Насып намыслы юйюрге къонакъды

Бизни миллетде культурабызгъа сейирлери болгъан адамларыбыз  аз тюйюлдюле. Аладан бирлери «Заман» газет бла байламлыкъ жюрютедиле. Улбашланы Саният аладанды. Ол халкъда жюрюген таурухларыбызны  жыяды,  абаданладан адет-тёрелерибизни юсюнден эшитген кёп сейирлик болгъан ишлени  жазып алгъанды. Анычала халкъда ичинде тохташхан адеп-къылыкъны сакълайдыла.

Баш иеси Цаколаны Хадис а хар ишлеген жеринде кесин терен билимли, хунерли адамча кёргюзтгенди. КъМКъУ-ну педагогика колледжинде аны бла бирге урунуп тургъанла  анга бийик багъа бередиле, уллу хурмет этедиле.

Къадар

Хадис бла Саният Азиягъа кёчюрюлген адамланы сабийлеридиле, болсада окъугъандыла, усталыкъ алгъандыла: Хадис математикди, Саният а экономистди. Юйюр къурагъанларындан сора хар затны кеслери этгендиле. Экиси да кёп сабийли юйюрледендиле. «Бизни ата-аналарыбыз жетишер сабий ёсдюргендиле, болсада кёлсюзлюк, мудахлыкъ болмагъанды. Не десек да, не уллу къыйынлыкъла сынагъан эсек да, алгъын жашауну татыуу бар эди», - дейди Саният.

 Къазахстанда

Кёчгюнчюлюк жыллада Цаколары бла Улбашлары къоншула болгъандыла.  Саниятны ыннасы Уяналаны Гокка ёсдюргенди. Бир жол Гокканы жокълай Цаколаны адамлары келедиле. Ала кетгенден сора Саният: «Ким эдиле бу адамла, нек келген эдиле?» – деп соргъанды. Ыннасы уа, кюлюп: «Сени тилейдиле», - дегенди. Ол лакъырда эте эди. Не сейир, беш жылдан ол тукъумдан келечиле кертиси бла да къызны тилей келгендиле.

- Таулула аз санлы халкъ болгъаны ючюн, бир бирлерин бек уста таныйдыла. Къайын анам манга: «Сени Гокка ёсдюргенди, мен чурум табаллыкъ тюйюлме», - деучю эди. Къайын атам да бек уллу хурмет этгенди не заманда да, жаннетли болсун», - дейди Саният.

Къайын атасы Цаколаны Мустафа аты айтылгъан фронтчу эди, токъсан жылдан аслам жашагъанды. Энчи борчланы толтуруучу отрядда болгъанды, «Ата журт урушну» экинчи даражалы эм Александр Невский атлы орденле бла саугъаланнганды. Совет Союзну Жигити деген атха кёргюзтюлген эди, алай кёчюрюлген халкъны адамы болгъаны ючюн, саугъаланмагъанды. Мустафа битеу урушну уллу калибрли пулемётундан айырылмагъанды.

Жангы жашауну къурау

Хадис бла Саният Азияда адамла туугъан жерлерине термилгенлерин эсгередиле. «Биз бери къайтхандан сора атам Улбашланы Мухадин, барыбызны да алып, Шауурдатха элтеди. Ол аны туугъан, ёсген эли эди, кёчгюнчюлюкден сора  жангыдан къуралмай къалгъан. Эсимдеди бизге школну кёргюзтгени, сора кезлеуге тюшебиз да, атам андан суу ичеди. Мен ёмюрюмде аллай хурмет бла суусап уртлагъан кёрмегенме. Ол онюч сюргюн жылладан сора элинде шауданнга биринчи кере келген эди», - дейди Саният.

Бу сейирлик, ариу жерледен халкъ Шимал Къазахстаннга тюшген эди, анда уа ачдан, сууукъдан кёпле къырылгъандыла. Къышда ауушханланы чардакълада жазгъа дери тута эдиле, ачлыкъдан къарыусуз адамла бузлагъан жерни къазалмагъанлары ючюн.

- Азиядан къайтхандан сора биз Ташлы-Талада тохтайбыз, - деп эсгереди Саният. – Анам Хазинер къоншу къабартылы колхозла малкъар элни жангыдан къуралыууна болушханларын айтыучу эди. Эски Лескенде мюлкню башчысы, ингирде таулула ишлеген жерге келип, машокларына нартюх къуюучу эди, сабийлеригизге къуру къол бла бармагъыз деп. Ташлы-Талада юйле бек терк салыннган эдиле. Эл бир болуп ишлегенди жашау журтланы.

Бир ауукъ заманны биз Байсыланы Ибрагимни юйюрю бла баракда жашагъанбыз, ашыбыз, къууанчыбыз, жарсыуубуз да бир болуп. Мен ол жылланы терк-терк эсиме тюшюреме. Халкъыбызны бирлешген кезиуюнча. Жарсыугъа, артда атамы саулугъу осал болуп, Экинчи Чегемге кёчебиз. Анда бизни орамда Байдалары, Ёлмезлары, Курданлары жашай эдиле. Хар сабий битеу элники эди, меники, сеники деп айыргъан тёре жокъ эди.

Жюрек жылыулукъ

Хадис бла Саният къыз бла жаш ёсдюргендиле. Къызлары Зульфия бусагъатда Москвада банкда ишлейди, таулу адет-тёрелени, малкъар адабиятны бек уста биледи. Жашлары Кемал налог инспекцияны специалистиди. Сабийлери Москвада жашагъанлыкъгъа, атаны бла ананы жюреклери ырахатды, ала халкъыбызны ызындан таймазлыкъларын билип.

Саният малкъар тилде китап хазырлагъанды, ары эшитген таурухлары, хапарла киргендиле. Жашау кёргюзтеди: бир юйюр кёп шахарлагъа бёлюнюп жашаса да, арада татлылыкъ, жылылыкъ, жууукълукъ сакъланады. Анга шарт юлгю уа Цаколарыдыла.