Тукъумну намысын жюрютген, юйню от жагъасын жылытхан таулу ана

Ананы къыйынын къайтарыр кюч жокъду, дегендиле бизни ата-бабаларыбыз. Дагъыда анасы жюрюшлю болса, тайы жоргъа болур деп да айтхандыла. Биз не жетишимле, уллу жумушла толтургъан эсек да, не бийиклеге жетген эсек да, ала ата-аналарыбызны, юйюрде халны, бир бирге хурмет эте билгенибизни хайырындан болгъандыла.

Ма мен да бюгюн аллай бир ариу, толу, хурметли юйюрню юсюнден айтыргъа сюеме, Аллах аланы насыпларын юзмесин. Таулу генерал Газаланы Сауарбийни танымагъан, билмеген адам болмаз миллетде.    2011 жылда РФ-ни Президентини   Указы бла  Газаланы Ахматны жашы Сауарбийге генерал-майор чын берилгенде миллет саулай къууаннганды. Таулулача саны аз халкълада угъай, уллу миллетледе да  быллай бийик аскер чынлары болгъан жашлары хазна болсун.  

Газа улу   Нальчикде 3723 аскер бёлюмде взводуна башчылыкъ этгенди,     ызы бла ол  кёп къуллукълада ишлегенди, ол санда РФ-ни МВД-сыны ич аскерлени Нальчикде батальонуну  командири болгъанды. Ингушетия Республикада РФ-ни Ич аскерлерини группировкасыны командующисини къуллугъунда да уруннганды. Ол кезиуде уа республиканы башчысы Юнус-Бек Евкуров ич аскерлени профессионал байрамлары бла алгъышлай, Газа улуну аты бла телеграмма жиберген эди. Анда уа былай жазылыпды: «Бюгюнлюкде группировка Ингушетия Республикада къырал салгъан борчланы бет жарыкълы толтурады, экстремизм эм терроризмге къажау ишлеге тири къатышады. Аны ючюн жюрегимден ыразылыгъымы  билдиреме. Сизни жигитлигигиз, къыралгъа, этген антыгъызгъа кертичилигигиз республикада право низамны жалчытыугъа, мамырлыкъны сакълаугъа уллу себеплик этедиле».   Газаланы Сауарбий   РФ-ни МВД-сыны ич аскерлерини Владикавказда биригиуюню командири болуп тургъанды.

Сауарбийге бу уллу чын берилгенде, биз    аны бла тюбешип, ушакъ этген эдик («Заман» 2011 ж., декабрь). Ол а атасы Ахмат бла анасы Бариджа битеу жашауларын сабийлерине бергенлерин, кечеди, кюндю деп къарамай ишлегенлерин айтханды ол заманда. «Аллах ыразы болсун, бек уллу къыйын салгъандыла бизге. Бу бийик  чынны да мен жаланда аланы къыйынларыны хайырындан алгъанма, аланы   кёл этдиргенлери, болушханлары бла»,- деген эди ол.

Ахмат (женнетли болсун, ауушханды) къурулушчу эди, сёзге, Яникойда школну, клубну мекямларын да ол ишлетгенди.   Бариджа бла бирге  тёрт сабий ёсдюргендиле.  

Таулу тиширыугъа къаллай уллу махтау берсек да, тамамлыкъ этерик болмаз. Аладыла тукъумну намысын жюрютгенле, юйню от жагъасын жылытханла. Бариджагъа да жашауунда кёп сынауладан ётерге, къыйынлыкълагъа тёзерге тюшгенди. «Кесим Отарладанма. Белгили Омар да къаршы жууугъум болгъанды – аталарыбыз къарындашладан туугъандыла, Герхожанда бир арбазда тургъанбыз. Ол заманлада   адамла бир юйюрча жашай эдиле. Омарны атасы, анасы да Къуран окъугъан, билимли адамла болгъандыла.  Орта Азиягъа кёчюргенлеринде  биргелерине бир кёп китапла алгъан эдиле»,-деп эсгереди ол.

Бариджаны атасы, аны аты да Омарды,   тюрлю-тюрлю къуллукълада ишлегенди, фермагъа, совхозгъа да башчылыкъ   этгенди.   Немислиле Элбрусха киргенлери  уа эсинден ёмюрлеге кетерик болмаз. «Ол заманда гитчечик эдим. Анам  ата юйюне анасын кёре кетген эди, атабыз а былайда Зырдагъыт деген жер барды, ары малланы сюрюп, юйде тамата жокъ.  Ким эсе да немислилеге атабыз коммунист болгъанын къозутады, аскерчиле  кече эшиклерибизни къагъадыла. Терезеден ушкок бла  атдыргъанларында уа окъ   тамата эгечими чачына илинип, тюз бетини къаты бла ётеди. Юйге кирип, аскерчиле  болгъанны къармап, бизге уа тиймей кетгендиле. Атам, анам юйде  болсала, аланы ёлтюрлюк эдиле. Эрттенликде арбазда бир кёп окъла тапхан эдик»,-деп эсгереди ол.

Бариджагъа, тамата тёлюню кёп келечилеринеча, билим алыргъа, сюйгенича окъургъа  онгу болмагъанды – уруш, кёчгюнчюлюк. «Кесим алайлай къалып къалдым, окъуулу адамланы уа бек сюйгенме. Аны ючюн сабийле   билим алырларына къаты болгъанма. Юч жаш бла къыз барды, барысы да бирер жерде ишлейдиле.  Туудукъла да бийик билим алгъандыла, бирлери аскер усталыкъны, башхалары медицинаны сайлагъандыла. Айып этме айтханыма, сабийле, келинле, туудукъла да жюрегими бир заманда да къыйнамагъандыла. Ана деп багъалатхан болмаса, ушагъысыз сёз эшитмегенме»,-дейди  ол.  

Бир юйде юч келинни келишдирип, бир бирге дау этдирмей жашатыр ючюн да оюмлулукъ, терен ангылаулукъ керекдиле. Шёндю жаш юйюрле чачылып къаладыла, бир тюрлю сылтаусуз.  Бариджаны акъылына кёре, бу ишде ата-анадан да кёп зат къалады. «Сабий юйюрлю болса, аны башына эркин этерге керекди. Битеу жашла бирге турлукъ сунуп, уллу юйле ишлеп кюрешедиле, алай а болмайды»,-деп чертеди ол.

Жаш юйюрлеге уа таулу ананы  айтырыгъы бирди – жаш, къыз да  бир бирге бет этерге,  багъаларгъа керекдиле. Юйдегисин ариу кёрмегенле   бирге жашаялыкъ тюйюлдюле. Эгечни бла къарындашны айыраллыкъ  кюч жокъду, алай ала да келинлерин, киеулерин багъаларгъа керекдиле. Ма аллай юйюрле боладыла жамауатны хурметине тийишли.   

Шёндю къайын ананы бла келинни араларында келишмеулюкле, даулашла чыгъа-чыгъа турадыла. Жашыма тенг ким барды деп, юйюнге келген тиширыуну сындырыргъа, даражасын тюшюрюрге жарамайды, деп акъыл этеди ынна. Ол кеси да юч келинни къайын анасыды, ала бла бир тилли болуп жашайды. «Аллах  буюргъанды аны жашынга, ол тукъумдан, бу жерден деп, сылтаула излеген ана тюз тюйюлдю,-дейди Бариджа. - Жаш юйюрню тёзюмлюлюкге юйретирик да анады.   Бизни миллет не заманда да  юйюрге къаты болгъанды, айырыла, бирге бола тургъан  игиге саналмагъанды. Алай ата-ана ыразылыкъсыз бир жукъ этгенден Аллах сакъласын. Кёчгюнчюлюкде къатыбызда бир ариу къарачайлы къыз жашай эди, анасы унамай тургъанлай, Этезладан бир жашха къачханды. Онгмады ол юйюр».

Кючлю, келишимли юйюрню энтта бир жашырынлыгъы барды:  тамата тёлю сабийлени, келинлени, туудукъланы да бирча ариу кёрюрге борчлудула. Бирлерин айырып, жюрекге къысып, башхаланы тюрт этерге жарамайды.  «Таматала жыймасала, ёсюп келген тёлюню адет-тёрелеге юйретмеселе,  миллет чачылыр да кетер. Халкъны, тукъумну жарсыуун кёрюрге керекди,  ансыз   келир кюнюбюз къалай болур. Биз аз санлы миллетбиз, аны ючюн бир бирибизни тутаргъа борчлубуз. Халкъыбызны арасында иш кёллю адамла да бардыла, миллетибиз эринчек бир заманда да болмагъанды, аны ючюн а айныргъа битеу онгубуз барды, Аллах бизге аллай насып этсин»,-дейди таулу ана.