Ата журтха - сюймеклик, душманнга - къажаулукъ

Совет аскерни солдатлары бла бирге бизни жерлешлерибиз, Къабарты-Малкъарны махтаулу жашлары, немисли ууучлаучула бла къаты сермешгендиле.  Жер юйчюкледе, индекледе ашыгъышлы жазгъан письмоларында ала Ата журтларын къалай къаты сюйгенлери, аны ючюн жанларын да берирге хазыр болгъанлары сезилип турады. «Социалист Къабарты-Малкъар» газет 1943 жылда фронтдан келген письмоланы бир-бирлерин къысхартып басмалагъанды.

«Салам сизге, багъалы шуёхларым! Тюнене,1943 жылда 5-чи январьда, 11 сагъатда Совинформбюро мени туугъан Къабарты-Малкъарымы ара шахары Нальчик душманладан азатланнганыны юсюнден билдиргенди. Энди Нальчикге немислилени аякълары басмазла.

…Манга, гитче тау Малкъарны жашына, ол хапар аллай бир къууанч келтиргенди… Башха тюрлю болур амалы да жокъ эди: Нальчик ёсдюргенди эмда адам этгенди мени…,ол бергенди манга бийик билим да, артда уа Ата журтуму – СССР-ни - къорууларгъа ашыргъанды.

Мен аламат бизни техникагъа юйреннгенме, аны бла совет халкъгъа зорлукъ этген чума-немчураны - ууатханма, ууатама эмда ууатырыкъма. Сиз а,Кавказны къоруулаучулары, душманны, тюз да Сталинграддача, къууугъуз,гунч этигиз.

Анам сау эсе,аны жашы Ахмат сау болгъанын,къыралыбыз, сыйымы кёрюп, Къызыл Жулдузну ордени бла саугъалагъанын да айтыгъыз.Мен ёлсем,жилямасын. Нек дегенде мени ючюн фашистлеге дерт жетдирмей къоярыкъ тюйюлдюле. Дагъыда анама билдиригиз, аны жашы рядовой солдатдан тамата лейтенантха дери кётюрюлгенин, аны аскер бёлюмюню эсебинде кёп ёлтюрюлген немисли да болгъанын. Аланы саны ёсе барлыкъды»,-деп жазгъанды Бёзюланы Юсюпню жашы Ахмат кесини шуёхларына.

Тамата лейтенант Магомет Темирканов а Урван районну Зарагиж элини колхозчуларына быллай чакъырыу этгенди: «Душманны къурутур, совет жерни гитлерчи малгъунладан ёмюрден ахыргъа тазалар ючюн кесибизни аямай кюрешейик». Аны ол сёзюн къызыл аскерчи И.В.Люлько андан ары бардырады: «Совет адамгъа Туугъан жеринден багъалы бир зат да жокъду. Аны жалынчакъсызлыгъы, намысы-сыйы ючюн биз жаныбызны да аямакъ».

Ата журтха сюймекликни, аны эркин эмда насыплы болурун кёрюрге термилиуню сезими тюртгенди душманнга дерт жетдириуге. «Эки аякълы фашист малгъунла этген кюйсюзлюкню адам улу ары дери сынамагъанды. Ала бир затдан артха турмайдыла. Аланы жаланда уллу кюч тохтатыргъа боллукъду. Окъ тийсин мангылайларына! Сюнгю кирсин къара жюреклерине!»-деп жазгъанды аскерчи Х.Т.Хуранов.

Жауланы кюйсюзлюклерини юсюнден а И. И. Шевченко хапарлайды: «Мен немислиле жаралы аскерчилерибизге бла мамыр адамларыбызгъа къалай халеклик этгенлерин, сындыргъанларын кёргенме. Фашистле тиширыуланы блиндажларына сюйреп элтип, артыкълыкъ этгендиле. Сталинградны азатланнган жерлеринден биринде мен танымазча болгъан 12 ёлюкню кёргенме. Ала жаралы солдатла эдиле. Бандитле аланы азап чекдирип ёлтюргендиле. Мен ол зорлукъну кёргенме да, аны бир заманда да унутурукъ тюйюлме. Ахыр солууума дери душманнга дерт жетдирликме».

«Гитлер бла аны мыртазакълары бизни къанлы душманларыбыздыла. Ала Кавказны шахарларында бла эллеринде къарындашларыбыздан бла эгечлерибизден тёгюлген хар къан тамычы ючюн да бизни аллыбызда жууап берирле»,- деп жазадыла жерлешлерибиз-Къызыл Аскерни солдатлары В.Копмаков, М.Агаев, Е.Дочиев, И.Карданов, А. Кудрявцев, М.Кудаев, Д.Смирнов.

Жерлешлерибизни башха къаууму да - Рахайланы А., Хоханаланы Б., Ностуланы М., Бауаланы М., Чочайланы М., Н.Акулов да аны юсюнден жазадыла. Ма аланы письмоларындан бир юзюк: «Къабарты-Малкъаргъа душман киргенде,биз немисли ууучлаучулагъа къажау бютюн къаты сюелирге, аякъ тюплеринде от жанарча этерге къаст этген эдик. Шимал Кавказдан хар хапаргъа къулакъ салгъанбыз.Ол Сталинград ючюн къаты къазауат баргъан кезиу болгъанды. Биз ол шахарны немис-фашист аскерден азатлау ючюн сермешге къатышханыбызны эмда аладан Донну тазаларгъа тюшгенине уллу намысха санайбыз. Бизни бирибиз да къоркъмагъанды,артха бир атлам этмегенди».

Бизни жашладан кёплери аскер борчларын бет жарыкълы толтургъанлары, ётгюрлюк, кишилик да этгенлери ючюн сыйлы орденле эм майдалла бла саугъаланнгандыла.Аны юсюнден ала письмоларында уллу ёхтемлик бла жазадыла.

«Мен аскерге 1942 жылда рядовой болуп келгенме. Орджоникидзе къатында сермешледен сора «За отвагу» майдал бла саугъалагъандыла эмда тамата сержант чын да бергендиле.Шёндю уа мени Къызыл Байракъны орденине тийишли кёргендиле. Душманны аякъ тюбюнде от жанарча этер ючюн, мындан ары да къолумдан келгенни аямазгъа ант этеме»,-деп жазгъанды Холаланы Ж.

Къызыл Жулдузну ордени бла саугъаланнган Черкесланы Сарбийни письмосунда уа  былай айтылады: «Къызыл Аскерге кеси ыразылыгъым бла кете туруп, мен немисли ууучлаучула бла къаты сермеширге, комсомолчу деген бек сыйлы атны намысын тюшюрмезге эмда сюйген Ата журтуму къоруулар ючюн, къанымы-жанымы да аямазгъа ант этгенме. Анга кертичи да болама. Кеси аллыма 100-ге жууукъ фашист малгъунну гунч этгенме. Командование мени Къызыл Жулдузну орденине тийишли кёргенди. Мен аны сокъурандырмам, къаргъышлыкъ фашистлени бютюн бек ууатырма».