Керти муслийман кесин тил этиуден, башханы сёгюуден сакъларгъа борчлуду

Шёндю заман, адамла да тюрленнгендиле. Огъурсуз, къутсуз жумушла асыры жайылгъандан, бирде кесинги тыялмай, ачы сёлеширге, бирлеуленни сёзюн этерге да тюшеди. Алай Аллахуталаны аллында ол уллу гюняхладан бириди. Аны юсюнден бизге   «Ислам в Евразии» газетни баш редактору, Аль-Азхар университетни бошагъан Аккайланы Хасим хажи айтады:

- Тил, сёз этиу эмда биреуленни тюрт этип, намысын тюшюрюп сёлешиу Аллахуталаны аллында  уллу гюняхладан бирлери болгъанларын кёпле унутханнга ушайды. Къуранда андан сакъланыргъа чакъырыула бардыла, алай биреуленни сёкгенде, сёзюн этгенде аланы къайсыбыз эсибизге тюшюребиз?

Бизни Жаратхан былай дегенди: «Бир биригизни ызындан болмагъыз, сизни эшитмеген адамны  сёзюн этмегиз. Ёлген къарындашыгъызны этин ашагъан  хычыуун кёрюнюрюкмюдю? Баям, сиз андан жийиргенириксиз?» (49:12) Башха аятда уа былай дегенди: «Аманлаучу, башханы сёгюучю, ачы, къылыкъсыз сёлешген хатагъа тюшер» (104:1).

Мухаммад, Аллахны саламы анга болсун, хар бирибизге да ахшы юлгюдю. Ол а муслийманла кеслерин тил этиуден сакъларгъа борчлу  болгъанларыны юсюнден кёп кере айтханды.  Файгъамбар хажны ахыргъы кере къылгъанында, адамны жашауу, ырысхысы, намысы да бирча багъалы болгъанларын юсюнден былай деген эди: «Сизни къаныгъыз, мюлкюгюз эм намысыгъыз сыйлыды (жакълыды), ма бу айда бу кюнюгюзча. Ангылаталгъанмамы сизге?». (Аль-Бухари, Муслим).

Хау, адамны жашауу, мюлкю артыкъда магъаналыдыла, алагъа тиерге, урларгъа жарамайды. Алай  башханы намысын, сыйын тюшюрюрге эркин этилгенди деп а къайда эшитгенсиз? Муслийман къарындашын, эгечин сёкген, тил этген  къабырда азап сынарыгъын ангыларгъа керекди.   

Ибн Аббас, Аллах анга ыразы болсун, бир жол Мухаммад эки къабырны къатында бара, былай айтханын билдиргенди: «Кертиди, ала азап сынайдыла. Аланы артыкъ уллу болмагъан гюнях ючюн къыйнайдыла».

Аль-Бухари уа аны юсюнден былай айтады: «Угъай, ала уллу гюняхлыдыла.  Аладан бири адамны сёзюн этгенди, башхасы уа сийдигинден сакъланмагъанды (юсюн, кийимлерин)». Бу хадисни къалай ангыларгъа боллукъду? Алимлени асламы «…артыкъ уллу гюнях болмагъан…» дегенни  адам кесин терслик этмеген суннганы ючюн айтылгъанын чертедиле.

Башхаланы сёкгенле, аманлагъанла, сыйларын тюшюргенле жууапха бу дунияда окъуна чакъырыллыкъдыла. Аль-Бара ибн Азиб былай билдиргенди: «Бир жол Мухаммад файгъамбар бизге ууаз бергенинде,  аны сёзлерин юйлеринде тургъан къарт къатынла окъуна эшитгендиле. «О, ийманлары жюреклеринде болмай, аны тиллеринде жюрютгенле! Муслийманланы сёзлерин этмегиз, аланы ызларындан болмагъыз. Кертиди, къарындашын  марап айланнганны (аны аманлар ючюн) ызындан Аллах болур. Аллахутала ызлагъан а кесини юйюнде окъуна айыплы болур»,-дегенди. (Ат-Тирмизи. Аль-Альбани).

Былайда дагъыда файгъамбарыбыз сахабаларына кёргюзтген юлгюню юсюнден айтыргъа сюеме. Майзаны саякълыкъ ючюн ташла бла тюйгенлеринде, биреулен нёгерине: «Аны итнича ёлтюргендиле!»,-дегенди. Алайдан экиси да Мухаммад бла  жолда бара, чирий тургъан мыллыкны кёргендиле. Файгъамбар алагъа бурулуп: «Ашагъыз!»,-дегенди. Эр кишиле: «Аллахны файгъамбары, мыллыкъны къалай ашайыкъ?»,-деп сейирсиннгендиле. Ол а: «Сиз дин къарындашыгъызны юсюнден айтхан сёзле андан да жийиргенчлидиле»,-деп жууаплагъанды. (Абу Дауд).

Кесигиз да кёресиз, сёз этиу, башханы сыйын тюшюрюу къаллай уллу гюнях болгъанларын.  Алай, жарсыугъа, муслийманла аны билмегенча этедиле.  Бирле уа дин къарындашы этген кемчиликни, терсликни ачыкъ айтсала, белгили этселе, гюнях болмагъан сунадыла. Ала  ётюрюкню жайгъанны санайдыла сёз этиуге. 

Алагъа уа быллай хадисни эсгертирге сюеме. Бир жол файгъамбар жамауатдан тил этиу неди   деп соргъанды. Сора: «Ол дин къарындашынгы юсюнден ол бюсюремеген, эшитирге сюймеген сёзлени айтсагъызды»,-деп ангылатханды. Жыйылгъанла:  «Къарындашымда ол мен айтхан ышанла бар эселе уа?»,-деп соргъанларында уа: «Ол сен билдирген ышанла анда бар эселе,  аны сёзюн этесе, ала жокъ эселе уа, тил этесе»,-дегенди  (Муслим).

Алай бла муслийман букъдургъан, ачыкъ этерге сюймеген  шартланы халкъгъа жайгъан да гюняхды. Сёзге,  санларында къыяуну, жашау турмушуну, тыш сыфатыны, ырысхысыны, халини, тукъумуну, жууукъларыны, юйдегисини юслеринден хапарланы, ала керти болгъанларына да къарамай.

Ислам адамны намысын, сыйын эм бийикге салады. Муслийманла бир бирни тутаргъа, кеслерин къылыкъсызлыкъдан,  ачы сёзледен сакъларгъа борчлуду. Алай башханы сёзюн нек этебиз, аманларгъа нек излейбиз? Асламында аны сылтауу жюрек къыйынлыкъларыбыздадыла. Аны себепли  муслийман сакъ болургъа, Аллахуталадан сабырлыкъны, жюрек тынчлыкъны тилерге   керекди. 

Тил этген адамгъа тынгылагъан, анга ыразылыгъын билдирген да гюнях болгъанын билемисиз? Керти муслийман дин къарындашыны намысын тюшюрген хапарны эшитсе, аны айтханны тохтатыргъа борчлуду. Алай саулугъуна, жашаууна къоркъуу бар эсе уа, тилчини жюрегинде терслерге, ол жерден терк окъуна кетип къалыргъа керекди.

 Былайда аль-Хасанны сёзлерин эсгерирге сюеме: «Аллах бла ант этеме, тил этиу адамны динин гангрена аны санларын ашагъандан да терк бузады».