Анасы баласын, эгечи эгечин излей…

Малкъар халкъ туугъан жеринден зор бла кёчюрюлген кюннге

Хулчаланы Гонай бла Зайнаф сабийлери бла толу юйюр болуп жашай эдиле. Сегиз сабийлери - сегиз къууанчлары. Уллу Ата журт уруш башланнганы бла уа юйюрню къууанчлы жашауу бошалады. Тифден эки сабийлери ёледи: тамата къызлары Жабитхан бла жашлары Мухадин. Аланы ызларындан Сафият ауруйду, 1944 жылда 7-чи мартда больницагъа тюшеди, ол кюн окъуна, халкъда жюрюген хапарлагъа кёре, сегизжыллыкъ Сафиятчыкъ Орта Азиягъа башха ауругъанла бла бирге кёчюрюлген эди. Зайнаф соруп, адамланы айтханларына кёре, къызчыкъ Талды-Курган областьда Текели элде багъылгъанын биледи. Артда Сафият сабий юйде кеси тукъуму бла жазылгьаны да ачыкъланады. 70-чи жыллада Зайнаф, тойда олтуруп тургъанлай, къулагъына: “Ол иш Хулчаланы Сафиятны тоюнда болгъан эди...” деген сёзле илиннген эдиле. Ол заманда аны эси аугъан эди. Эсин жыйгъандан сора, тиширыугъа соруп башлайды да, ол а: “Мен Сафиятны жети жыл мындан алгъа кёргенме, бусагъатда къайда болгъанын билмейме”,-деп къояды. Зайнафха ол тиширыу билгенин да жашыргъанча кёрюннген эди. Къызыны ызы, бир такъыйкъагъа кёрюннгенча болуп, биягъы тас болду.

Ана баласын, тас болгъан кюнюнден башлап, излегенлей тургъанды. Зайнафны ачыуун басдыргъан, тёзерге болушхан не зат эди десегиз, - тёгерекде жашагъан таулу юйюрлени ичинде адамлары тас болмагъаны жокъ эди, ала тиширыуну ангылап, ариу айтып, жюрегин жапсарып тургъандыла. Бирле: “Тёз, кесинги бошлама, аллынгда - сабийлеринг, «тёзген тёш ашар» деп бош айтмагъандыла, тас болгъан баланг да, Аллах айтса, табылыр”, башхала: “Къызчыкъны табыллыгъына ийнаннганлай тур, ийнаныуунг балангы сакъларыкъды”, ючюнчюле уа: “Кёрюрсе, тюбешириксиз”,- дей эдиле.

Алай анга тёзген кюнден-кюннге къыйындан-къыйын бола бара эди. Не игилик сакъларыкъ эди къадардан сегиз сабийинден жангыз да къызы Алима сау къалгъан ана? Жети ёчюлген къууанчы кюнден-кюннге къыйындан-къыйын бола баргъан сагъышлагъа, ачыугьа айлана барадыла.

Туркестан областьны “Ортакъ” колхозуна тюшгенлей, Зайнафны эки къызчыгъы, Фатимат бла Зарият, хауа жарашмай ёледиле. Тюз аланы ызындан Гонай да кетди. Ол юч ёлюмден сора жыл да озгъунчу онсегизжыллыкъ жашы Мухажир сууда батады. Ананы аллында сегиз сабийинден жангыз да бирчиги къалады къызы Алима. Сегиз сабийи – сегиз къууанчы. Сегизисинден жетисини жашаулары ёчюлгендиле.

«Тёз, тёз», - дей эдиле тёгерекде адамла, кеслери да Зайнафдан онглу болмагъанла. «Къыйынлыла», - деп, аланы ачыуларындан да жюреги жарыла, къотара эди таулу ана  темир жолну станциясында вагонладан цементни, агъачны. Кечеле бла уа сабийлерини бла эрини жиляуларын этгенде, Сафиятны ёлгенлерине къошмай эди. «Ким биледи, сау эсе уа», - дей эди кеси кесине, ийнаныууну жилтинчиги жюрегинде жаннганлай…

Къызчыгъы да вагонладан жюк къоратып, анасына болушургъа кюреше эди. Анасыны битеу къыйынлыкъларын да Алима бек терен ангылагъанлыкъгъа, аны кёлюн кётюрюрге къарыуу жетмей, жунчуй эди. Ала Сафиятны излеп тургъанлыкъгъа, жашагъан жерлеринден юч километрден узакъгъа кетерге эркинликлери болмагъаны аланы ишлерине бек уллу чырмаулукъ эте эди. Сёз ючюн, Зайнаф къызын излей юч километрден узагъыракъгъа жангыз да бир кере кетсе эди, ол жыйырма жыл тутмакъда олтурлукъ эди. 1948 жылда ноябрьде СССР-ни Баш Советини Президиумуну Указында таулула ёмюрге кёчюрюлгендиле, Ата журтларына къайтырыкъ тюйюлдюле деп жазылгъан эди. Ол Указдан сора кёчгюнчюлеге бютюнда къаты болгъан эдиле. Зайнаф, таулу ана, тас болгъан сабийин излерге амал тапмай эди, къапханнга тюшгенлей, аз да теберге онгу болмай къалгъан эди. 

Хар тёртюнчю таулу Къызыл Аскерни сатырларында уруш этгенде, хар экинчиси уа Ата журтну къоруулай ёлгенде, къырал аланы юйюрлерин басынчакълагъанды, эзгенди. Кёп жылла озгъандан сора Россейни президенти Б.Н.Ельцин: “Къыралны атындан таулу халкъдан кечгинлик тилейме”,-дерикди. Алай заманны артха бир адам да буралмайды. Ууатылгъан, эзилген жанлагьа, саулагъа да ол тилек эсеп эталмаз.

- Бюгюнлюкде Алима Малкъарда жашайды. Тёрт жашы бла бир къызы, туудукълары да бардыла. Алай тас болгъан эгечин сагъынмай бир кюню да озмайды. Ана¬сы ийнаннганлай, Алима да ийнанады: сауду Сафият, сауду, табыллыкъды алыкъа. Алгъаракъда ол Россейни Ара телевидениясында “Сени излейме” де¬ген бериуге эгечини юсюнден къагъыт жазгъанды.
Ким биледи, эки эгечни къадар тюбешдирип къояр эсе уа, кёп къыйынлыкъ кёрген Алима Са¬фиятны кёрюп къууаныр эсе уа!..