Кёкню саугъасы

Хапар

Заманны ауурлугъу гуппур этген къатынчыкъ, уллу къара жаулугъун да аркъасына къаплап, босагъада, сол къолун да жаягъына тиреу этгенлей, къарамын тардан келген жолдан айырмай, мудах олтурады. Кёп турлукъду ол алайда. Жаланда кёз байланнгандан сора, ингир аяз сюеклеринден да ётюп, жилигине жете башласа, жан-жанына чонкъая-чонкъая, юйюне кирликди.

Кёп замандан бери алай ётеди аны хар кюню да. Эрттенликде ту¬рур, биягъы жерине олтурур да, къарамын таргъа бурур. Бирде уа, элгенип уяннганча, жеринден терк къобар, сол къолун мангылайына салыр да, ол сакълап тургъанын эслеп къойгъанча, кёзлерин да жар¬ты къысып, тюрслеп къарар.

Ол манга сайлагъан жулдузладан бирин да кёралмайма. Къайры эсе да кетгендиле, думп болуп къалгъандыла. Шёндю жулдузла бир мутхузладыла. Не жарыкълары жокъ, не жылыулары. Огъесе ала да аны излейми кетген болурла.

Аны менден алып кетгенли кёк да тюрленнгенди. Къалай эсе да бир башха тюрлю болгъанды. Кечеле да алай сууукъдула... Бираз кечирек къалсанг, юшютюп къоярыкъдыла.

Нек эсе да, бюгюн кесими анга жолугъурукъ сунуп турама. Аллах тилеклерими эшитип, жазыкъсыннган эсе уа...

Къарт къатын тардан къарамын алмай асыры кёп сагъыш этгенден, ашхам жулдузну чыкъгъанын да эслемей къалды.

Алай эте, ёмюр ётдю. Жерге къууат берген ариу гюлню, къызыл гюлню ауур аякъ басып, тамырындан юздюрдю...

...Ибрагим къара мыйыкълы, узун-бойлу, чырайлы, кюлкю-оюнну сюйген жаш эди. Кеси да бир къауум жыл шахарда туруп, билим алып келгенди. Элге къайтханлы бери да школда устаз болуп ишлейди. Элде анга хурмет этмеген, намыс-сый бермеген хазна адам жокъду. Аны орам бла ётген заманын сакълап, саламын алыргъа сюйгенле да аз тюйюлдюле.

Къызла уа жыйылгъан жерде бек алгъа хапарны аны юсюнден башлагъандыла. «Ол кимни сайлар, анга тийишли элде къайсы къыз болур неда Ибрагим узакъдан, бир башха элден, биргесине окъугъан къызны келтирликди»,- дер эдиле. Алай болгъанлыкъгъа, ичлеринден, жашыртын, андан умут этмеген а бири жокъ эди.

Къызлары болгъан анала уа аллай киеуню тюшлеринде окъуна излейдиле. Анга къайын ана болгъан тиширыу кесин дунияда бек насыплыгъа санарыкъды.

Бир жол Халимат суу алыргъа бара тургъан жеринде Ибрагимге тюбеп къалады. Ол жангыз кесинлей келе тура эди. Къалай эсе да, Халимат аны жууукъ жанлагъынчы эслемеди. Ким биледи, жаш къызны не сагъышы болур эди башында. Кёргенлей а, асыры абызырагъандан, Ибрагимге аралып, же¬ринден тебалмай къалды. Ол да Халиматны къатына жанлап: «Кюн ахшы болсун! Баям, мен ажашмай эсем, сен Масхутну къызыса. Эсимдеди, мен окъуугъа кетгенде сен гитчечик эдинг. Энди уа ... Бетингден нюр тёгюле, уллу къыз болгъанса. Шукур болсун, сени кибик жанны жа- ратхан Аллахха! Атынг а къалайды?» -деди.

Халимат анга айтыр сёз табалмады, бетин окъуна бир жанына буралмай сюеледи.

Сора аланы къарамлары бир бирге тюбедиле. Халимат элия ургъанча болду. Бети къызарды, кёзлерин жерге ийди, алай жеринден а тебалмады.

Ибрагим а Халимат таба дагъыда бир атлам этди да: «Аллах айтса, къарылгъашчыкъ, жууукъ заманда биз энтта да кёрюшюрбюз»,- деп, жан-жанына да къарап, адам эслеп къоймагъы эди дегенча, терк-терк атлап, жолуна кетди.

Халимат а эс жыйгъандан сора, бара тургъан жумушун да унутуп, ызына къайтды. Юйге кирип, аягъы басханны кёзю кёрмей, тёшегине барып, башын да жастыкъ тюбюне букъдуруп, бауур тёбен жатып, кёзлеринде тамычы жилямукъ къалмагъынчынга дери жиляды.

Халимат кёп сагъыш этди: «Нек айтхан болур Ибрагим манга алай. Масхара этипми? Огъесе»...

Ким айталлыкъды сюймекликни не зат болгъанын, къайдан, къалай келгенин? Ёмюрюн сюймек¬ликни юсюнден жазып оздургъан назмучуму неда кёп тюрлю китапланы, къалау-къалау этип, тауусхан алимми огъесе жырларын битеу халкъ айтып тургъан жырчымы? Ким биледи, жюзжыллыкъ акъсакъалмы айталыр, жашау жолунда сюймекликни къууанчын, азабын да чегиуде сынауу болгъан? Ким?

...Ибрагим сёзюне кертичи эди. Келечилени кёп сакълатмай жиберди. Эки жаныны да ыразылыкълары бла жууукъ заманнга сёз тохташдырылады. Халиматны жюрегин а къалай эсе да бир тынгысызлыкъ бийледи. Хар зат да асыры тап барады, Аллах сакъласын палахладан!

Къууанчдан бла оюндан толу уллу той болгъан эди. Акъсакъалла, боза гоппанланы кётюрюп, жаш юйюрге, ата-аналарына, анадан тууарыкълагьа, битеу жамауатха да сыйлы Аллахдан ариу алгъышла тиледиле. Нарат тереклеча субай къызла бла жашла абизехге барадыла, исламейде аякъ бюгедиле. Эрттеден бери да элде быллай къууанч болмагъан эди.

Алай тойда дагъыда биреу бар эди, къара булутча мутхуз болуп тургъан. Ол, Терек артына бугъуп, тойгъа кёп къарады. Сора, адамлагъа кёрюнмей, алайдан думп болуп кетди.

Хаталары болмай жалгъан даула бла кёпле жоюлгъан заман эди. Адамны сёгюп, къол салынмагъан къагъыт жазса окъуна, кёпге да созмай, аны тутуп кете эдиле.

Тардан келген ачы жел, боран этдирип, ауур, къара булутланы эл таба сюре башлагъанды.

Той бошалгъандан сора толу ай да озмагъан эди. Жаш юйюрге да келдиле, «халкъны жауун» излей.

Бир ингирде Халиматны бла Ибрагимни къабакъ эшиклери ачы таууш этип къагъылдыла. Эркинлик да сакълай турмай, арбазгъа бир къауум адам кирди. Башларындан аякъларына дери ала къара кийинип эдиле.

- Кел, «халкъны жаууса» деп къагъыт келгенди. Терслигинг болмаса, терк окъуна къайтырса  ызынга, - деп, ала Ибрагимни къатына бардыла.

Ибрагим окъуулу, билимли адам эди. Ол биле эди аллай чёпге чыгъарылып кетгенле ызларына къалай «къайтханларын». Жаланда ол ангыламагъан: «Нек, не зат ючюн? Огъесе сюймеклик жашау жорукъгъа терсми тюшеди».

Ала экиси да - Халимат да, Ибрагим да - терен ахтынып, къолларындан да къаты тутуп, бир бири кёзлерине къарагъанда, алагъа таула, ташла да эрий болур эдиле.

Ол бирсиле уа, тузакъларгъа келгенле, уугъа жайылгъан бёрюле жыйыны кибик жетип, эки сюйгенни жан-жанына тарта кетип, алай айырып, Ибрагимни алып кетдиле.

Халимат а арбазда къалды, эки къолун да сюйгенини ызындан узатып.

Къара булутла элни башын жапдыла. Тауланы къалтыратып, ачы таууш этип, элия атылды.

Экинчи кюн а адамдан толу ныгъышха биреу келди. Омакъ да кийинип, бетинде уллу къууанчы бла.

-Ассалам алейкум, аланла! - деди ол.

Аланла мудах эдиле, жауарыкъ кюнча. Ала сынлача тынгылайдыла, сора, олтургъан жерлеринден къобуп, сёз да айтмай, бирер жанына кетдиле.

Кёзлерин да жерден алмай, ашхам къарангысына дери сюелген эди ол алайда. Бу элде ол андан сора кёрюнмеди.

...Андан бери кёп жылла оздула. Халимат а бир затны да унуталмагъанды. Хар кюн сайын босагъагъа олтургъанлай, сол къолун да жаягъына тирелгенлей, къарамын тардан келген жолдан айырмай, мудах къарайды. Ёз антларына кертичилей къалгъан тиширыуланы жангыз эсгертмесича.

Баш иелерине кертичилей къалгъан таулу тиширыула. Дуния зауукълугъуна алданмай, антларына кертичилей къалгъан тиширыула - битеу дунияны махтауу сизге болсун!