Суу жагъада

Сабийлигими жоллары бла келсем, ала мени акъ ташлы суу жагъагъа келтиредиле. Энди ол танырмы мени?

– Жагъаларынг кенгергендиле, – дейме черекге, жукъаргъанына жарсый.

– Сылтау азмыды? – черек жагъа ташланы жумушакъ сылайды.

«Сыйындырала болмаз анча минг жылланы жаугъан жауунланы», – дейме ичимден. Мени сагъышымы ангылагъанча, черек андан ары санайды:

– … таулада эриген къарланы, жаз башы бузланы… Ала, терек, кырдык, арбаз ачытмай, манга тюшгенлерин…

– Сени уа ачытамыдыла?

– Ачытмай а! Кишиге сездирмезге кюрешеме ансы. Къарыусузну ызындан киши бармазлыгъын билип. Жашлыкъны, ариулукъну, таукелликни ызындан термиледиле адам, къанатлы, таш, кырдык да...

– Тёзюмлюсе!

– Аланы тарыгъыулары уа? – дейди черек андан ары, мени махтаууму эшитмегенча. – Неда ариу къызланы кёз жашлары? Къалай сыйынсынла ала бары да жагъасы тар черекге? Анча жылны ичинде жыйылгъан жарсыу, мени угъай, менден кёп да уллу черек ызланы толтурур эди. Мен а жукъаргъандан-жукъара барама. Кюйгенден болур…

«Суу къалай кюер?!» – дер эдим эртте. Энди уа ийнанама.

– Къууанч а?

– Къууанч а, – черекни кюмюш бети жарыйды, – ол, менде башланып, кёкге, кюннге учуп кетеди. Алай мен анга кёлкъалды этмейме. Туугъанынга къалай кёлкъалды этгин? Сабийимича, иеме къанатлы къууанчны дуниягъа, игилик тежей, насып. Ала уа анда бийикдедиле.

Насып, игилик, жерде жаратылсала да, жашагъан а бийикде этгенлерин черек билип турады. Экибиз да иги кесекни тынгылайбыз.

– Мудахса, – дейди черек, жарыкъ сабийлигим эсине тюшюп. – Нёгерсиз.

«Таныгъанды!» – деп, къууанама. Нёгерлерим а – бирер жерде. Иймейди сабийлик бизни къумлу орамдан, сабанлыкъда сары эчкиаякъ гюлледен, акъ ташлы суу жагъадан. Мудах, жарыкъ да къоншуларыбыздан. Аланы аяулу отоуларында тагъылгъан, бир заманда да босагъадан атламазлыкъ адамланы суратларындан, аланы юсюнден айтылгъан, минг кере къатланнган хапарладан. Жигитликлери эсгерилсе – жарыкъ, ёлгенлери эсге тюшсе – мудах баянладан.

– Алай айтханлыгъыма, жашау жолунда арыгъан жарыкъ къайдан болсун? –  жапсаргъанмы этеди, юйретгенми. – Ызынга къарап, иги затланы эсинге тюшюре тур, – дейди черек.

Кюн къызыуда, сууукъ суудан чыгъып, исси ташха олтуруп, кёкде булутланы юлеше турадыла юч къызчыкъ.

– Ол анда бизни юй таба жюзюп баргъан гюллю булут меникиди! – дейме. – Мен, анга къонуп, Америкагъа барлыкъма!

– Ол ариу бурма уа – мени! – дейди Фатимат, ары-бери барыргъа уа айтмайды.

Айтмагъанлыкъгъа, мен да, Барина да билебиз аны атасына барыргъа сюйгенин. Фатимат барыбыздан да ариучукъду, жыл саны бла кичи. Барина да сайлайды булут. Ол да айтмайды къайры барлыгъын. Жашырып угъай, билмегенден, аммасын къоюп, къалай кетсин?

Къаракёз Барина халалды – ол бизге къайсы булутну сюйсек, аны берип къояды. Бир затха да меникиди демеучюдю. Атасы къошдан келтирген агъач кертмелени да тийре сабийле бла бирге ашаучуду ансы, кесине артыкъ юлюш алмайды. Биз Кюнлюмде жашайбыз. Бери жууунургъа уа сагъат марда бла ийиучюдюле. Мени бла Фатиматны – ынналарыбыз, Баринаны уа – анасы. Анам манга бир заманда урушмаучуду. «Аны анам болгъанын мен ол заманда билмеучю эдим», – деп тюшеди эсиме. Ыннам эди урушхан, жапсаргъан, юйретген да. Келин а (анам), ышарып къойгъан болмаса, бир заманда уллу сёлешмегенди. Атам да угъай. Ыннама намыс этгенден.

Баринаны уллу къарындашы Хызир ёлгенли, анасы Нафисатны жюреги ауруйду да, гитчечик болса да, ол уллу юйюрде – сегиз жаш бла эки къыз – Барина жарамагъан жумуш жокъду. Школгъа баргъынчы окъуна, тылы эте, гыржын бишире юйреннгенди. Фатиматны уа анасы бек ариуду. Уллу кёк кёзлери, узун эшмеси. Атасы да ариуду. Алай ала бирге жашамайдыла, андан мудахдыла Балданны кёзлери. Аталары шахарда башха юйюр къурап, ол а юч сабийи бла къайын анасы Анняка бла турады. Анняканы бир жашы урушдан келмей къалгъанды да, аны сураты отоуда бек сыйлы жерде тагъылады. Биз, аны къатына барсакъ, нек эсе да шыбырдап сёлешиучюбюз.

– Америка уа къайдады? – деп сорады къатыбызда ташда жатып, кёкге къарап тургъан Маммаш.

– Узакъда.

– Сен аны къайдан билесе, алыкъа школгъа жюрюмейсе сора?

– Анда мени аппамы къарындашы жашайды!

– Ётюрюкчю! Къайдан тюшерик эди ол ары?!– дейди ол сансыз.

Барина бла Фатимат мен бир заманда ётюрюк айтмагъанымы, къоркъакъ да болмагъанымы биледиле. Женгдирип къояргъа жарарыкъ тюйюлдю.

– Ётюрюк айта эсем, бар да анама бир сорчу. Ол бизге саугъала окъуна ийгенди! – дейме. – Америкадан! (Анам алыргъа унамагъаны эсиме тюшеди.)

Сора ючюбюз да къобуп, ёхтем кетебиз ёрге, кюнлюм таба. Тийребиз – мен сюйген адамла, эсиме келедиле. Бюгюн да, кёп жол айланып, насып, къууанч, бушуу, жарсыу танып, бек къаршы адамларым аладыла дейме. Не сейирлик шахарла кёрсем да, элими кюнлюм бети бек сыйлы бийигимлей къалады.

Ол заманла кёз аллыма келип, сёзюм угъай, жюрегим тёгюлгенча, къуру болуп, къарайма седиреген тёгерекге.

– Жашау ауурлугъу, къанатлы заман бла эрише, кёплени тюрлендиреди, – дейди черек. – Алай, Аллах чомартлыкъ этсе, жюрегинг сабырлыкъ табар, – деп юйретеди ол мени.

– Этмесе уа?

Черек тынгылайды, сора, къалай эсе да женгил, таукел:

– Этмесе, жанар да жюрегинг, къызыл жилтин болуп, учар узакъгъа, – кюн, таягъын сызып, жетдиралмагъанг, сюйген адамларынг, ызынгдан къычырып, эшитдиралмагъан жерге.

– Алай узакъмы?!

– Хау. Узакъ да, жууукъ да. Анда жулдуз болуп жанарса… Алай… ашыкъма ары барыргъа.

– Жюрек бла бирге бармай а!

– Эталлыкъ иги ишлеринги этип, жюк алып барыргъа керексе ары.

– Артда уа?

– Артда уа къайтырса. Къанатлы болуп. Къанатсыз жашаргъа жарамайды.

Сабийлигим жулдуз жаннган кибик эди. Ол, жанып, бу кюмюш суугъа тюшгенди да, анга къошулуп къалгъанды. Экинчи жашауум жетсе, къайтып жаратылсам жангыдан, танырламы мени бу жагъада акъ ташла?

Баргъан суу бла, жел бла, жюрегим бла эришгенча, айланады айтылгъан, айтылмагъан сёзюм.