Нек къозгъалады жангыдан ауруу?

Операция этилип, ётю кетерилгенден сора заман кёпмю неда азмы озду, алай саусузну аурууу жангыдан къозгъалып, къыйнап башлагъаны, къарынында, къалай эсе да, тапсызлыкъ эсленнгени  неда бир башха тюрлю тынгысыз этген жери болгъаны бла байламлы анга поликлиникагъа барыргъа неда къайтып больницагъа жатаргъа тюшгенди. Ол а, уллу къыйынлыкъдан къутулгъанча болуп, жангыдан аягъы юсюне сюеле келген адамны бек жарсытады.

Кеси да билмейди: врачладанмы къалды, огъесе кесин жюрютюуде, диетаны сакълаудамы дейик, врач тохташдыргъан жорукъгъа бузукълукъму этди, нек къозгъалды аны аурууу? Аны юсюнден Бахсан район больницаны хирургу Керменланы Элдар айтады.

- Операциядан сора  саусузну ауруууна медицинада постхолецистэктомический синдром деп айтылады. Аны чыгъыууну сылтаулары кёпдюле. Саусуз кесин тап жюрютюр, аш-азыкъны тюз хайырланыр ючюн, къалайы ауругъаныны, не заты къыйнагъаныны сылтауун толу билирге керекди.Былайда уа багъыучу врачыны болушлугъу жетмей саусуз хазна болалсын. Операциягъа дери ауруу къаллай бир узакъгъа созулгъан эсе эмда ары дери ол не къадар кёп тута тургъан эсе (приступла), аурутхан эм башха тюрлю къыйнагъан кезиулери жангыдан аллай бир терк къозгъаладыла неда къайтарыладыла. Операциядан сора терк-терк ачыта эсе, аш оруннга ашарыкъ жарашмай къыйнай эсе, ол а ётде неда ёт чыгъып тазаланыучу жерледе кетерилмей къалгъан неда операциядан сора жангыдан жыйылгъан ташла болгъанлары бла байламлыды.

Ауруу къозгъалып, жангыдан тутхан (приступ болгъан) кезиуде, саусуз, диетаны сакълап, хронический холецистит аурутуп къыйнагъан замандача, ашаргъа керекди. Ол аны иги да тынчайтыргъа болушады.

Аш-азыкъны кереклисин хайырланып, тюз ашау аурууну кёпге дери иги да шошайтыргъа, толусунлай сау окъуна этип къояргъа, диетагъа бузукълукъ этиу а - семиз, жаулу, чибижи салыннган, тузлу, сууукъ ашарыкъланы, газы болгъан суусапланы хайырланыу а - аурууну осалгъа айландырыргъа боллукъдула. Бек башы уа - аз-аздан ашай турууну жалчытыуду.

Кюн сайын бир кезиуде ашай туруу (кюннге тёрт-беш кере), ётню жыйылыргъа къоймай, аны чыгъып кетерине себеплик этеди.

Ашны бир кереге кёп ашау, бегирек да заманында ашамай туруп, аурутургъа, башха тапсыз затланы да чыгъарыргъа боллукъду. Хал осалгъа кетген кезиуде  ашарыкъны эритген системаны  аш орунну женгил ашарыкъла бла онг болгъаны къадар бир солутууну жалчытыргъа керекди. Ауруп башлагъан ал эки кюнню ичинде жылылай жукъа затны ашаргъа неда ичерге боллукъду: татлы чай, жемиш эм наныкъ суула, суу бла эки тенг этип, лёкъуну къайнатып, аны сууун. Сау кюнню ичинде саулай да эки стакан, аны да аз-аздан уртлап ичерге керекди.

Эки кюнден сора иги биширилип, эзилген ашарыкъладан бир кесек къабаргъа эркин этиледи. Ала эзилген крупадан этилген хантусладыла - зынтхыдан, пиринчден,  какла, желе, кисель. Сора диетагъа ачымагъан, жаулу болмагъан сюзмени, этни, чабакъны къошаргъа боллукъду. Бу ашарыкъланы тылпыуда неда сууда биширедиле.

Саусуз кюннге беш-алты кере аз-аздан ашаса игиди. Беш-алты кюнден сора ол, юч-тёрт ыйыкъны турурча, башха диетагъа кёчюрюледи.Ол  диета холецистит эм гепатит бек къыйнагъан, хронический холецисти, ётюнде ташы болгъан саусузлагъа деп жарашдырылгъанды.Мында да ашарыкъны сууда неда тылпыуда биширип эзедиле. Сууукъларыны температуралары онбешден алаша, жылыларыны уа алтмыш эки градусдан кёп болмазгъа керекди.

Саусузла, тюненеги будай гыржынны, крупаладан, къол бла иги ууулгъан тахта кёгетледен - картофдан, быхыдан, кабачкиледен, хыярдан, иги биширилген пиринч, манка, зынтхы, вермишель салыннган шорпа ашасала, къыйналмайдыла. Аланы аш орунларына семиз болмагъан этден этилип, тылпыуда биширилген котлетле, картоф пюре, чабакъны бла юй къанатлыланы семиз болмагъан тюрлюлери  да иги жарашырыкъдыла.

Хар саусузну санына, чархына, аш орунуна жарашханына кёре, быллай ашарыкъланы хайырланыргъа да эсгертиуле  беребиз: жангы сютден этилген сюзме, туз аз салыннган бишлакъ, ашарыкъгъа бир кесек къошуп къаймакъ, кисель, жемишледен эзип этилген компот, желе, биширилген алмала, кертме, татлы наныкъла, жемишле, бал, марда бла жемиш сокла, дагъыда башхаларын.

Ашаргъа неда хайырланыргъа жарамагъанларын да айта кетейик. Ала быладыла: жангы бишген акъ гыржын, къат-къат этилип, татлы зат салынып, тылыдан биширилген ашарыкъ, семиз эт (къой эт), юй къанатлыла (баппуш, къаз) эм чабакъ (семизлери), къууурулгъан, табада биширилген эт, къургъакъ-къаты къыймала, консервала, бауур, бюйрекле, жилик, къууурулгъан эм тузлу чабакъ, тузланнган хобуста, къара турма, айлыкъ турма, сарымсах, сохан, мыстыкъулакъ (щавель), эт эм чабакъ шорпала, кофе, какао, ичгини къаллай тюрлюсю да, дагъыда башхалары.

Бу айтылгъан затладан сора да, хар саусуз кесине не зат жарашханын бла жарашмагъанын да айыра билирге керекди. Сют, жау, жумуртха жарашмагъанла да боладыла. Алайды да, ётюгюзге этилген операциядан сора сизни саулугъугъуз кёбюсюнде врач айтхан диетаны къаллай бир къаты тута билгенигизге кёре боллукъду.