Фронтда жаратылгъан шуёхлукъ

Уллу Хорламны 75-жыллыгъына

Хасанияда  16-чы номерли  мектепде директорну юйретиу иш жаны  бла орунбасары  Холамханланы Юля Хасымовна манга бир письмону бергенди. Ол онбеш жыл мындан алгъа жазылгъанды. Аны къолуна къалай бла тюшгенин билмейме. Письмону  Уллу Ата журт урушну ветераны  Владимир Скорик жазгъанды. Ол былай башланады: "Дунияны башында къурчдан къаты зат болурму? Бу соруугъа хар ким да кесича жууап берликди. Мен оюм этгенден а,  шуёхлукъ къурчдан къатыды. Бютюнда бег а уруш жыллада жаратылгъан. Ол бир заманда да унутулмайды. Мени хапарым да аны юсюнденди".

Жарсыугъа,  Владимир Скорик  ауушханды.  Аны бла  таулу жашны араларында шуёхлукъларыны  юсюнден жазгъан письмосун а толусунлай басмалайбыз.

 "Мен оруслума. Май районда жашагъанма. Уллу Ата журт урушха да андан чакъырылгъанма. Ол кезиуде мени жаланда жети класс билимим бар эди да, аны ючюн бек алгъа  Уфагъа, аскер училищеге жибередиле. Фронтда уа миномёт бёлюмню командирини къуллугъун толтурама. Курскну къатында баргъан танк къазауатладан биринде ауур жаралы болуп, госпитальгъа тюшеме. Бизни аскерлерибиз Киевни азатлагъанларындан сора госпитальда айгъа жууукъ заманны жатханма.

Андан сора генерал Плиев башчылыкъ этген аскер корпусха жибередиле. Анда да  миномётчула бла бирге тюшеме. Ала бизден узакъ болмай орналгъан эдиле.  Ма анда  Диналаны Иссаны жашы Сафар бла танышама. Бийик, мазаллы таулу жаш. Ол да, мен да бирча  къууаннган эдик. Къууанмай а, фронтда, юйюнгден узакъда бир жерлинги тюбесенг. Дина улу 45-миллиметрлик артиллерия установка расчётну командири эди. Алай бла бизни шуёхлугъубуз да башланды.

 Къазауатда кимге да женгил тюйюлдю, алай артиллеристлеге уа бютюнда къыйынды. Сафар а артиллерист эди да. Не айтырыгъы барды, душманны самолётлары биринчи болуп артиллериягъа къуядыла окъларын, топларын да. Мен Сафар ючюн бек къоркъа эдим.

Урушда къазауатлагъа къатыша, Румынияны чегинден ётебиз, аны ызындан Венгрияны да.  Дебрецен шахарны тийресинде бютюнда къаты къазауат болады. Бизни юсюбюзге танкла келе эдиле, кёп танкла. Сафар бла аны нёгерлери тургъан жерге душман онсегиз кере чабыууллукъ этгенди. Ол кюн мени таулу шуёхум, нёгерлери бла фашистлени алты танкларын кюйдюргендиле. Алайда бары да жоюлгъандыла, Сафарны уа насыбы тутханды, ол сау къалгъанды.

Фронт жолла бизни Чехословакиягъа келтиргендиле. Алда немислиле алып тургъан уллу шахар бар эди. Артиллеристлени топлары керекли жерге  жетип, тап  тиерча  этер ючюн мени жибередиле. Бек бийик жерге ёрлегенимде, алайда  Сафарны кёреме. Экибиз да бир бирге бек къууанабыз.

Немислиле, бизни кёрюп,  юсюбюзге тюзюнлей топладан от ачадыла. Аладан бири къатыбыздан узакъ болмай чачылады. Бир кесекден тёгерекни от алады, туман басады. Мен а алайда  ауама. Эс жыйгъанымда,  ким эсе да  мени сыртына кётюрюп барагъанын ангылайма.  Ынычхагъанымы эшитип, тохтап, мени  тыншчыкъ жерге салады. Кёзлерими ачханымда, ол а - мени шуёхум Сафар. Кесини уа бетин, башын да къан жуууп  тура эди.

-Мен ёллюкме, къой мени, кесинги къутхар,-дейме анга. Ол, а мени айтханымы эшитмегенча этип, тынгылауну басып, кётюрюп, медсанбатха дери элтеди. Аны жюрек халаллыгъы бла кишилиги болмасала эди, мен бюгюннгю кюнню   хазна кёрлюк  тюйюл эдим.

Уллу Ата журт урушну кёп къазауатларына къатышханма. Эсимдеди, Курск къатында танкланы баргъан тауушларындан жер къалтырай эди. Алай  Прагагъа жууукъ урушла уа манга нек эсе да бек ауур кёрюннгендиле. Эки жаны да  не ёлюу, не къалыу деп,  болмагъанча къаты къазауат этгендиле. Алайда фашист малгъунла  бла  бетден-бетге сюелгенбиз. Сауутланы къоюп, къол тюйюшге  киришгенбиз.

Артда уа Сафарны  аскерден эркин этгенлерин эшитеме. Аны жууукъларын миллети бла бирге Орта Азиягъа Къазахстаннга  кёчюргендиле. Ол аланы излерге ары  кетеди. Алай бла байламлыгъыбыз кёп жыллагъа юзюледи...

Аскерде дагъыда юч жыл къуллукъ этип, мен да юйюме къайтама. Жашай баргъанда, юйюрюм бла  Нальчикге кёчебиз. Юй ишлей айланнганымда, къурулуш базаладан бирине баргъанымлай, эсимде да болмай тургъанлай,  биягъы Сафаргъа тюбейме. Не букъдурлугъу барды, ол аллай уллу къууанч эди бизни экибизге да. Ол кюн да Сафар бизге къурулуш материалла алыргъа болушханды.

Бизни фронтда жаратылгъан шуёхлугъубуз къан бла бегитилгенди. Мени юйюрюме да Сафар бир бек жууукъ, багъалы  адамчады. Ол заманнга таулу жаш да юйдегили болуп эди да, бир бирге къонакъгъа  сабийлени алып, жюрюп тургъанбыз.

Сафар 1981 жылда жашаудан кетгенди. Ол ачыу мени бютюнда къарт, аурулуулу этген эди. Аны кетгени бла мен ёксюз болгъанма. Бюгюнлюкде аны сабийлери мени аталарынча кёргенлери жюрегими шошайтады. Терк-терк келедиле, жокълайдыла, саулукъну-эсенликни  сорадыла. Аллай такъыйкъалада Сафар мени къатымда болгъанча кёреме. Хар жылда Хорламны кюнюнде аны къабырына барып, къатында олтуруп, жашауда болгъан затладан хапар айтама,  уруш жылларыбызны эсгереме. Башымы энишге бошлап, обаны къатында иги кесек заманнга дери сюелеме. Бир жыл а  биргеме жашым Борис да  баргъанды. Экибиз да сюелип, бир кесек тургъандан сора къабырны юсюнде хансланы да тазалагъанбыз. Жатхан жери жумушакъ, жарыкъ болсун, керти да огъурлу, иги, чынтты таулу эр киши эди Сафар".