Тютюн ичиуден айырылыу онг бармыды?

Тютюнню не хатасы болгъаныны юсюнден КъМР-ни наркодиспансерини наркологу Артур Пачев  бла ушакъ этгенбиз.

- Сиз кесигиз тютюн ичемисиз?

- Кёп жыл мындан алгъа мен кесим да тютюнчю эдим, алай къызым тилегенден сора, ахырысы бла да къолума тютюн алмагъанма. Тютюнчюлени хар
онусундан жетиси ол осал къылыкъларын къояргъа сюедиле. Алай юйреннген адамла кеслерин хорлаялмайдыла - чархларында никотин жетишмей къалгъан заманда ала да, тюз да наркотикни къойгъанлача, бек къыйналадыла.

- Битеу тютюнчюле бир кибик «саусузламыдыла»?

-Бир-бир инсанла тютюнню бла мени арабызда бир бирибизге зорлукъ этиу арталлыда жокъду деп махтаныргъа кюрешедиле. Сюйсем ичеме, сюймесем ичмей къоярыкъма деп, ёхтем айтадыла ала. Болсада аллай насыплычыкъла бек аздыла - жыйырмадан жаланда бири. 

Никотиннге бойсуннганланы ишлери арталлыда башха тюрлю къыйынлыкъды. Тютюн ичиуде сынамлары кёбейе баргъанланы къыйынлыкълары уа уллудан-уллу бола барады. Тютюн ичип башлагъанла алгъа бир кюнню ичинде юч сигаретни къоратадыла, артдан-артха уа эки-юч пачканы, андан кёпнюда бошатыргъа хазырдыла.

-Нек болады алай?

- Никотинни молекулалары башны мыйысыны клеткаларыны энчи рецепторларыны юслерине олтурадыла да, алагъа дофаминни - зауукълукъ алыуну гормонун (бир-бир наркотиклени химия тюрлюсюн) - чыгъарыргъа буйрукъ бередиле. Тютюнню ичибизге тартхан заманда биринчи зауукълукъну биз андан алабыз, аны гормону уа терк окъуна кёбейип башлайды.Алай бираз замандан сора мыйы аны биринчи ёлчемине юйренчек болуп къалады, дофаминни андан да кёп излеп башлайды. Ол себепден а сигаретлени кёпден-кёп ичерге, башхача айтханда, адамны чархын никотин бла дайымжалчытып турургъа керек болады. Никотин адамны чархында излегени тенгли бир болмаса уа, ол, къыйналып, къарыусуз болуп башлайды.

- Адам улу гъаршха учхан дунияда, тютюнню къоярча бир дарман жокъмуду?

-Тютюнню къояргъа болушурукъ дарманланы чыгъарыргъа алимле эрттеден бери кюрешедиле. Фармокологла ол проблеманы тамамлар ючюн, тюрлю-тюрлю дарманланы, пластырьлени, чайыр затланы хайырланып тургъандыла, никотинни аз ёлчемледе адамны чархына ала бла тапдырыргъа кюрешгендиле. Ол веществону адамны чархында аз-аздан эм дайым азайта барсакъ деп, оюм эте эдиле медикле, уллу хаталы тютюн ичиуден къутулургъа боллукъ суна эдиле ала.

Алай тютюнчюлени асламысына ол тюрлю багъыудан хазна хайыр чыкъмайды. Биринчиден, былайда бек уллу тёзюмлюлюк изленеди. Экинчиден, алай бла берилген никотинни хатасы да тютюнден чыкъгъанындан аз тюйюлдю, аллай никотин да ууду, анга да юйренчек болуп, адам излегенлей турады. Ол себепден а аллай бир-бир саусузла никотини болгъан чайырны къуруда излегенлей къаладыла.

- Да сора жокъмуду бир амал да?

-Тютюн ичиуню къояма деген амал да табарыкъды. Бек биринчиден, саулугъугъуз андан къалай бузулгъаныны юсюнден окъугъуз. Экинчиден, наркологга барсагъыз, ол сизге тюрлю-тюрлю амалла юйретирикди. Кимге кодирование болушады, кимге гипноз, бирле бир кюннге ичгенлерин кюнден-кюннге азайта, алай къоядыла. Хар тютюнчю кеси-кеси бла кюреш бардырыргъа тийишлиди.