенде, унамады.

– Мени юйюм санга базармы болгъанды!? - деп тохтады. - Салыгъыз. Бек къууанырыкъма, анда, тюз жерде, ёссе. Юйде биз урлукъну жылы жерде тутуп, чирчик этдирип, алай салгъан эдик мартны аягъында. Ол кезиуде анамы жилягъаны эсимдеди.

– Картофлары бизде къалды, иелери уа узакъгъа кетдиле. Кёчюрюп ийдиле ол иги адамланы, – деп жарсый эди ол.

Жыл сайын урлукъгъа ол чегем картофну игилерин айырып турдукъ. Биз анга таулу картоф деп атагъан эдик. Ол, таудан келгенине къарамай, бизде да бек аламат тирлик берип турду. Башха тюрлюсюн а анам бла мен жаланда бу да болсун деп сала эдик. Бир ненча жылдан картоф ууакъгъа айланып къалыучусу белгилиди. Бу уа жылдан-жылгъа игиден-иги болуп бара эди.

Ол чакъдан иги кесек заман озгъандан сора, 1973 жылда, таулу картофну урлугъун иелерине къайтарыргъа эсиме тюшюп, ишлеген жеримде яникойчу устазлагъа келтиреме. Аланы хар бирини да аламат бахчалары болгъанын билеме. Саугъамы келтирип, аны юсюнден бу хапарымы айтханымда, нёгерлерим къалай къууаннганлары эсимдеди. Урлукъну юлешебиз. Артда Бёзюланы Хасан, мени тилегими толтура, аны Тёбен Чегемде жашагъан Малкъарлагъа тапдыргъанын айтхан эди.

 

Геннадий КОММОДОВ
Поделиться: