«Сабийигизни жюрегине жол табалмай эсегиз, созмагъанлай специалистледен болушлукъ излегиз»

Къыралда социально-экономика болум, жашауну къарыусузлугъу, дагъыда аллай башха затла жангы къуралгъан юйюрлени чачылыуларыны сылтауу болгъандыла. Кёп сабийле айный, жашаугъа кёз къарамлары энди жарашдырыла башлагъан заманларында, абызырап, къайры барыргъа билмей къалгъандыла.

Сабий юйле кёп болгъандыла, интернатлада да балаланы саны ёсе баргъан болмаса, азаймайды.  Аны юсюнден санаторно-лесная школну психологу Мыртазланы Фаризат бла ушакъ этгенбиз.

- Фаризат, психологияда юйюрле къаллай къауумлагъа бёлюнедиле?

- Юйюрле тутхучлула, чачыла тургъанла, чачылгъанла эм жартыла боладыла. Бир-бирде кючлю юйюр жарашыулу да кёрюнюрге болур, алай ол жангыз да тыш кёрюмдюдю. Теренирек къарасагъ а, не тынчлыкъ, не келишиулюк болмагъанын кёребиз.Бир юйюрню ичинде, кюндешлеча, бир бирге эришип жашагъанла да аз тюйюлдюле.Аллай къуралмагъан, чачылгъан юйюр сабийни психикасына бузукълукъ салгъанын а унутмазгъа керекди. Балаланы хар бири башха тюрлюдюле. Бирлери кётюралгъан жарсыуну бирсилери кётюралмайдыла.

- Фаризат Хамзатовна, бир-бир юйюрледе сабийлени  урушхан- къоркъутхан да эте ёсдюредиле. Аны бла аланы хар затха да жууаплы къараргъа, низамлы болургъа юйретген сунадыла. Ол тюзмюдю?

- Эркелетгенни, урушханны да чеги болады. Сабийни юйюрде хар ким хар тюрлю ёсдюреди. Сёз ючюн, терс юйретиуню кенг жайылгъан формасы - амма бир тюрлю, бирсиси уа башха тюрлю, ата-ана да ючюнчю тюрлю ариу къылыкълы этерге кюрешселе, аллай сабий, бир акъылгъа сыйынмай, орталыкъда къайсысы айтханны этерге билмей, апчыйды.

Бир тиширыу юч-тёрт кере эрге баргъанды. Биринчиден, жашчыкъ ёсдюре эди. Ол сабийин хар кезиулю ёге атасы, билгенича, тюз, ариу къылыкълы юйретирге кюрешгенди. Хар бирини айтханына энчи къарасакъ, ала барысы да дурусдула дерчады. Алай ала хар бири да башха-башха юйретиуле, бири бирине ушамагъанла болгъанларындады ишни башы уа. Аны уа сабийни психикасына хайырындан эсе хатасы кёп болады.

- Сора атаны бла ананы баласына чексиз сюймеклигини юсюнден айтайыкъ.Ол а игимиди, огъесе аны бузамыды?

- Бир-бирде сабийлеге не къадар уллу эс буруп кюрешсенг да, аланы жанындан жылыу эсленмейди. Алай уллу болса, эсли болур деп, тынчайып къалыргъа жарамайды. Беш жылына дери хар ата-ана да сабийге не къадар сюймеклигин, жюрек жылыуун берирге керекди. Алай уллу болса да, ол сюймекликни излегенлей турады.

- Быллай затны юсюнден сизни оюмугъузну билирге сюеме. Альбинагъа (алай айтайыкъ атына) онтёрт жыл болады.Алай аны халында анасын жарсытхан шартла бардыла. Юйюнде бир киши бла да сёлешмей, сорулгъан соруулагъа да суху, къургъакъ жууапла береди.Тенг къызлары бла да, алгъынча, шуёхлукъ жюрютмейди. Класс башчы уа: ол жыл саны бла байламлы тюрлениуледиле, жарсымагъыз, деп къояды. Анасыны уа, не этерге билмей, жюреги къыйналады.

- Къыз кесин алай жюрютгенини бир ненча сылтауу болургъа боллукъду. Юйюрде бек алгъа ата бла ана жарашыулу жашаргъа керекдиле. Ананы бла къызны арасында ачыкълыкъ болургъа керекди. Ол заманда ол жюрегинде болгъанны ышанып анга айтыргъа боллукъду.Ким биледи, ол бир жашны сюйюп, жаш а аны сюймеклигин сансыз эте эсе уа,къызны жапсарыргъа керекди: театргъа, киногъа, кафеге да элтип, ол бу дунияда жангыз болмагъанын, не къыйын заманда да ышаныр адамлары болгъанларын ангылатыргъа.

Элледе жашагъанла, къайынларындан уялып, аланы къатларында сабийлерин эркелетип, уппа этген угъай, къоюнларына да алмай болгъандыла. Намыс эте билгенни хатасы жокъду.Алай ол алгъын заманла бла бюгюннгю жашауну тенглешдирирге жарамайды.Дуния, жашау, жамауат да кюн сайын тюрлене барадыла. Аны себепли сабийи бла ана не къадар ариу тилли болуп, жюрек жылыуун берсе, аны ич дуниясын терен билаллыкъды.

Жашауда кёп тюрлю ишле боладыла, алай аланы барысын да тюзетир бир рецепт  жокъду. Мен ата-аналадан былай тилерге сюеме: сабийигизни жюрегине жол табалмай эсегиз, заманны узакъгъа созмай, специалистледен болушлукъ излегиз. Билимли психологла бла психотерапевтле сизге болушаллыкъдыла.